InfoHub Logo

«Fızıkalyq dene. Zat. Salmaq»
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdiligi: jer ǵalamshary taraýy boıynsha alǵan bilimderin qorytyndylaý, jınaqtaý, materıaldy meńgerý dárejesin tekserý. Jańa taqyryp boıynsha fızıkalyq dene, zat, salmaq uǵymdaryn túsindirý.
Damytýshylyǵy: oqýshylardyń toppen jumys isteý qabiletin arttyrý, este saqtaý daǵdylaryn damytyp, ótilgen materıaldy júıeleı bilýge baýlý.
Tárbıelik: tapqyrlyqqa, belsendilikke, jaýapkershilikke tárbıeleý.
Kórnekilikter: dúnıe júziniń fızıkalyq kartasy, globýs, atlas, slaıdtar.
Sabaqtyń túri: qaıtalaý, jınaqtaý sabaǵy jáne jańa sabaq.
Sabaqtyń tıpi: saıys sabaǵy jáne jańa uǵymdy meńgertý.
Sabaqtyń ádisi: toppen jumys, aýyzsha áńgimeleý, suraq - jaýap.

Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý.
Synyp oqýshylary 2 topqa bólinedi, ár toptyń top basshylary bar. Olar oqýshylardyń bilimin baǵalaıdy. Toptarǵa baǵalaý paraǵy taratylady.
Balalar, búgin biz «Jer ǵalamshary» taraýy boıynsha alǵan bilimimizdi júıelep, qorytyndylaý maqsatynda saıys túrinde ótkizgeli otyrmyz, sonymen qatar biz jańa taraýdyń taqyrybymen tanysamyz.
İ kezeń: «Daıarlyq baıqaýy» (Oı qozǵaý).
İİ kezeń: «Tez jaýap».
İİİ kezeń: «Geografıalyq loto».
IV kezeń: Jańa sabaq túsindirý.
V kezeń: Sabaqty bekitý.

İ kezeń: Daıarlyq baıqaýy. Oqýshylardyń saıysqa daıyndyǵyna jáne jınaqylyǵyna zer salý úshin oı qozǵaý sáti. Ár topqa jumbaqtar ınteraktıvti taqtadan kórsetiledi.
İ - top
1) Dúnıede bir qarbyz bar solmaıtuǵyn,
Jaz shirip, qysta úsip tońbaıtuǵyn.
Jahannyń jerin, sýyn, jándikterin
İshi keń, bárin salsa tolmaıtuǵyn. (Jer, aspan)
2) Úlken - úlken túıeni,
Tastapty adam shógerip.
Órkeshi bultqa tıedi,
Baýyry jatyr kógerip. (Taý)
İİ - top
1) Turǵyny joq elder
Úıi joq qalalar
Aǵashy joq ormandar
Sýy joq teńizder.
Bul ne? (Geografıalyq karta)
2) Bar ma, joq pa
Ony anyq bilmeısiń
Ol joq jerde
Ómir súrip júrmeısiń. (Aýa)

İİ kezeń. «Tez jaýap».
1 - top.
1) Jer neshinshi ǵalamshar? (3)
2) Jer Kúndi mejelengen ýaqytta tolyq aınalyp ótýin ne deımiz? (jyl)
3) Qurlyqtyń jan - jaǵyn muhıttar men teńizder qorshap jatqan iri bólikti ne dep ataıdy? (materık)
4) Jer betiniń qansha paıyzy sý? (71%)
5) Eń alǵashqy óte dáldikpen berilgen karta XVI ǵ. basynda qaıda jasaldy? (Eýropada)
6) Jer sharynda qansha muhıt bar? (4)
7) Jerdiń ishki qurylymyn ata. (ıadro, mantıa, jer qyrtysy)
8) Jerdiń qatty qabaty? (lıtosfera)
9) Emdik sýlardyń shyǵyp jatqan jeri? (arasan)
10) Tynyq muhıttyń eń tereń jeri? (Marıan shuńǵymasy)
11) Jer betiniń qunarly qabaty? (topyraq)
12) Tabıǵı jolmen jasalǵan arna arqyly aǵatyn sý? (ózen)
13) Ózenniń bastalar jerinen quıar jerine deıingi aralyqty ne deıdi? (ózenniń alaby)
14) Jerdiń aýa qabaty? (atmosfera)
15) Belgili bir aımaqtaǵy uzaq jyldar boıy qaıtalanatyn atmosferanyń tómengi qabatynyń jaǵdaıyn ne deımiz? (klımat).

2 - top.
1) Jer sharynyń kishireıtilgen modeli? (globýs)
2) Jerdiń tabıǵı serigi? (Aı)
3) Materıkterdiń aralyǵynda ornalasqan úlken sýly alqaptardy ne deımiz? (muhıttar)
4) Jer betiniń qansha paıyzy qurlyq? (29%)
5) Kartada kógildir túspen ne beınelengen? (Sý)
6) Jer sharynda qansha materık bar? (6)
7) Taý jynystarynyń negizgi úsh tıpin ata. (Magmalyq, shógindi, metamorfty)
8) Jerdiń sý qabyǵy? (gıdrosfera)
9) Sý tabıǵatta neshe kúıde kezdesedi? (3)
10) Dúnıe júzilik muhıttyń bólikteri? (teńiz, shyǵanaq, buǵaz)
11) Topyraqtaný ǵylymynyń negizin salýshy orystyń jaratylystanýshysy? (V. V. Dokýchaev)
12) Ózenniń quıar jeri ne dep atalady? (ózenniń saǵasy)
13) Úndi muhıttyń eń tereń jeri? (Zond shuńǵymasy)
14) Aýa qandaı gazdardyń qosyndysy? (Ottegi, azot, kómirqyshqyl, argon)
15) Belgili bir jerdegi táýlik ishinde bolatyn atmosferanyń tómengi qabatynyń jaǵdaıy ne dep atalady? (Aýa - raıy).

İİİ kezeń: «Geografıalyq loto». Árbir top slaıd boıynsha kórsetilgen sýrettiń ataýyn taýyp, kartadan kórsetýi kerek.
İ top:
1) Dúnıe júzindegi eń ystyq materık? (Afrıka)
2) Dúnıe júzindegi eń úlken materık? (Eýrazıa)
3) Dúnıe júzindegi eń kishi jáne qurǵaq materık? (Avstralıa)
4) Dúnıe júzindegi eń ylǵaldy jáne jasyl materık? (Ońtústik Amerıka)
5) Jer betindegi aýdany jaǵynan eń úlken aral? (Grenlandıa)
İİ top:
1) Muz jamylǵan materık? (Antarktıda)
2) Eń uzyn muhıt? (Atlant)
3) Eń úlken jáne eń tereń muhıt? (Tynyq)
4) Jer betindegi aýdany jaǵynan eń úlken kól? (Kaspıı)
5) Eń uzyn ózen? (Nil)

IV kezeń: Jańa sabaq túsindirý.
Jańa taqyryp: «Fızıkalyq dene. Zat. Salmaq».
Tabıǵattaǵy zattar qandaı kúıde kezdesedi? Mysal keltirińder.
Fızıkalyq dene degenimiz – bizdi qorshaǵan zattar ( mashına, úı, jıhaz, oıynshyqtar, t. b.).
Zat degenimiz – fızıkalyq deneniń quramdas bólikteri ( ottegi, aýa, sý, t. b.)
Suıyqtyń molekýlalary bir - birine tartylyp turady, ıaǵnı suıyqtyń qabyǵy bar tárizdi bolady, mundaı baılanysty bettik kerilis dep ataıdy.
Kez - kelgen fızıkalyq deneniń quramynda belgili bir mólsherdegi zattar jáne olardyń ózindik salmaǵy bolady. Salmaqty negizinen tarazymen ólsheıdi, massa birligine kılogramm (kg) paıdalanylady.

V kezeń: Sabaqty bekitý.
1. Fızıkalyq dene degenimiz ne?
2. Zat degenimiz ne?
3. Salmaqtyń ólshem birligi?
Qorytyndylaý: Ár toptyń qorytyndy upaı sanyn shyǵaryp, baǵalanady. Toptaǵy belsendilik tanytqan oqýshylardy atap ótiledi.