Fotoeffekt qubylysy. Eınshteın formýlasy
Sabaqtyń taqyryby: Fotoeffekt
§51. Eınshteın formýlasy
Sabaqtyń maqsaty: a) Bilimdilik: Oqýshylarǵa fotoeffekt uǵymy men onyń zańdaryn
meńgertý, fotoeffekt qubylysyn tájirıbe júzinde alǵash zerttegen A.G.Stoletovtiń ǵylymı eńbegin tanystyrý.
á) Damytýshylyq: Oqýshylardyń oılaýyn damytý, kompúter arqyly modeldeý prosesterin qalyptastyrý.
b) Tárbıelik: Oqýshylardyń zeıinin, jaýapkershilik sezimin, fızıka pánin qyzyǵýshylyqpen oqýǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Jańa materıaldy meńgertý
Oqytý tehnologıasy, ádisteri:aýyzsha, jazbasha, suraq-jaýap
Oqytý quraldary men kórnekilikter: derbes kompúter, slaıdtar, vıdeo tájirıbe, tapsyrmalar
Sabaqtyń pánaralyq baılanysy: matematıka, ınformatıka
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi.
Oqýshylarmen sálemdesý, synypty túgendeý.
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý
«§47.Jylýlyq sáýlelený. Absolút qara dene; §48.Stefan-Bolsman zańy; §49.Plank formýlasy» taqyryptary boıynsha baqylaý suraqtary:
1. Maks Plank gıpotezasy qalaı tujyrymdalady? (Plank elektromagnıttik sáýlelený úzdiksiz emes, jeke energıa úlesteri – kvanttar túrinde shyǵarylady)
2. Ár kvanttyń energıasy nege teń? (Ár kvanttyń energıasy jıilikke proporsıonal: E=hv)
3. Plank turaqtysy nege teń? (h=6,63•10-34Dj•s)
4. Foton degenimiz ne? (Foton degenimiz – jaryq kvanty. Foton dep kez kelgen jaryq tolqyndaryn aıtýǵa bolady.)
5. Foton qandaı bólshek? (Foton – elementar bólshek)
İİİ. Jańa materıaldy meńgertý.
Fotoeffekt
Foto – grek sózinen aýdarǵanda - jaryq, effekt latyn sózinen aýdarǵanda - áser degen maǵynany bildiredi.
Fotoeffekt-sáýlelerdiń áserinen elektrondardyń suıyq jáne qatty dene betinen bosap shyǵý qubylysyn syrtqy fotoelektrlik effekt nemese fotoeffekt dep ataıdy.
Fotoeffekt qubylysyn tájirıbe júzinde alǵash zerttep, zańdylyqtaryn taǵaıyndaǵan orys ǵalymy A.G.Stoletov.
Fotoeffekt qubylysyn túsindirý jolyn A.Eınshteın tapty. Ol fotoeffekt qubylysyn túsindirý úshin jaryqtyń bólshektik ári kvanttyq qasıetine súıendi. Jaryq ekijaqtylyǵymen sıpattalady: birinshisinde, ol tolqyndyq jaǵynan tanylsa, ekinshi joly bólshek (korpýskýla), ıaǵnı Eınshteın sózimen aıtqanda fotondar aǵyny retinde kórinedi. Bul qubylys jaryqtyń tolqyndyq -korpýskýlalyq dýalızmi (eki jaqtylyǵy) dep atalady
Elektronnyń metaldan bosap shyǵýy úshin jasaıtyn jumysyn elektronnyń shyǵý jumysy dep ataıdy. Energıanyń saqtalý zańy boıynsha jutylǵan jaryq fotonynyń hν energıasy elektronnyń Ashyǵý jumysyna jáne onyń Ek=meυ²/2 kınetıkalyq energıasyna jumsalady.
Eınshteın formýlasy
Fotoeffekt qubylysy myna shart oryndalsa ǵana baıqala bastaıdy:
hν0» Ashyǵý. Fotoeffekt baıqalatyn jaryqtyń eń az degendegi jıiligin nemese oǵan sáıkes keletin tolqyn uzyndyǵyn fotoeffekttiń qyzyl shekarasy dep ataıdy. Mysaly, myrysh úshin jaryq tolqynynyń uzyndyǵy (qyzyl shekarasy)-370 mkm, kalıı-450 mkm, natrıı-680 mkm.
Fotoeffekt qubylysyna negizdelip jasalǵan quraldy fotoelement dep ataıdy. Ol katod, anod jáne sańylaýdan turady.
IV. Jańa sabaqty bekitý.
39-jattyǵý esepterin shyǵarý.
Baǵalaý krıterııi:
«5» - 3 durys jaýap
«4» - 2 durys jaýap
«3» - 1 durys jaýap
V.Sabaqty qorytyndylaý
VI. Úı tapsyrmasy
§50, 51 oqý jáne taqyryp sońyndaǵy baqylaý suraqtaryna jaýap jazyp kelý. Taqyryp boıynsha tirek syzbasyn qurastyrý
VII.Baǵalaý
Oqýshylardy sabaqqa qatysý belsendiligi men bilimine qaraı baǵalaý. Baǵalaryn habarlap, kúndelikterine qoıý.
§51. Eınshteın formýlasy
Sabaqtyń maqsaty: a) Bilimdilik: Oqýshylarǵa fotoeffekt uǵymy men onyń zańdaryn
meńgertý, fotoeffekt qubylysyn tájirıbe júzinde alǵash zerttegen A.G.Stoletovtiń ǵylymı eńbegin tanystyrý.
á) Damytýshylyq: Oqýshylardyń oılaýyn damytý, kompúter arqyly modeldeý prosesterin qalyptastyrý.
b) Tárbıelik: Oqýshylardyń zeıinin, jaýapkershilik sezimin, fızıka pánin qyzyǵýshylyqpen oqýǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Jańa materıaldy meńgertý
Oqytý tehnologıasy, ádisteri:aýyzsha, jazbasha, suraq-jaýap
Oqytý quraldary men kórnekilikter: derbes kompúter, slaıdtar, vıdeo tájirıbe, tapsyrmalar
Sabaqtyń pánaralyq baılanysy: matematıka, ınformatıka
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi.
Oqýshylarmen sálemdesý, synypty túgendeý.
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý
«§47.Jylýlyq sáýlelený. Absolút qara dene; §48.Stefan-Bolsman zańy; §49.Plank formýlasy» taqyryptary boıynsha baqylaý suraqtary:
1. Maks Plank gıpotezasy qalaı tujyrymdalady? (Plank elektromagnıttik sáýlelený úzdiksiz emes, jeke energıa úlesteri – kvanttar túrinde shyǵarylady)
2. Ár kvanttyń energıasy nege teń? (Ár kvanttyń energıasy jıilikke proporsıonal: E=hv)
3. Plank turaqtysy nege teń? (h=6,63•10-34Dj•s)
4. Foton degenimiz ne? (Foton degenimiz – jaryq kvanty. Foton dep kez kelgen jaryq tolqyndaryn aıtýǵa bolady.)
5. Foton qandaı bólshek? (Foton – elementar bólshek)
İİİ. Jańa materıaldy meńgertý.
Fotoeffekt
Foto – grek sózinen aýdarǵanda - jaryq, effekt latyn sózinen aýdarǵanda - áser degen maǵynany bildiredi.
Fotoeffekt-sáýlelerdiń áserinen elektrondardyń suıyq jáne qatty dene betinen bosap shyǵý qubylysyn syrtqy fotoelektrlik effekt nemese fotoeffekt dep ataıdy.
Fotoeffekt qubylysyn tájirıbe júzinde alǵash zerttep, zańdylyqtaryn taǵaıyndaǵan orys ǵalymy A.G.Stoletov.
Fotoeffekt qubylysyn túsindirý jolyn A.Eınshteın tapty. Ol fotoeffekt qubylysyn túsindirý úshin jaryqtyń bólshektik ári kvanttyq qasıetine súıendi. Jaryq ekijaqtylyǵymen sıpattalady: birinshisinde, ol tolqyndyq jaǵynan tanylsa, ekinshi joly bólshek (korpýskýla), ıaǵnı Eınshteın sózimen aıtqanda fotondar aǵyny retinde kórinedi. Bul qubylys jaryqtyń tolqyndyq -korpýskýlalyq dýalızmi (eki jaqtylyǵy) dep atalady
Elektronnyń metaldan bosap shyǵýy úshin jasaıtyn jumysyn elektronnyń shyǵý jumysy dep ataıdy. Energıanyń saqtalý zańy boıynsha jutylǵan jaryq fotonynyń hν energıasy elektronnyń Ashyǵý jumysyna jáne onyń Ek=meυ²/2 kınetıkalyq energıasyna jumsalady.
Eınshteın formýlasy
Fotoeffekt qubylysy myna shart oryndalsa ǵana baıqala bastaıdy:
hν0» Ashyǵý. Fotoeffekt baıqalatyn jaryqtyń eń az degendegi jıiligin nemese oǵan sáıkes keletin tolqyn uzyndyǵyn fotoeffekttiń qyzyl shekarasy dep ataıdy. Mysaly, myrysh úshin jaryq tolqynynyń uzyndyǵy (qyzyl shekarasy)-370 mkm, kalıı-450 mkm, natrıı-680 mkm.
Fotoeffekt qubylysyna negizdelip jasalǵan quraldy fotoelement dep ataıdy. Ol katod, anod jáne sańylaýdan turady.
IV. Jańa sabaqty bekitý.
39-jattyǵý esepterin shyǵarý.
Baǵalaý krıterııi:
«5» - 3 durys jaýap
«4» - 2 durys jaýap
«3» - 1 durys jaýap
V.Sabaqty qorytyndylaý
VI. Úı tapsyrmasy
§50, 51 oqý jáne taqyryp sońyndaǵy baqylaý suraqtaryna jaýap jazyp kelý. Taqyryp boıynsha tirek syzbasyn qurastyrý
VII.Baǵalaý
Oqýshylardy sabaqqa qatysý belsendiligi men bilimine qaraı baǵalaý. Baǵalaryn habarlap, kúndelikterine qoıý.
You Might Also Like
