Fızıka jáne Nobel syılyǵy
Sátbaev qalasyndaǵy «№3 orta mektebi» KMM
İ sanatty fızıka pániniń muǵalimi: Jýnýsova A.D
Taqyryby: Fızıka jáne Nobel syılyǵy
Maqsaty: Oqýshylardyń ǵylymı kózqarasyn qalyptastyrý, ǵylymı faktilermen qubylystarmen, zańdarmen ǵana tanystyryp qana qoıma, fızıkalyq damýyndaǵy qozǵaýshy kúshterdiń ǵylymı zertteýshilerdiń tanymdyq ádisteri jaıly túsinik berý.
Jospar:
İ.Nobel syılyǵy týraly tarıhı derekter
İİ Fızıka salasy boıynsha Nobel syılyǵyn alǵan ǵalymdar eńbegi.
Júrgizýshi: Qurmetti ustazdar jáne oqýshylar búgin biz sizderge fızıka salasy boıynsha Nobel syılyǵynyń ıegeri bolǵan ǵalymdardyń eńbegimen, ǵylym jolyndaǵy jańalyqtaryna kóz júgirtý barysynda «Ótkenimizge úńilsek syı tartar bizge keleshek» atty keshimizdi usynǵaly otyrmyz
Sizder jańa ǵasyrdyń jas býyn ókilderi, jańalyqqa jany qumar izdenimpaz jastarmen qaýyshyp otyrǵanymyzǵa qýanyshtymyz. Den qoıyp ózderińizge qajetterin taýyp qaıtýlaryńyzǵa qýanyshtymyz. Keshimizdi bastamas buryn ortaǵa keshimizdiń qurmetti qonaǵy hanzada men hanshaıym
(hanzada men hanshaıym)
Hanzada: Armysyzdar qonaqtar
Qurmetke ıe úlkender
Alda júzgen jelkender
Hanshaıym:. Esenbisiz ustazdar
Sharshamaıtyn qys-jazdar
Keshke kelgen saılanyp
Otyram dep jaılanyp
Kórermender aman ba?
Otyrǵan anaý oılanyp
Júrgizýshi:
Jyl saıyn qońyr kúzdiń sońyn ala Shvesıa memleketiniń astanasy – Stokgolmde fızıka, hımıa, fızıologıa nemese medısına, ádebıet salasyndaǵy erekshe jetistikteri jáne beıbitshilik saqtaýdaǵy eńbegi úshin Nobel syılyǵy tapsyrylady.
Halyqaralyq Nobel syılyǵy násiline, ultyna, jynysyna, dinı senimine qaramastan joǵaryda atalǵan salalar boıynsha úzdik eńbegi úshin, sondaı-aq máni keıinnen baryp áıgili bolǵan burynǵy kezdegi jumystary úshin beriledi.
Nobel syılyǵy Shved Injeneri, hımık, ónertapqysh, iri ónerkásip qojasy Alfred Bernard Nobeldiń ósıeti boıynsha taǵaıyndalǵan.
Sizderge keshimizdiń ajaryn ǵana keltirip qoımaı fızıka salasy boıynsha Nobel syılyǵynyń ıegerlerine syılyqtaryn tapsyrý júktelip otyr
Qurmetti qonaqtar osy syılyqtyń qundylyǵyn, dúnıege kelý tarıhyn bilgisi kelgen kórermender suraǵyna jaýap berip ótseńizder.
Júrgizýshi: Alfred Bernhard Nobel - Shvedtiń ónertapqysh ınjener, hımık, ári kásipker. ol 1833 jyly qazannyń 21-inde Stokgolmde dúnıege kelgen Nobel Londan koróldik qoǵamynyń jáne shved Ǵylym Akademıasynyń múshesi. Ol1896 jyly jeltoqsannyń 10-da Italıadaǵy San Remoda dúnıe saldy. Onyń baılyǵy kimde qalar suraq muragerler men baspasózdi qatty qobaljytty. Kóp kúttirmeı ósıet jarıalandy.
Ósıet tyńdalady.
Qurmetti oqýshylar, qonaqtar osy syılyqtyń qundylyǵyn dúnıege kelý tarıhyn belgisi kelgen kórermender suraǵyna búgingi bizdiń qonaqtar jaýap beredi.
1-shi suraq: Nobeldiń balalyq shaǵy Reseıde ótken deıdi, sol ras pa? Sol jóninde aıtsańyzdar.
Hanzada: Shved ınjeneri Emmanýel Nobel (ónertapqysh, kásipker) januıasy 1842-59 jyldar Peterbýrgte turdy. Reseıde Nobel bıliginde mehanıkalyq zavodtar men Baký munaıy boldy.
Sonymen qatar jarylǵysh zattar jasaýmen aınalysty. Úı ishileriniń ómiri jarylystyń dúmpýimen, synǵan shynylar men órttiń arasynda ótti. Kishi A.Nobel basynda ákesiniń tájirıbesine tańǵalyp qaraıtyn, keıinnen ózi de tájirıbemen aınalysa bastady. Kishkene baýyrynyń ólimi de oǵan bóget bola alǵan joq.
2-shi suraq: A.Nobeldiń ashqan jańalyqtary?
Hanshaıym: Tútinsiz qoparylǵysh, dınamıt, gazben dánekerleý, jasandy jibek, elektr oryndyǵyn, t.b. Alfred bir sózinde ákesine «Búkil álem bizdiń atymyzdy Nobel» dep estiginde dir ete túsetindeı bolsyn! Meniń armanym óte qýatty qarý jasaý, soǵys jáne beıbitshilik arasynda dúnıe júzin bıler edik degen. Sol maqsatyna jetti.
Oqýshylardan suraq: Nobel syılyǵy qalaı taǵaıyndalǵan?
Hanzada: Joǵaryda ózderin tanysyp ótken Alfred Nobel 1896 jyly 10 jeltoqsanda Eýropadaǵy óte baı adam dúnıeden ótti. Bul ýaqytta gazetke onyń ǵylymı ataǵy, ordeni, dıplomy, eńbekteri jaıly kóptep jaza bastady.93 ónerkásibi Shotlandıa, Shveısarıa, Italıa, Fransıa sıaqty dúnıe júzindegi elderde boldy. Qundy qaǵazdary London, Súrıh, Jeneva, Venadaǵy bankterde saqtaldy.
Mine, osy jaǵdaı, ıaǵnı 93 ónerkásip, qundy qaǵazdar kimde qalar eken degen saýal árkimdi de tolǵandyrady. Muragerler men baspasózdi óte qobaljytty.
«Ósıet qashan jarıalanar eken»- dep el qyzyqty.
Ósıet: Men tómenge qol qoıýshy Alferd Brenhard Nobel tereń oılanyp ósıet etemin barlyq qalǵan dúnıe múlik, qundy qaǵaz darym adamzat ómirine paıda ákelgen jańalyqtary úshin fond qurylyp belgili bir paıyzy jyl saıyn syılyq retinde tartylsyn.meniń úlken tilegim syılyq ıegerlerine kandıdattardyń ultyna, násiline, jynysyna, dinı senimine qaramastan eń jańa jetistikteri úshin berilsin
Suraq: Nobel syılyǵynyń Fondysynda qansha qarjy boldy?
Hanshaıym: Ol qaıtys bolǵan soń onyń baılyǵy 31 mln.shved krony boldy. Basty Nobel syılyǵynyń fondysyn qurdy. Jyl saıyn paıdalanylady.
Suraq: Nobel syılyǵyna ne beriletiniń aıtsańyzdar?
Hanzada: Alfredtiń keskini bar altyn medal, dıplom jáne Nobel fondyna keltirgen paıdasyna oraı 30-dan 70 myń dollar.
Suraq: Nobel syılyǵyna kandıdattar usynady. Syılyqqa usynylǵan joǵary dárejeli jumys Shvesıanyń ózinde qaraldy. Fızıka, hımıa, bıologıa oblysy boıynsha jumysyn Stokgolmdik koróldik Ǵylym Akademıasy; fızıologıa, medısına boıynsha Stokgolm Koróldik Korolın medısına ınstıtýty; Stokgolmde Shved Akademıasy ádebıet boıynsha beredi. Norvegıadaǵy Norveg parlamentiniń Nobeldik komıteti 6 adamnan turady. Nobeldik komıtet beıbitshilikti nyǵaıtý jónindegi eńbegi úshin halyqaralyq Nobel syılyǵyn beredi. Nobeldik syılyq bir-aq ret beriledi. Tek erekshe eńbekteri úshin Marıa Skladovskaıa Kúrıge (1903, 1911), L.Polınge (1954, 1962), Dj.Bardınge (1956, 1972)eki ret berildi.
Suraq: Syılyq qaı jerde beriledi, kimder qatysady?
Hanshaıym: - Ádette Halyqaralyq Nobel syılyǵy qaıtys bolǵan adamǵa berilmeıdi. Ony tapsyrý saltanatty jyl saıyn jeltoqsannyń 10-da (Nobel qaıtys bolǵan kúni) Stokgolm men Osloda ótkiziledi. Syılyq tuńǵysh 1901 jyly berildi. Syılyq berý saltanatyna úkimet adamdary, Shvedtiń kórneki jazýshylary, oqymystylary, radıo, televızıa, baspasóz ókilderi qatysady.
Suraq: Nobeldik syılyq ıegerleri eńbekterin qalaı tanystyrady?
Hanzada – Komıtet músheleri qatysýshylarǵa syılyq ıegerlerin jáne olardyń eńbegin baspasóz betinde habarlaıdy. Koróldiń qolynan altyn medal, dıplom alǵan soń, Shvesıanyń ǵylymı ortalyqtarynda Nobel syılyǵynyń ıegerleri 6 aıdan keıin leksıa oqıdy.
Suraq: Fızıkterden Nobel syılyǵynyń ıegerlerin atap aıtsańyz? Vılgelm Rentgen H-sáýlelerdi ashqany úshin Marıa Sklodovskaıa Kúrı ıadrolyq fızıkadaǵy eńbegi úshin
1906 jyly - Djon Tomson
1911 jyly - Ernest Rezerford atom qurylysyn ashqany úshin
1913 jyly Heıkke – Kamerlıng Ones
1918 jyly Maks Plank kvanttyq teorıasyn ashqany úshin
1921 jyly Albert Eınshteın foto efekt teorıasyn ashqan úshin
1922 jyly Nız Bor atomnyń qurlysyn ashqan úshin
1924 jyly Lýı de Broılch
1928 jyly Oýen Rıcherdson
1956 jyly Ýılám Shoklı
1954 jyly Maks Bron fızıkadaǵy eńbegi úshin
1958 jyly Djon Bardın
1978 jyly Alfereov uıaly telefondy oılap tapqany úshin
Júrgizýshi: Fızıka edi ómirdiń
Asyl bir úlken salasy
Fızıkamen jańardy
Elimniń ózen dalasy
Italıan ǵalymy
Inersıany ashypty.
Ony bilgen balalar
Zalda júgirýden qashypty.
Kim bolady eken bul ǵalym
Galıleo Galıleı.
Formýlasy kúrdeli
Eseptep jylý mólsherin
Oılap tapqan ǵalymǵa
Bergen birlik ólshemin.
Djoýl.
Toq kúshiniń ólshemi
Aǵyp ótken mólsheri
Fızıkalyq shamanyń
Ǵalym atyna teńedi.
Andre Mare Amper.
Biri tilik, biri bútin
Eki saqına alynady
Tájirıbesimen sol ǵalymnyń
Toq baǵyty tabyldy.
Lens.
Ómirdegi mańyzyn
Elektromagnıttik óristiń
Faradeımenen qosa
Bilim bilgen ǵalym kim.
Djeıms Maksvel.
Túsirip aspan zańyn jumyr jerge
Baqtyryp juldyzdarda esneı jelge
Jansyzǵa jan bitirip qolqa salyp
Rentgen keremetti kórsetti elge.
Júrgizýshi: Eń alǵash Nobel syılyǵynyń ıegeri Vılgelm Konrad Rentgen nemis fızıgi. Ol 1895 jyly qysqa tolqyndy elektromagnıttik h - sáýleleri keıin Rentgen sáýlelerin ashqan. Rentgen sáýleleriniń ashylýy fızıkalyq sońǵy kezdegi damýyna atap aıtqanda, radıoaktıvtiktiń ashylýyna zor yqpal jasady.
Ernest Rezerford uly aǵylshyn fızıgi.Jańa Zelandıada týǵan rezerford óziniń eksperımenttik jańalyqtarmen qazirgi atom qurylysy men radıoakt týraly iliminiń negizin saldy. Onyń jasaǵan barlyq tájirıbeleri erekshe qarapaıymdylyǵymen jáne aıqyndylyǵymen qundy.
Albert Enshteın HH ǵasyrdyń uly fızıgi. Ol jaryq bólshekteri fotondar jónindegi túsinikti eń alǵash engizgen. Albert Enshteın keńistik pen ýaqyt týraly jańa ilim salystyrmalyqtyń arnaıy shyǵardy.
Akademık Nıkolaı Grıgorevıch Basov orys fızıgi lazer degen ne suraqqa bylaı jaýap berdi. Lazer – qurylǵy, ol, mysaly, jylýlyq hımıalyq, elektr energıasyn elektromagnıttik óristiń energıasyna - lazer sáýlesine aınaldyrady.
Marıa Skladovskaıa Kúrı – fızık ári hımık, radıoaktıvtik týraly ilimdi jasaýda asa baǵaly úles qosqan Polshada muǵalimniń semásynda týyp, Fransıada jumys istegen. Ol Parıj ýnıversıtetiniń tuńǵysh áıel - profesory.M.S.K. fızıka, hımıa boıynsha Nobel syılyǵyn eki ret alǵan.
Júrgizýsh: Biri óship, kitaptardyń biri týǵan
Qaı júırik Rezerfordtan basyp ozǵan
Jalyndy patrıot batyr ǵalym
Ǵasyrlar túpkirinen qasyn sozǵan.
Júrgizýshi: Nobeldiń taǵaıyndaǵan syılyqtyń arqasynda biz jyl saıyn dúnıe júzindegi jańalyqtarmen tanysyp otyramyz.
İ sanatty fızıka pániniń muǵalimi: Jýnýsova A.D
Taqyryby: Fızıka jáne Nobel syılyǵy
Maqsaty: Oqýshylardyń ǵylymı kózqarasyn qalyptastyrý, ǵylymı faktilermen qubylystarmen, zańdarmen ǵana tanystyryp qana qoıma, fızıkalyq damýyndaǵy qozǵaýshy kúshterdiń ǵylymı zertteýshilerdiń tanymdyq ádisteri jaıly túsinik berý.
Jospar:
İ.Nobel syılyǵy týraly tarıhı derekter
İİ Fızıka salasy boıynsha Nobel syılyǵyn alǵan ǵalymdar eńbegi.
Júrgizýshi: Qurmetti ustazdar jáne oqýshylar búgin biz sizderge fızıka salasy boıynsha Nobel syılyǵynyń ıegeri bolǵan ǵalymdardyń eńbegimen, ǵylym jolyndaǵy jańalyqtaryna kóz júgirtý barysynda «Ótkenimizge úńilsek syı tartar bizge keleshek» atty keshimizdi usynǵaly otyrmyz
Sizder jańa ǵasyrdyń jas býyn ókilderi, jańalyqqa jany qumar izdenimpaz jastarmen qaýyshyp otyrǵanymyzǵa qýanyshtymyz. Den qoıyp ózderińizge qajetterin taýyp qaıtýlaryńyzǵa qýanyshtymyz. Keshimizdi bastamas buryn ortaǵa keshimizdiń qurmetti qonaǵy hanzada men hanshaıym
(hanzada men hanshaıym)
Hanzada: Armysyzdar qonaqtar
Qurmetke ıe úlkender
Alda júzgen jelkender
Hanshaıym:. Esenbisiz ustazdar
Sharshamaıtyn qys-jazdar
Keshke kelgen saılanyp
Otyram dep jaılanyp
Kórermender aman ba?
Otyrǵan anaý oılanyp
Júrgizýshi:
Jyl saıyn qońyr kúzdiń sońyn ala Shvesıa memleketiniń astanasy – Stokgolmde fızıka, hımıa, fızıologıa nemese medısına, ádebıet salasyndaǵy erekshe jetistikteri jáne beıbitshilik saqtaýdaǵy eńbegi úshin Nobel syılyǵy tapsyrylady.
Halyqaralyq Nobel syılyǵy násiline, ultyna, jynysyna, dinı senimine qaramastan joǵaryda atalǵan salalar boıynsha úzdik eńbegi úshin, sondaı-aq máni keıinnen baryp áıgili bolǵan burynǵy kezdegi jumystary úshin beriledi.
Nobel syılyǵy Shved Injeneri, hımık, ónertapqysh, iri ónerkásip qojasy Alfred Bernard Nobeldiń ósıeti boıynsha taǵaıyndalǵan.
Sizderge keshimizdiń ajaryn ǵana keltirip qoımaı fızıka salasy boıynsha Nobel syılyǵynyń ıegerlerine syılyqtaryn tapsyrý júktelip otyr
Qurmetti qonaqtar osy syılyqtyń qundylyǵyn, dúnıege kelý tarıhyn bilgisi kelgen kórermender suraǵyna jaýap berip ótseńizder.
Júrgizýshi: Alfred Bernhard Nobel - Shvedtiń ónertapqysh ınjener, hımık, ári kásipker. ol 1833 jyly qazannyń 21-inde Stokgolmde dúnıege kelgen Nobel Londan koróldik qoǵamynyń jáne shved Ǵylym Akademıasynyń múshesi. Ol1896 jyly jeltoqsannyń 10-da Italıadaǵy San Remoda dúnıe saldy. Onyń baılyǵy kimde qalar suraq muragerler men baspasózdi qatty qobaljytty. Kóp kúttirmeı ósıet jarıalandy.
Ósıet tyńdalady.
Qurmetti oqýshylar, qonaqtar osy syılyqtyń qundylyǵyn dúnıege kelý tarıhyn belgisi kelgen kórermender suraǵyna búgingi bizdiń qonaqtar jaýap beredi.
1-shi suraq: Nobeldiń balalyq shaǵy Reseıde ótken deıdi, sol ras pa? Sol jóninde aıtsańyzdar.
Hanzada: Shved ınjeneri Emmanýel Nobel (ónertapqysh, kásipker) januıasy 1842-59 jyldar Peterbýrgte turdy. Reseıde Nobel bıliginde mehanıkalyq zavodtar men Baký munaıy boldy.
Sonymen qatar jarylǵysh zattar jasaýmen aınalysty. Úı ishileriniń ómiri jarylystyń dúmpýimen, synǵan shynylar men órttiń arasynda ótti. Kishi A.Nobel basynda ákesiniń tájirıbesine tańǵalyp qaraıtyn, keıinnen ózi de tájirıbemen aınalysa bastady. Kishkene baýyrynyń ólimi de oǵan bóget bola alǵan joq.
2-shi suraq: A.Nobeldiń ashqan jańalyqtary?
Hanshaıym: Tútinsiz qoparylǵysh, dınamıt, gazben dánekerleý, jasandy jibek, elektr oryndyǵyn, t.b. Alfred bir sózinde ákesine «Búkil álem bizdiń atymyzdy Nobel» dep estiginde dir ete túsetindeı bolsyn! Meniń armanym óte qýatty qarý jasaý, soǵys jáne beıbitshilik arasynda dúnıe júzin bıler edik degen. Sol maqsatyna jetti.
Oqýshylardan suraq: Nobel syılyǵy qalaı taǵaıyndalǵan?
Hanzada: Joǵaryda ózderin tanysyp ótken Alfred Nobel 1896 jyly 10 jeltoqsanda Eýropadaǵy óte baı adam dúnıeden ótti. Bul ýaqytta gazetke onyń ǵylymı ataǵy, ordeni, dıplomy, eńbekteri jaıly kóptep jaza bastady.93 ónerkásibi Shotlandıa, Shveısarıa, Italıa, Fransıa sıaqty dúnıe júzindegi elderde boldy. Qundy qaǵazdary London, Súrıh, Jeneva, Venadaǵy bankterde saqtaldy.
Mine, osy jaǵdaı, ıaǵnı 93 ónerkásip, qundy qaǵazdar kimde qalar eken degen saýal árkimdi de tolǵandyrady. Muragerler men baspasózdi óte qobaljytty.
«Ósıet qashan jarıalanar eken»- dep el qyzyqty.
Ósıet: Men tómenge qol qoıýshy Alferd Brenhard Nobel tereń oılanyp ósıet etemin barlyq qalǵan dúnıe múlik, qundy qaǵaz darym adamzat ómirine paıda ákelgen jańalyqtary úshin fond qurylyp belgili bir paıyzy jyl saıyn syılyq retinde tartylsyn.meniń úlken tilegim syılyq ıegerlerine kandıdattardyń ultyna, násiline, jynysyna, dinı senimine qaramastan eń jańa jetistikteri úshin berilsin
Suraq: Nobel syılyǵynyń Fondysynda qansha qarjy boldy?
Hanshaıym: Ol qaıtys bolǵan soń onyń baılyǵy 31 mln.shved krony boldy. Basty Nobel syılyǵynyń fondysyn qurdy. Jyl saıyn paıdalanylady.
Suraq: Nobel syılyǵyna ne beriletiniń aıtsańyzdar?
Hanzada: Alfredtiń keskini bar altyn medal, dıplom jáne Nobel fondyna keltirgen paıdasyna oraı 30-dan 70 myń dollar.
Suraq: Nobel syılyǵyna kandıdattar usynady. Syılyqqa usynylǵan joǵary dárejeli jumys Shvesıanyń ózinde qaraldy. Fızıka, hımıa, bıologıa oblysy boıynsha jumysyn Stokgolmdik koróldik Ǵylym Akademıasy; fızıologıa, medısına boıynsha Stokgolm Koróldik Korolın medısına ınstıtýty; Stokgolmde Shved Akademıasy ádebıet boıynsha beredi. Norvegıadaǵy Norveg parlamentiniń Nobeldik komıteti 6 adamnan turady. Nobeldik komıtet beıbitshilikti nyǵaıtý jónindegi eńbegi úshin halyqaralyq Nobel syılyǵyn beredi. Nobeldik syılyq bir-aq ret beriledi. Tek erekshe eńbekteri úshin Marıa Skladovskaıa Kúrıge (1903, 1911), L.Polınge (1954, 1962), Dj.Bardınge (1956, 1972)eki ret berildi.
Suraq: Syılyq qaı jerde beriledi, kimder qatysady?
Hanshaıym: - Ádette Halyqaralyq Nobel syılyǵy qaıtys bolǵan adamǵa berilmeıdi. Ony tapsyrý saltanatty jyl saıyn jeltoqsannyń 10-da (Nobel qaıtys bolǵan kúni) Stokgolm men Osloda ótkiziledi. Syılyq tuńǵysh 1901 jyly berildi. Syılyq berý saltanatyna úkimet adamdary, Shvedtiń kórneki jazýshylary, oqymystylary, radıo, televızıa, baspasóz ókilderi qatysady.
Suraq: Nobeldik syılyq ıegerleri eńbekterin qalaı tanystyrady?
Hanzada – Komıtet músheleri qatysýshylarǵa syılyq ıegerlerin jáne olardyń eńbegin baspasóz betinde habarlaıdy. Koróldiń qolynan altyn medal, dıplom alǵan soń, Shvesıanyń ǵylymı ortalyqtarynda Nobel syılyǵynyń ıegerleri 6 aıdan keıin leksıa oqıdy.
Suraq: Fızıkterden Nobel syılyǵynyń ıegerlerin atap aıtsańyz? Vılgelm Rentgen H-sáýlelerdi ashqany úshin Marıa Sklodovskaıa Kúrı ıadrolyq fızıkadaǵy eńbegi úshin
1906 jyly - Djon Tomson
1911 jyly - Ernest Rezerford atom qurylysyn ashqany úshin
1913 jyly Heıkke – Kamerlıng Ones
1918 jyly Maks Plank kvanttyq teorıasyn ashqany úshin
1921 jyly Albert Eınshteın foto efekt teorıasyn ashqan úshin
1922 jyly Nız Bor atomnyń qurlysyn ashqan úshin
1924 jyly Lýı de Broılch
1928 jyly Oýen Rıcherdson
1956 jyly Ýılám Shoklı
1954 jyly Maks Bron fızıkadaǵy eńbegi úshin
1958 jyly Djon Bardın
1978 jyly Alfereov uıaly telefondy oılap tapqany úshin
Júrgizýshi: Fızıka edi ómirdiń
Asyl bir úlken salasy
Fızıkamen jańardy
Elimniń ózen dalasy
Italıan ǵalymy
Inersıany ashypty.
Ony bilgen balalar
Zalda júgirýden qashypty.
Kim bolady eken bul ǵalym
Galıleo Galıleı.
Formýlasy kúrdeli
Eseptep jylý mólsherin
Oılap tapqan ǵalymǵa
Bergen birlik ólshemin.
Djoýl.
Toq kúshiniń ólshemi
Aǵyp ótken mólsheri
Fızıkalyq shamanyń
Ǵalym atyna teńedi.
Andre Mare Amper.
Biri tilik, biri bútin
Eki saqına alynady
Tájirıbesimen sol ǵalymnyń
Toq baǵyty tabyldy.
Lens.
Ómirdegi mańyzyn
Elektromagnıttik óristiń
Faradeımenen qosa
Bilim bilgen ǵalym kim.
Djeıms Maksvel.
Túsirip aspan zańyn jumyr jerge
Baqtyryp juldyzdarda esneı jelge
Jansyzǵa jan bitirip qolqa salyp
Rentgen keremetti kórsetti elge.
Júrgizýshi: Eń alǵash Nobel syılyǵynyń ıegeri Vılgelm Konrad Rentgen nemis fızıgi. Ol 1895 jyly qysqa tolqyndy elektromagnıttik h - sáýleleri keıin Rentgen sáýlelerin ashqan. Rentgen sáýleleriniń ashylýy fızıkalyq sońǵy kezdegi damýyna atap aıtqanda, radıoaktıvtiktiń ashylýyna zor yqpal jasady.
Ernest Rezerford uly aǵylshyn fızıgi.Jańa Zelandıada týǵan rezerford óziniń eksperımenttik jańalyqtarmen qazirgi atom qurylysy men radıoakt týraly iliminiń negizin saldy. Onyń jasaǵan barlyq tájirıbeleri erekshe qarapaıymdylyǵymen jáne aıqyndylyǵymen qundy.
Albert Enshteın HH ǵasyrdyń uly fızıgi. Ol jaryq bólshekteri fotondar jónindegi túsinikti eń alǵash engizgen. Albert Enshteın keńistik pen ýaqyt týraly jańa ilim salystyrmalyqtyń arnaıy shyǵardy.
Akademık Nıkolaı Grıgorevıch Basov orys fızıgi lazer degen ne suraqqa bylaı jaýap berdi. Lazer – qurylǵy, ol, mysaly, jylýlyq hımıalyq, elektr energıasyn elektromagnıttik óristiń energıasyna - lazer sáýlesine aınaldyrady.
Marıa Skladovskaıa Kúrı – fızık ári hımık, radıoaktıvtik týraly ilimdi jasaýda asa baǵaly úles qosqan Polshada muǵalimniń semásynda týyp, Fransıada jumys istegen. Ol Parıj ýnıversıtetiniń tuńǵysh áıel - profesory.M.S.K. fızıka, hımıa boıynsha Nobel syılyǵyn eki ret alǵan.
Júrgizýsh: Biri óship, kitaptardyń biri týǵan
Qaı júırik Rezerfordtan basyp ozǵan
Jalyndy patrıot batyr ǵalym
Ǵasyrlar túpkirinen qasyn sozǵan.
Júrgizýshi: Nobeldiń taǵaıyndaǵan syılyqtyń arqasynda biz jyl saıyn dúnıe júzindegi jańalyqtarmen tanysyp otyramyz.
You Might Also Like
