InfoHub Logo

Bókeı han dúnıeden qaıtqan soń, ornyna onyń balasy Jáńgir han bolyp saılanady. Soǵan baılanysty úlken toı jasaıdy. Ol toıǵa bútin ishki ordanyń basty adamdarymen qatar, Jaıyqtyń shyǵys betindegi baıuly men álimulynan da adamdar shaqyrylady. Toıǵa bararda Sultansıyq balasynan tana Qonaı bı, qońyrbórik alasha Baıqonaq bıler balýan izdeıdi. Alteke Nazarymbet Jabý balalaryna keledi. Olarǵa aıtqany: «Jáńgir han toı jasaıyn dep jatqan kórinedi. Ol toıǵa arǵy bet pen bergi betten kóp adamdar barmaq. Sizder erteden kele jatqan eski kúshti soı edińder, aýyldaryńda kúresetin jigit bar ma?» — deıdi. Bul suraýǵa altekeler: «Bizder qartaıdyq, qazir on segiz jasynda Qodyr Ermembet balasy degen bar. Sizderge jarasa, aldaryńda bolsyn», — deıdi. Qonaı bı Qodyrdy kózben synaıdy da, ertip alyp ketedi. Belgilengen kúnge shaqyrylǵan adamdar kelip jınalady, toı bolady. Toı qyzyǵyna kúres bastalady. Joldyń arǵy betteri aǵaıyndarǵa beriledi. Olar «Túıe balýan» degen asa zor iri adamdy kúreske shyǵarady. Ol jaraǵan býradaı bolyp ortaǵa otyrady. Han turyp:

— Joldasov, bul jaqtan da bir balýan shyǵaryńyz, — deıdi. Jınalǵan bıler turyp joldyqqa talasady. Sonda berish Balqy bı turyp:

— On eki ata baıuly bolǵanda men joldyq alamyn, ata balasymyn, — deıdi. Sherkesh Bekmaǵambet bı:

— Tabanym jalpaq, tańbam uzyn aǵanyń balasymyn, joldyq — meniki, — deıdi. Noǵaı qazaq Shombal bı:

— Shetten kelgen qonaqpyn, hanǵa sybaımyn, joldyq — meniki, — deıdi. Tóleńgit Shóki bı:

— Han tańbaly tóleńgitpin, joldyq meniki, — deıdi. Sonda Sultansıyq baıbaqty tuqymynan Qonajan bı turyp:

— Berish Balqy, sen shetten kelgen bir áıeldiń ishinde kelgen bala ediń. Ákeń seniń qul ma, qutan ba? Shesheń kúń be? Saǵan tıetin joldyq joq. Bekmaǵambet, sen tabanyń jalpaq bolsa, bulǵaryny búldiresiń, tańbań uzyn bolsa, jylqynyń sanyn kúıdiresiń. Basqa jolyń bolsa, alarsyń, bolmasa, qalarsyń! — deıdi.

— Shombal, sen oraldan urlyq etip qashyp kelgen on aýylsyń. Sonymen qur aýylsyń. Saǵan joldyq tımeıdi, — deıdi.

— Shóki, sen ultandy el emessiń. Álde qaıdan qashyp kelgen tóleńgitsiń, ultandy elge kelemejsiń. Qazanyńdy as, etińdi pisir, tóreńdi kút. Saǵan tıetin neniń joldyǵy, — deıdi. Al, men Qydyrqoja baıdyń bel balasy bolmasam da, menen qarqaraly adamdar shyqty.

Birinshi, Syrym qaradan han bolyp, úsh ataǵa úkimi júrdi. Ekinshi, Toqsaba Qazybek orystarmen talasyp ógiz taýǵa shyǵyp, juldyz kórsetip kún amalyn buryn júrgizdi. Úshinshi, Daýqara batyr aıqaılap jaýǵa shaýyp, Qydyr ata ılás járdem berip Baıbaqtyǵa uran boldy. Tórtinshi, Naýshadaı orys qıratqan, oq ótpegen árýaǵy aspandaǵy batyrym boldy. Senderdiń osyndaı tapqan uldaryń, elden ozǵan erleriń bolsa, talasym joq. Bolmasa bir belde nemeremin, elimdi tabanǵa saldyrmaımyn, — deıdi. Sultansıyqtyń basqa bıleri bul sózdi qýattaıdy. Sol kezde han Jáńgir toı basqaryp júrgen Shyman tórege qarap:

— Bul bılerdi aıyryp jiberińizshi, — depti. Sonda Shyman:

— «Qoı asyǵy demeńiz, qolǵa jaqsa saqadaı, jasy kishi demeńiz, aqyly jetse atadaı» degen, joldyq Qonajanǵa berilsin, — deıdi.

Sol toıdan Qodyrdy bas balýan etip kúresýge shyǵarady. Onymen kúresýge shyqqan Túıe balýan atansha orǵyp kelip, Qodyrdy kóterip alyp jerge túıedi. Qodyr jyǵylmaı qalady, «biraq tabanym aıyrylyp ketkendeı boldy» deıdi. Qaıtadan kóterip alyp túıemin degende, Qodyr qos aıaqty salyp, Túıe balýandy tóńkerip tastaıdy. Sol kúnde Qodyr Túıe balýannyń ústinde dýadaqtyń ústindegi qarshyǵadaı bolyp kórinedi. Eki jigit kelip qyrmyzy shapandy Qodyrǵa búrkep alyp bara jatqanda, Bekmaǵambettiń Naızabaı balýany Qulsúıindiktiń Janbas balýanymen ustasyp júr eken. Qodyr óte berip: «Qorqyp júrmisiń, kóter!» — dep aqyrady. Onyń aıtýy-aq muń eken Naızabaıdy Janbas balýan úıirip kóterip, qulaǵan uzyn terekteı etip tastaıdy. Bas balýan Qodyrǵa qara nar, qaly kilem beriledi. Sodan keıin at báıgesi bastalady. Báıgide júz jıyrma at shabylady. Olardyń ishinde Bekmaǵambettiń shappaı báıgi alyp júrgen qos tizgin Keraty, Baıbaqty Qudaınazar Janbaıdyń ushqan qusqa jeter-aý deıtin Saryala aty bolady. Báıgi attaryn ara kúndik jerden tike jiberedi. At keler-aý degen mezgilde alystan aspanǵa kóterilgen shań kórinedi. «Bul Bekmaǵambettiń ker atynyń shańy bolar», — dep alystan halyq joramal jasaıdy. Sóıtip shýlap turǵanda, ol shańy kóringen Janbaıdyń Saryala aty bolyp shyǵady. oǵan jalǵasa Kerat keledi. Saryala attyń báıgesine toǵyz qysyraq, júz qoı beriledi. Attyń jeline erip Baıbaqtynyń balasy aıaǵyn qaıdan basqanyn bilmeı, eleýrep toıdan tarqap eline qaıtty.

Oqýǵa keńes beremiz:

Jylqynyń torysy kóp pe, tóbeli kóp pe? (İ nusqa)

Syrymnyń Nuraly handy shabýy (İİ nusqa)

Baımaǵambet sultan men Syrym batyr

---