InfoHub Logo

Ol kezde men 16 jasta edim, ákem Kúzembaı bir kúni meni shaqyryp alyp:

— Aýylda jalshylyqta júrip, ómirimniń kóbin aýyr beınetpen ótkizdim. Aýyldyń aýyr ómirine tóze almaǵan kedeıler Qaraǵandyǵa ketip jatyr. Sol jerge bizde baryp, kún kórsek degen oı bar, buǵan sen qalaı qaraısyń? — dedi.

Men ákemniń bul pikirine qarsy bolǵanym joq. Sonymen 1907 jyly Qaraǵandyǵa keldik te, ákem ekeýmiz birdeı aǵylshyn shahtasyna tústik.

Bizdi aǵylshyn shahtasynyń qandy azaby, aýyr beıneti qarsy aldy. Áýeli shanashy, onan keıin zaboıshy boldym. Kún saıyn 16-17 saǵatqa deıin jumys isteıtin boldyq, ábden álsiredik, ezildik.  Sonshama aýyr eńbekte júrip, kún saıyn tabatyn jalaqymyz tipti bolymsyz edi. Basqa tutynýdy aıtpaǵanda, tamaǵymyzǵa da jetpedi, Biraq amal ne, shyqpaǵan jan, shydap júre berdik.

Men tuńǵysh ret Djım Gerbert deıtin aǵylshynnyń «Djımmı» degen shahtasynda jumys istep, túıe ketpen, ıt shananyń qasiretin osynda tarttym.

Djım Gerbert shahtaǵa aptasyna bir ret túsip júrdi. Men osy qojaıynmen bir ret kezdeskenimdi áli kúnge umytpaımyn. 17 saǵat boıy jumys istep júrip, bul joly shanaǵa kómirdi olqy salyp alyp kele jatsam kerek. Óıtkeni álim quryp, tıtyǵym bitip qalypty. Osyny kórip qalǵan aǵylshyn meni taıaqtyń astyna ala bastady. Aýyzyna kelgenin aıtyp, aqyryp, zekirip jatyr.

— Mine, bul aıýandardyń isteıtini osy. Men Anglıadan Rossıaǵa kelgende quryıyn dep kelgenim joq, — dep kúj ete qaldy Gerbert. Sóıtip, ol meni úsh táýli  boıyna shahtanyń astynan shyǵarmaı, kúni-túni kómir tıelgen shanany súıretkizdi de qoıdy.

...  «Djım», «Karno» shahtalarynda adamnyń ólimi kóbeıe berdi. Bireý ashtan ólse, bireý jer astynda qulaǵan lavanyń astynda qalyp óledi. Máselen, zaboıshy Qoıshyǵulov meniń kóz aldymda jer astynda aýyr ómirge tózbeı, ólip ketti. Gerbert onyń úı ishi adamdaryn jer baraqtan shyǵaryp tastady. Budan keıin kóp keshikpeı Qoıshyǵulovtyń áıeli Ásıa jáne úsh balasy ashtan óldi.

Gerbert zaboıshy Mádıev degen shahterdi jer astynda uryp óltirdi. Onyń da áıelin 4 balasymen birge jer baraqtan shyǵaryp tastap, qańǵyrtyp jiberdi.

Aǵylshyn kapıtalıseri Qaraǵandyny paıdalanyp turǵanda kenshilerdiń turmysy adam aıtyp bolmaıtyn aýyr edi. Jer baraqta, qapasta turatyn edik. Ol kezde emhana, mektep, mádenı-aǵartý mekemeleri degendi, demalysty bilmeıtin  edik. Shahtada ólýden basqa eshqandaı pravomyz bolmaıtyn...

---