InfoHub Logo

1. Barrı Marshall
1984 jyly avstralıalyq dáriger Helicobacter pylori bakterıasynyń daqyly asqazan jarasyn týdyratynyn dáleldeý úshin ony iship qoıady. Marshall asqazan jarasynyń barlyq belgilerine ıe bolady. Sonymen qatar medısına men fızıologıa salasyndaǵy Nobel júldesin de alady. 

2. Verner Forsman
1929 jyly nemis dárigeri Verner Forsman óz júregine kateter salady. Osylaısha ol basqa dárigerler adam óltiretin ádis dep sanap júrgen tásildi tájirıbeden ótkizedi. Birneshe jyldan keıin ol medısına men fızıologıa salasyndaǵy Nobel júldesine ıe bolady. 

3. Stabbıns Fırs
1804 jyly medık Sıabbıns Fırs sary bezgek – ınfeksıalyq aýrý emes ekendigin dáleldemek bolyp, óz pasıentteriniń qusyǵyn ishedi. Sonymen qatar ony qoldyń syrylǵan jerlerine jaǵyp, kózine tamyzǵan. 

4. Týr Heıerdal
1947 jyly bes saıahatshydan turatyn toppen balstyq sal arqyly Tynyq muhıtyna saıahat jasaıdy. Maqsaty – ejelgi adamdar da osylaı isteı alǵanyn dáleldeý bolǵan. Zertteýshiler 101 kúnde 8000 km-di baǵyndyrǵan.

5. Tıho Brage
1559 jyly dat astronomy qatysqan matematıkalyq taqyryptaǵy pikirtalastyń arty urysqa aınalady. Sońynda Brage qarsylasyn dýelge shaqyrady. Ǵalym fehtovanıaǵa matematıkadaǵy sıaqty sheber emes edi – qarsylasy murnynyń ushin kesip alady. 

6. Avgýst Bır
1898 jyly nemis hırýrgy tuńǵysh ret pasıentti medıkamentozben uıyqtatýdy qajet etpeıtin anestezıa tehnıkasynyń damyǵan túrin paıdalandy. Ol julyndy qorshap turatyn torly qabyq astylyq keńistikke kokaın engizý, sezimtaldyqty hırýrgıalyq ota jasaýǵa bolatyndaı tómendetedi dep boljaıdy. Osy áserdi tájirıbeden ótkizý úshin Bır ózine birneshe qatal tásilderdi qoldanady, onyń ishinde asyqty jiligin metal balǵamen urý, shylymmen kúıdirý jáne atabezge áser etý. 

7. Genrı Hed
Genrı Hed júıkeniń qalaı jumys isteıtinin bilý úshin óz júıkesin kesedi. 1903 pen 1907 jyldar aralyǵynda ol óz qolynda uzaq ýaqyt 167 tájirıbe júrgizgen. Bul jumys Hedke batyr ataǵy men Nobel júldesin ákeldi. 

8. Djordj Stretton
1897 jyly amerıkalyq psıholog segiz kún boıy sýretterdi aýystyryp otyratyn kózildirik kıip júrgen. Ol osylaısha mıdyń buǵan qalaı beıimdeletinin beıimdeletinin teksermek bolǵan. Tóńkerilgen, oń men soly aýysqan álemdegi tórt kúnnen keıin Stretton ózin jaısyz sezine bastaıdy, ol abdyrap, álemnen alshaqtaı bastaıdy. Alaıda besinshi kúnnen bastap mıy aqyryndap soǵan úırene bastaıdy, osylaısha tájirıbeniń sońynda ǵalym «tóńkerilgen» keńistikte ózin erkin sezinedi. Kózildirigin sheshkende, biraz ýaqytqa deıin oń men soldy aıyra almaı júredi, álem oǵan tóńkerilip ketken sıaqty kórinedi. Alaıda biraz ýaqyttan keıin bas aýrýy artta qalady, Stretton ǵylymı qaýymdastyqqa ózgergen jaǵdaıdyń ıtermeleýinen bizdiń sezimderimiz «tóńkerilgen» álemdi ómir súretindeı etip beıimdele bastaıdy dáleldeıdi. 

9. Elsı Vıddoýson
Ekinshi Dúnıejúzilik soǵys bastalǵanda, Ulybrıtanıanyń beıbit turǵyndary birneshe tilim nan alatyn. Alaıda bul olarǵa jetispeıtin. Adamnyń mınımaldy qajettiligin qamtýǵa qansha mólsherde taǵam keregin anyqtaý úshin, hımık ári dıetolog Elsı Vıddoýson áskerı ýaqytqa qajetti mınımaldy rasıondy jasap shyǵarý úshin ashyǵýǵa bekinedi. 

10. Kevın Ýorık
Eń aldymen brıtan ǵalym-kıbernetıgi kompútermen baılanys ornatý úshin, jaryqty qosyp-sóndirý úshin, elektrondy qamaldardy ashyp-jabý úshin terisiniń astyna RFID-chıp salady. 2002 jyly Ýorık naǵyz kıborgke aınalady. Oǵan bul úshin kúrdeli elektronıka, hırýrgtyń kómegi men erjúrektilik qajet bolady: óz júıke júıesin neırondyq ınterfeıspen biriktirýge árkim bara bermeıdi. Osy arqyly Ýorık óz emosıasyn ekinshi kıborg – áıeline jetkizbek bolǵan.

---