İshek qýystylar tıpiniń jalpy sıpattamasy. Tushshy sý gıdrasy
İshek qýystylar tıpiniń jalpy sıpattamasy. Tushshy sý gıdrasy
Sabaqtyń maqsaty:
- Gıdranyń syrtqy qurylysyn anyqtaý
- Gıdranyń qozǵalýy, qorektenýi jáne titirkený qubylystary týraly úıretý
Kútiletin nátıje:
1. İshekqýystylar týraly bilim alady.
2. Gıdranyń syrtqy qurylysyn bilip, modelin jasaıdy
3. Yntymaqtastyq atmosferasy ornaıdy.
4. Qyzyǵýshylyqtary artady.
Negizgi ıdeıalar Djıgso ádisimen birlese oqý arqyly taqyrypty meńgerý, toptyq, juptyq dıalogqa túsý arqyly oqý
Baǵalaý «Eki juldyz, bir tilek», ózin - ózi baǵalaý
Sabaqtyń túri Jańa sabaq
Oqytýdyń ádis - tásilderi Synı turǵydan oılaý, oqytý úshin baǵalaý, «Eki juldyz bir tilek»,
Sabaqtyń kórnekilikteri: Prezentasıa, tabys krıterıleri, jedelhat, vıdeo «Gıdranyń qozǵalýy», ermeksaz
Sabaq kezeńderi
Uıymdastyrý
Amandasý trenıńi
Tabys krıterıılerin jasaý
Jańa sabaqqa kirispe
Qarapaıymdar týraly, janýarlar dúnıesiniń jiktelýi týraly dıalog uıymdastyrý
Jańa sabaq
Toptarǵa «djıgso» ádisimen úlestirme mátinder beriledi.
Jospar:
1. İshekqýystylar tıpi
2. Tushshy sý gıdrasynyń tirshiligi jáne syrtqy qurylysy
3. Gıdranyń qorektenýi, tynys alýy
4. Titirkengishtigi
Jańa sabaqty bekitý
Gıdra modelin jasaý, qorǵaý
Gıdranyń dene bólikteri men qozǵalýyn qımylmen kórsetý
Sabaqtyń barysy:
Uıymdastyrý:
1. Oqýshylarmen amandasý
2. Oqýshylar toptarǵa bólinedi.
3. Tabys krıterıılerimen tanystyrý
Tabys krıterıleri
1. Men gıdranyń syrtqy qurylysy týraly bilemin.
2. Men gıdranyń qozǵalýy, qorektenýi týraly túsindire alamyn.
3. Men gıdra denesindegi refleks qubylysyn túsindire alamyn.
Jańa sabaqqa kirispe: Dıalog ádisimen muǵalim oqýshylarǵa suraqtar qoıdy.
- Jalpy janýarlar neshe topqa bólinedi?
- Bir jasýshaly jándikterdi kim atap bere alady?
- Al, kóp jasýshalylar degenimiz qandaı janýarlar?
Búgingi sabaǵymyzdaǵy maqsatymyz tabysqa jetý. Bárimiz tabysqa jetkimiz keledi ǵoı ıa?
Jańa sabaq:
1. Beınefılm arqyly gıdra týraly túsinik berý
2. Toptarǵa «djıgso» ádisimen úlestirme mátinder beriledi.
1. İshekqýystylar tıpiniń jalpy sıpattamasy. Syrtqy kórinisi jáne minez - qulqy.
İshekqýystylar – denesi eki qabatty jasýshalardan quralǵan, bir ǵana qýysty, kójasýshaly janýarlardyń ishindegi eń qarapaıym qurylysty jándikter. Denesinde tek bir ǵana ishek qýysy bolǵandyqtan, bul jándikter ishekqýstylar dep atalady.
Tushshy sý gıdrasy. Gıdrany sýy taza, ottegine baı baıaý aǵatyn ózenderden, kólderden, toǵandardan tabýǵa bolady. Ol kóbine sý ósimdikteriniń synyp túsken butaqtarynda mekendeıdi. Gıdra syrttaı qaraǵanda jándikten de ósimdikke kóbirek uqsaıdy. Onyń qımyldaıtyn qarmalaýyshtary bar denesi, sabaqshasy jáne bir nársege bekinetin tabany bolady. Gıdranyń 5 - 8 salaly qarmalaýyshtary aýyz qýysynyń aınalasynda ornalasady. Gıdranyń aýzy ishek qýysyna jalǵasady, sondyqtanda ol – ishek qýysty jándik.
Gıdra denesiniń dál ortasynan oısha bilik júrgizip, qarmalaýyshtaryn boılaı birneshe mólsherles bólikterge bólýge bolady. Jan - jaqqa sálelershe taralǵan bólikterge teń bólingen jándikter sáýleli sımmetrıaly jándikter dep esepteledi. Gıdranyń qapshyq tárizdi denesi jasýshalardyń eki qabatynan syrtqy qabaty – ektoderma, ishki qabaty – entodermadan quralady. Gıdra birde tabanymen, birde qarmalaýyshtarymen bir jerden ekinshi jerge adymdap, tońqańdaı qozǵalady.
2. Gıdranyń qorektenýi, tynys alýy Gıdranyń qorektenýi.
Gıdra – jyrtqysh jándik. Ol sýda tirshilik etetin usaq shaıantárizdilermen, tipti balyqtyń kishkene shabaǵymen qorektenedi. Onyń búkil denesinde, ásirese qarmalaýyshtarynda jaýynan qorǵanatyn jáne jemin aýlaǵanda paıdalanatyn atpa jasýshalar balady. Atpa jasýshanyń sıtoplazmasy, ıadrosy jáne kópirshik tárizdi atpaly dorbashasy kózge birden shalynady. Atpaly dorbashanyń ishinde jińishke tútikshe – atpa jipshesi ornalasady. Gıdranyń denesinen qyltıyp shyǵyp turatyn sezimtal óskin osy atpaly dorbaashany iske kiristiredi. Sýdaǵy kishkene shaıan nemese usaq shabaǵy sezimtal óskinge tıip ketse, atpaly dorbasha ishindegi atpa jipshe lezzde jazylady da, birden syrtqa atylyp, jemine qadalady. Sol kezde atpaly dorbashadaǵy ýly zat atpa jipshesiniń ózegi arqyly qorektiń denesine jaıylady. Gıdra jemin qamalaýyshtary aýzyna aparyp, jutady. As ishki qabatta qorytylady.
3. Tynysalýy, zárshyǵarýy.
Gıdrada arnaýly tynys alý jáne zár shyǵarý músheeleri bolmaıdy. Ol búkil denesi arqyyly sýda erigen ottegini sińirip, kómir qyshqyl gazyn syrtqa shyǵarady. Zár shyǵarýy da búkil denesi arqyly júzege asady.
4. Titirkengishtigi. Gıdranyń denesine ınemen túrtip áser etse, ol jumyslanyp, denesin jıyryp alady. Munyń mánisi: gıdranyń teri - bulshyqetiniń astyn ala kóptegen júıke jasýshalary ornalasady. Jasýshalardyń titirkenýdi biriniń - birine berilýine baılanysty bulshyqet talshyqtary jıyrylady da, gıdra denesin jıyrady. Júıke jasýshasynyń syrtqy ár túrli qımyldarǵa jaýap berýi titirkengishtik dep atalady.
Titirkený arqyly kúrdeli qubylys refleks júzege asady. Janýarlardyń denesinde paıda bolatyn bul qubylys úsh kezeńde júzege asady:
1. Gıdranyń ıneden denesiniń aýyrsynýy, ıaǵnı titirkenýdi qabyldaýy
2. denedegi júıke jasýshalarynyń qozýdy denege jetkizýi
3. Gıdranyń titirkenýge jaýap qaıtarýy
Refleks degenimiz – tiri aǵzalardyń syrtqy nemese ishki titirkendirgishterge júıke júıesi arqyly jaýap qaıtarýy.
Oqýshylar mátinmen tanysyp juptyq jáne toptyq dıalog uıymdastyrady.
Jańa sabaqty bekitý:
«Sheber qoldar»: Oqýshylar ermeksazdan gıdra modelin jasaıdy.
Sergitý sáti: Gıdranyń dene bólikteri men qozǵalýyn qımylmen kórsetý
Tabany – sekirý
Qarmalaýyshtary – qoldy kóterý,
Gıdra – ońǵa adymdaıdy,
Gıdra – solǵa adymdaıdy
Baǵalaý: Keri baılanys esebinde «Jedalhat jazý»
Úıge tapsyrma: İshekqýystylar tıpiniń jalpy sıpattamasy. Tushshy sý gıdrasy
Úsh tilde oqytatyn daryndy balalarǵa
arnalǵan mamandandyrylǵan № 30 mektep - gımnazıasy.
Hımıa - bıologıa páni muǵalimi: Ýrazalına Janar Nasırovna
Tolyq nusqasyn júkteý
Sabaqtyń maqsaty:
- Gıdranyń syrtqy qurylysyn anyqtaý
- Gıdranyń qozǵalýy, qorektenýi jáne titirkený qubylystary týraly úıretý
Kútiletin nátıje:
1. İshekqýystylar týraly bilim alady.
2. Gıdranyń syrtqy qurylysyn bilip, modelin jasaıdy
3. Yntymaqtastyq atmosferasy ornaıdy.
4. Qyzyǵýshylyqtary artady.
Negizgi ıdeıalar Djıgso ádisimen birlese oqý arqyly taqyrypty meńgerý, toptyq, juptyq dıalogqa túsý arqyly oqý
Baǵalaý «Eki juldyz, bir tilek», ózin - ózi baǵalaý
Sabaqtyń túri Jańa sabaq
Oqytýdyń ádis - tásilderi Synı turǵydan oılaý, oqytý úshin baǵalaý, «Eki juldyz bir tilek»,
Sabaqtyń kórnekilikteri: Prezentasıa, tabys krıterıleri, jedelhat, vıdeo «Gıdranyń qozǵalýy», ermeksaz
Sabaq kezeńderi
Uıymdastyrý
Amandasý trenıńi
Tabys krıterıılerin jasaý
Jańa sabaqqa kirispe
Qarapaıymdar týraly, janýarlar dúnıesiniń jiktelýi týraly dıalog uıymdastyrý
Jańa sabaq
Toptarǵa «djıgso» ádisimen úlestirme mátinder beriledi.
Jospar:
1. İshekqýystylar tıpi
2. Tushshy sý gıdrasynyń tirshiligi jáne syrtqy qurylysy
3. Gıdranyń qorektenýi, tynys alýy
4. Titirkengishtigi
Jańa sabaqty bekitý
Gıdra modelin jasaý, qorǵaý
Gıdranyń dene bólikteri men qozǵalýyn qımylmen kórsetý
Sabaqtyń barysy:
Uıymdastyrý:
1. Oqýshylarmen amandasý
2. Oqýshylar toptarǵa bólinedi.
3. Tabys krıterıılerimen tanystyrý
Tabys krıterıleri
1. Men gıdranyń syrtqy qurylysy týraly bilemin.
2. Men gıdranyń qozǵalýy, qorektenýi týraly túsindire alamyn.
3. Men gıdra denesindegi refleks qubylysyn túsindire alamyn.
Jańa sabaqqa kirispe: Dıalog ádisimen muǵalim oqýshylarǵa suraqtar qoıdy.
- Jalpy janýarlar neshe topqa bólinedi?
- Bir jasýshaly jándikterdi kim atap bere alady?
- Al, kóp jasýshalylar degenimiz qandaı janýarlar?
Búgingi sabaǵymyzdaǵy maqsatymyz tabysqa jetý. Bárimiz tabysqa jetkimiz keledi ǵoı ıa?
Jańa sabaq:
1. Beınefılm arqyly gıdra týraly túsinik berý
2. Toptarǵa «djıgso» ádisimen úlestirme mátinder beriledi.
1. İshekqýystylar tıpiniń jalpy sıpattamasy. Syrtqy kórinisi jáne minez - qulqy.
İshekqýystylar – denesi eki qabatty jasýshalardan quralǵan, bir ǵana qýysty, kójasýshaly janýarlardyń ishindegi eń qarapaıym qurylysty jándikter. Denesinde tek bir ǵana ishek qýysy bolǵandyqtan, bul jándikter ishekqýstylar dep atalady.
Tushshy sý gıdrasy. Gıdrany sýy taza, ottegine baı baıaý aǵatyn ózenderden, kólderden, toǵandardan tabýǵa bolady. Ol kóbine sý ósimdikteriniń synyp túsken butaqtarynda mekendeıdi. Gıdra syrttaı qaraǵanda jándikten de ósimdikke kóbirek uqsaıdy. Onyń qımyldaıtyn qarmalaýyshtary bar denesi, sabaqshasy jáne bir nársege bekinetin tabany bolady. Gıdranyń 5 - 8 salaly qarmalaýyshtary aýyz qýysynyń aınalasynda ornalasady. Gıdranyń aýzy ishek qýysyna jalǵasady, sondyqtanda ol – ishek qýysty jándik.
Gıdra denesiniń dál ortasynan oısha bilik júrgizip, qarmalaýyshtaryn boılaı birneshe mólsherles bólikterge bólýge bolady. Jan - jaqqa sálelershe taralǵan bólikterge teń bólingen jándikter sáýleli sımmetrıaly jándikter dep esepteledi. Gıdranyń qapshyq tárizdi denesi jasýshalardyń eki qabatynan syrtqy qabaty – ektoderma, ishki qabaty – entodermadan quralady. Gıdra birde tabanymen, birde qarmalaýyshtarymen bir jerden ekinshi jerge adymdap, tońqańdaı qozǵalady.
2. Gıdranyń qorektenýi, tynys alýy Gıdranyń qorektenýi.
Gıdra – jyrtqysh jándik. Ol sýda tirshilik etetin usaq shaıantárizdilermen, tipti balyqtyń kishkene shabaǵymen qorektenedi. Onyń búkil denesinde, ásirese qarmalaýyshtarynda jaýynan qorǵanatyn jáne jemin aýlaǵanda paıdalanatyn atpa jasýshalar balady. Atpa jasýshanyń sıtoplazmasy, ıadrosy jáne kópirshik tárizdi atpaly dorbashasy kózge birden shalynady. Atpaly dorbashanyń ishinde jińishke tútikshe – atpa jipshesi ornalasady. Gıdranyń denesinen qyltıyp shyǵyp turatyn sezimtal óskin osy atpaly dorbaashany iske kiristiredi. Sýdaǵy kishkene shaıan nemese usaq shabaǵy sezimtal óskinge tıip ketse, atpaly dorbasha ishindegi atpa jipshe lezzde jazylady da, birden syrtqa atylyp, jemine qadalady. Sol kezde atpaly dorbashadaǵy ýly zat atpa jipshesiniń ózegi arqyly qorektiń denesine jaıylady. Gıdra jemin qamalaýyshtary aýzyna aparyp, jutady. As ishki qabatta qorytylady.
3. Tynysalýy, zárshyǵarýy.
Gıdrada arnaýly tynys alý jáne zár shyǵarý músheeleri bolmaıdy. Ol búkil denesi arqyyly sýda erigen ottegini sińirip, kómir qyshqyl gazyn syrtqa shyǵarady. Zár shyǵarýy da búkil denesi arqyly júzege asady.
4. Titirkengishtigi. Gıdranyń denesine ınemen túrtip áser etse, ol jumyslanyp, denesin jıyryp alady. Munyń mánisi: gıdranyń teri - bulshyqetiniń astyn ala kóptegen júıke jasýshalary ornalasady. Jasýshalardyń titirkenýdi biriniń - birine berilýine baılanysty bulshyqet talshyqtary jıyrylady da, gıdra denesin jıyrady. Júıke jasýshasynyń syrtqy ár túrli qımyldarǵa jaýap berýi titirkengishtik dep atalady.
Titirkený arqyly kúrdeli qubylys refleks júzege asady. Janýarlardyń denesinde paıda bolatyn bul qubylys úsh kezeńde júzege asady:
1. Gıdranyń ıneden denesiniń aýyrsynýy, ıaǵnı titirkenýdi qabyldaýy
2. denedegi júıke jasýshalarynyń qozýdy denege jetkizýi
3. Gıdranyń titirkenýge jaýap qaıtarýy
Refleks degenimiz – tiri aǵzalardyń syrtqy nemese ishki titirkendirgishterge júıke júıesi arqyly jaýap qaıtarýy.
Oqýshylar mátinmen tanysyp juptyq jáne toptyq dıalog uıymdastyrady.
Jańa sabaqty bekitý:
«Sheber qoldar»: Oqýshylar ermeksazdan gıdra modelin jasaıdy.
Sergitý sáti: Gıdranyń dene bólikteri men qozǵalýyn qımylmen kórsetý
Tabany – sekirý
Qarmalaýyshtary – qoldy kóterý,
Gıdra – ońǵa adymdaıdy,
Gıdra – solǵa adymdaıdy
Baǵalaý: Keri baılanys esebinde «Jedalhat jazý»
Úıge tapsyrma: İshekqýystylar tıpiniń jalpy sıpattamasy. Tushshy sý gıdrasy
Úsh tilde oqytatyn daryndy balalarǵa
arnalǵan mamandandyrylǵan № 30 mektep - gımnazıasy.
Hımıa - bıologıa páni muǵalimi: Ýrazalına Janar Nasırovna
Tolyq nusqasyn júkteý
You Might Also Like
