InfoHub Logo

Sabaqtyń túri: Aralas sabaq
Sabaqta qoldanylatyn kórnekti quraldar: kompúter, ınt. taqta, elektrondy oqýlyq,

Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi
İİ. Úı tapsyrmasyn suraý
«Oı qozǵaý» ótken sabaqty eske túsirý
“Meniń kompúterim”qapshyǵynyń terezesi arqyly baǵdarlamalardy qalaı iske qosamyz?
Baǵyttaýysh baǵdarlamasy arqyly baǵdarlamalardy qalaı iske qosamyz
“Pýsk”batyrmasyn paıdalanyp baǵdarlamalardy qalaı iske qosamyz

İİİ. Jańa sabaq
Faıldar men qapshyqtar
Faıl degenimiz ne? Faıl - aty bar birqatar baıttar tizbegi. Faıl ne baǵdarlama ne qujat bolýy múmkin. Windows - ta baǵdarlamalardyń basqa ataýy – qoldanba da qoldanylady.
Ár faıldyń aty bolady. Onyń aty oń jáne sol bólikten turady. Oń jaq bóligi úsh sımvoldan turady jáne onyń tıpin anyqtaıdy. Sol jaq bóliktiń uzyndyǵy 1 - 255 sımvolǵa deıin bolady.
Faıl tıpteriniń keıbir negizgi «qujat retinde» belgilenýleriniń tizimi tómende keltirilgen:
*. bmp Paint
*. doc Word WordPad
*. txt Bloknot qoldanbasynyń qujaty
*. wav Fonongraf qoldanbasynyń dybystyq faıly.
*. avi Beıne - klıp
*. xls Excel kestelik prosesorynyń qujaty
*. ppt PowerPoint qoldanbasynyń tusaýkeseri

Qapshyqtar - bul qandaı da bir belgisi boıynsha faıldardy birlestirý, mysaly taqyryptyq belgisi boıynsha: bir ǵana oıynǵa nemese redaktorǵa jatatyn faıldar. Basqa sózben aıtqanda, qapshyq - bul aty atalǵan faıldar toby. Windows 98 - diń qapshyqtary katalog rólin atqarady. Turmystyq deńgeıde qapshyqty kádimgi ishine qaǵaz betterin - faıldardy salatyn qapshyqpen salystyrýǵa bolady. Windows 98 - degi barlyq faıldar, qujattar men baǵdarlamalar qapshyqtarda saqtalady. Qapshyqtyń aty, faıldyń aty sıaqty onyń mazmunyn kórsete alady.
Qapshyqtyń pıktogramsy bolýy múmkin. Qapshyqtarda tańbashalar, faıldar jáne basqa qapshyqtar da bolýy múmkin. Qapshyq bos bolýy da múmkin. Qapshyqta aty birdeı obektiler bolmaýy kerek. Qapshyqtyń ishindegisin qarap shyǵý úshin, maýstyń batyrmasyn onda eki ret basý jetkilikti.

Qapshyqtar eki túrli bolady:
- kádimgi qapshyq - katalogtar;
- arnaıy qapshyqtar (Menin kompúterim, prınterler jáne t. b.)
Qapshyqtardy qurý onyń qurylymy:
Qapshyq elementteri: taqyryp, menú, terezeni basqarý batyrmalary, aınaldyrý jolaǵy, qural saımandar taqtasy, qalyp kúı joly. Qajet elementter jıynyn Bul myna jolmen tańdaýǵa bolady: Túr - Qural - Saımandar jáne Túr Qalyp kúı joly.

Terezede jańa qapshyq qurý:
Qapshyqty FaılSozdatPapka komandasyn qurady. Muny oryndaǵannan keıin osy terezeniń qapshyqtary men faıldarynyń tiziminiń sońynda jańa qapshyq belgishesi bolady. Qapshyqtyń atyn ony qurǵannan keıin birden engizýge bolady. Faılǵa at berilmegen jaǵdaıda oǵan avtomatty túrde «Jańa Faıl» aty menshikteledi.
Jumys ústelinde jańa qapshyq qurý:
Jumys ústeliniń jańa qapshyqty ornalastyrmaqshy bolǵan jerinde maýstyń oń jaq batyrmasyn basý - konteksti menú paıda bolady.
Sozdat Papka komandasyn oryndaý. Jumys ústelinde qapshyq belgishesi paıda bolady.
Qapshyqtyń atyn engizip, engizý pernesin basý.
Tanbasha - bul baǵdarlamalardy iske qosý nemese faıldy ashý qasıeti bar pıktogram, Obektiniń tamǵasy, kompúter úshin obektige jol nusqaıtyn komandalyq faıl, al paıdalanýshy úshin jumys ústelindegi
Nemese terezedegi jaı belgishe, ol Windows98 - degi qandaı da bir obektige: faılǵa, qapshyqqa, dıskige, kompúterge, prınterge t. b sáıkes keledi.
Tańbasha jeke bir obekt emes, ol faılǵa silteme ǵana. Sondyqtan ony joıǵanda faıldar joıylmaıdy. Tańbashada maýspen eki ret shertý, faılǵa nemese qapshyqtyń belgishesine eki ret shertý áserimen birdeı.
Qapshyqtardy, faıldar men tańbashalardy jyljytý men kóshirý
Windows obektilerimen jumys istegende, olardy kóshirý nemese bir orynnan ekinshi orynǵa jyljytý qajet bolady.
Obektilerdi kóshirgende, obekt burynǵy orynda qalady, al kóshirmesi jańa orynǵa ornalastyrady. Qansha kóshirme qajet bolsa, sonsha alýǵa bolady. Obektini jyljytqanda, ol jańa orynǵa ornalastyrylady da, burynǵy orynnan joq bolyp ketedi.
Obektilerdi jyljytý men kóshirýdiń birneshe joly bar. Solardy qarastyraıyq:
1. Tyshqannyń oń jaq batyrmasynyń kómegimen.
Obektini qapshyqtyń terezesinde jyljytý nemese kóshirý úshin, tyshqan nusqaǵysh obektiniń ústine ornalastyryp, onyń oń jaq batyrmasyn basyp turyp, jańa oryn jyljytady da, batyrmany bosatady. Budan keıin ekranda dınamıkalyq menú paıda bolady. Onda kelesi: eger kóshirý qajet bolsa, Kopırovat, jyljytý qajet bolsa, Peremestıt, tańbasha qajet bolsa, Sozdat ıarlyk komandalarynyń birin tańdaýǵa bolady.
2. Tyshqannyń sol jaq batyrmasynyń kómegimen.
Tyshqannyń sol jaq batyrmasymen obektini jyljytqanda, Ctrl nemese Shift perneler qoldanýǵa bolady.
1. Jyljytý kezinde Ctrl pernesi basýly tursa, onda tańdalǵan obektiler faıldyń tıpi jáne onyń taǵaıyndalǵan ornyna qaramastan kóshiriledi.
2. Shift pernesi basýly bolsa, Windows obektini jyljytady.
Obektilerdi jabyq qapshyqqa kóshirý jáne jyljytý
Obektilerdi basqa qapshyqtarǵa bul qapshyqtardy ashpaı - aq kóshirýge nemese jyljytýǵa (aýystyrýǵa) bolady. Ol úshin jabyq qapshyqqa ornalastyratyn faıl belgishesin tyshqanmen ilip alyp, ony faıldy ornalastyratyn qapshyq belgishesine tasymaldap, maýstyń batyrmasyn bosatý kerek.
Menú komandalary arqyly kóshirý jáne jyljytý
Obektilerdi jyljytýda ’’aparyp qoıý’’ ádisi únemi qolaıly bola bermeıdi. Sondyqtan Pravka menúiniń Kóshirý (Kopırovat), Qıý (Vyrezat) dep atalatyn komandalaryn paıdalanýǵa bolady. Bul komandalardy paıdalanǵanda, aqparat aldymen almasý býferine ornalastyrylady. Almasý býferin paıdalaný negizi Windows’98 - diń barlyq júıeleri men qoldanbalary úshin birdeı.
Almasý býferi – jyljytylatyn nemese kóshiriletin aqparattardy ýaqytsha saqtaýǵa arnalǵan jadtyń arnaıy bóligi. Almasý býferindegi aqparat oǵan jańa aqparat bóligi kelip túskenshe saqtalady, al sodan keıin aldyńǵy aqparat joıylady.

Almasý býferiniń kómegimen derekterdi ár túrli qujattar men qoldanbalardyń arasynda almastyryp otyrýǵa bolady. Almasý býferin paıdalaný úshin, aldymen derekterdi oǵan ornalastyryp (saqtap) qoıady da, sodan keıin odan alyp qajetti qujatqa kiristiredi. Bul prosedýrany qıyp alyp kiristirý nemese kóshirip alyp kiristirý prosedýrasy dep ataıdy.
Kóshirý dep alǵashqy qujattaǵy belgilengen aqparattyń Almasý býferine osy derekterdiń kóshirmesi túrinde ornalastyrylýyn aıtady.
Qıyp alý dep alǵashqy qujattaǵy belgilengen aqparattyń berilgen qujattan alynyp, almasý býferine ornalastyrylýyn aıtady.
Kiristirý dep qazirgi kezde almasý býferinde bar aqparattardy qujattyń qajetti jerine kiristirýdi aıtady.
Almasý býferindegi aqparattar kompúterdi óshirgenshe nemese onda basqa aqparattar jiberilgenshe saqtalady. Almasý býferindegi aqparattardy osy qujatqa, sondaı - aq Windows - tyń basqa da qoldanbalaryna kiristirý úshin birneshe ret qoldanýǵa bolady.

Qapshyqtardyń, faıldardyń nemese tańbashalardyń attaryn ózgertý
Obektilerdiń attaryn ózgertýdiń birneshe ádisteri bar:
1. Obektini belgilep tyshqannyń oń batyrmasyn basý, qosymsha menúden Pereımenovat komandasyn oryndaý
2. Belgilengen obektiniń qapshyq terezesiniń menúdegi Faıl – Pereımenovat komandasyn oryndaý
3. Obektini belgilep onyń atynda tyshqannyń batyrmasyn shertý, jańa at jazý
4. Obektini belgilep Ǵ2 pernesin basý, jańa jazý
Qapshyqtardy, faıldar men tańbashalardy joıý
Obektini nemese obektiler tobyn joıýdyń birneshe joly bar:
1. Obektini belgilep, Delete pernesin basý
2. Belgilengen obektide tyshqannyń oń batyrmasyn basyp, qosymsha menúden Faıl komandasyn basý
3. Belgilengen obektide tyshqannyń oń batyrmasyn basyp, qosymsha menúden Faıl - Ýdalıt komandasyn basý
4. Obektini nemese obektiler tobyn belgilep, tyshqannyń sol batyrmasyn basyp turý arqyly Sebet (Korzına) belgishesine aparý
Óshirilgen obektiler Sebette (Korzınada) ony joıǵansha nemese qalpyna keltirgenshe saqtalady. Sebettegi obektini qalpyna keltirý úshin, ony belgilep Faıl – Vostanovıt komandasyn oryndaý kerek nemese tyshqannyń oń batyrmasyn shertip qosymsha menúden Vostanovıt komandasyn oryndaımyz.

Sebetti tazalaý
1. Sebetti ashý, faıldardy belgilep Delete pernesin basý.
2. Sebet belgishesinde tyshqannyń oń batyrmasyn shertip, qosymsha menúden Ochıstıt korzıný komandasyn oryndaý.
«Ataýyn tap» oıyny oınatylady. Kompúterge baılanysty sýretter arqyly ataýyn taýyp qyzmetin aıtady.

İÚ. Jańa sabaqty bekitý
Sabaqty bekitý suraqtary:
• Obektilerdi kóshirý men jyljytý degenimiz ne?
• Obektilerdi kóshirýdiń qandaı joldary bar?
• Obektilerdi jyljytý áreketi qalaı oryndalady?
• Almasý býferi degenimiz ne?
• Obektilerdi joıýdyń qandaı joldary bar?
Ú. Oqýshylardy baǵalaý
Úİ. Úıge tapsyrma:: Faıldar men qapshyqtar. Obektilermen jumys isteý. Korzınany qalaı tazalaıdy?