InfoHub Logo

Abylaı han Qaraqalmaq Qatysybanǵa qol jıyp, sherý tartyp barǵanda, qalmaqtyń hany Abylaıǵa kisi saldy deıdi:

— Abylaı men ekeýmizdiń talasymyz din emes, dúnıe ǵoı. Dúnıe úshin jurtymyzdy qyrylystyrmaıyq! Men jekpe-jekke ózime qaraǵan  qalmaqtan bir syrttan taýyp shyǵaraıyn, Abylaı da ózine qaraǵan qazaqtan (elinen) «osy syrttan-aý!» degen bireýin tańdap shyǵarsyn. Meniń kisim Abylaıdyń shyǵarǵan kisisin kúshi asyp, óltirip ketse, maldan, jannan Abylaı bezip shyqsyn, biz olja qylaıyq. Abylaıdyń kisisi meniń kisimdi kúshi asyp, óltirip ketse, maldan, jannan qol jýyp, eki qoldy tóbege qoıyp, biz shyǵalyq, Abylaı olja qylsyn. ýaǵda osy bolsyn! — dep.

Abylaı han:

— Jaraıdy, bolsa bolsyn, — depti.

Qalmaqtyń burynnan belgili bir syrttany bar eken, jolbarysty quıryǵynan ustap alyp laqtyrady eken jáne jerge bir-aq qoıyp óltiretuǵyn kúshi bar eken. Abylaıda óıtip synalǵan belgili syrttan joq eken. Óziniń synaýy boıynsha, Shaqshaq nemeresi Jánibekti shyǵarmaq boldy deıdi. Jánibektiń týǵan sheshesi Esim han óltiretuǵyn Tursyn hannyń qyzy eken. Tashkentti shapqanda Shaqshaq batyr Esim hannyń batyrynyń basy eken. Tursyn hannyń bir qyzyn Esim han balasy Jáńgir hanǵa oljalap alyp bergende, bir qyzyn Shaqshaq batyr balasy Qoshqar batyrǵa oljalap alyp berip, Jánibek sonan týyp, sonda Jánibektiń sheshesi Abylaıǵa aıtyp tapsyryp qosqan eken:

— Attyń syrttany jaýharlysyn úsh jyl izdetip, zorǵa taptym. Aǵashtyń syrttany jaýharlasyn úsh jyl tarap zorǵa taptym. Adam syrttanyn myrza Qudaı bir kún tósekte jatqan túsimde berdi. osy joly alyp baryp, neniń syrtta- ny bolsa da, bir aıqastyr! — dep.

— Erteń qalmaqtyń syrttanyna sen shyǵasyń! — dep oǵan aıtyp qoıdy deıdi.

Sol túnde jatyp Jánibek bir tús kórip, túsinen shoshyp oıanyp, tún ishinde qosyn jyǵyp, eline qaıtpaqshy bolyp, «hanǵa aıtyp keteıin» dep jetip kelse, Jánibektiń túsinen qorqyp oıanǵanyn han da túsinde kórip: «maǵan kelmeı ketpes-aý!» dep basyn kóterip, tosyp otyr eken. Tań jańa sáýle berip, ondaǵy-mundaǵy kórinerlik mezgil eken:

— Batyr, jaı erte keldiń be? Asyp-úsigip bir nárseden qystalyp júrsiń be, nemene? — deıdi.

— Taqsyr, bir jaman tús kórdim. Sol túsimnen qoryqqannan: «osy joly ólip ketsem, tuqymsyz ketermin» dep qaıtýǵa yńǵaılanyp, sizge bildirip keteıin dep júregim aý- zyma tyǵylyp, áreń keldim, — deıdi.

Han sonda atshysyn «Shyıesh» deıdi eken:

— Shyıesh! Mıraqor! — dep shaqyrdy, atshysy:

— Aldıar, taqsyr! — dep jetip keldi.

— Ýa, meniń qart Bógenbaı bergen Narqyzyl jıren atymdy esiktiń aldyna alyp kel! — deıdi.

Handy onan basqa at kóterip júre almaıdy eken. Mıraqory atty esiktiń aldyna alyp kelgende, Jánibekke:

— Jaı qolyńdy! — deıdi.

Jánibek qolyn jaıyp, ushyp tura kelgende:

— «Jaqsy túske de sadaqa, jaman túske de sadaqa» — dep edi. A, Qudaı, osynyń túsin men nege jorysam, sen soǵan qabyl qyl! — dep jıren atty tús sadaqasy dep aıtyp, jalma-jan soıdyryp, talatyp jiberdi.

— Aıt, batyr, endi túsińdi, — deıdi.

— Túsimdi aıtsam, taqsyr, qalmaqtan jekpe-jekke pálenshe degen jaısańy shyqty da, bul jaqtan men shyqtym. Ekeýmiz shartpa-shurt bolyp qalǵanda, meni ol naızamen shanshyp túsirdi. Keýdeme atsha minip, tamaǵymnan kesýge yńǵaılanǵanda «endi baýyzdap tastaıdy-aý!» dep keýdeme kóz salsam, qarasam oń emshegimdi bir aıdahar jylan emip jatyr eken, sol emshegimdi bir aıdahar jylan emip jatyr eken. Shoshyp oıana kelsem, túsim eken. Kórgen túsim — osy, — deıdi.

— Túsiń tús-aq eken. Munan jaqsy tús bola ma? Túsińde seni ol shanshyp túsirgen bolsa, óńińde ony sen shanshyp túsiredi ekensiń. Túsińde seniń keýdeńe ol minip júrgen bolsa, óńińde onyń keýdesińe sen atsha minedi ekensiń. Túsińde seniń tamaǵyńa ol qylysh daıarlaǵan bolsa, óńińde onyń tamaǵyna sen qylysh daıarlaıdy ekensiń. oń emshegińdi emip jatqan aıdahar jylan ózińnen týyp, ústińe bala oınaqtaıdy eken, ózi asqan aıdahar er bolady eken, batyr atanady eken. Sol emshegińnen aıdahar emip jatsa, ózińnen bir qyz týyp, onan týǵan jıen o da aıdahardaı aqyryp týady eken. Uldan týǵan urpaǵyń, qyzdan týǵan jıeniń tulpar minip, tý ustaı týady eken. Osynsha ósip-óneıin dep tursyń. Sen qalaı ólesiń, bar, jekpe-jekke kire ber! Júsip paıǵambardyń túsi bolsyn da, Jaqyp paıǵambardyń jorýy bolsyn! — deıdi.
Han túsin qolmen qoıǵandaı joryǵan soń, bir jaǵynan atyn soıyp taratyp jatqan soń, Jánibektiń qorqynyshy qashyp ketti, júregi tasyp ketti, qaırat-qýaty burynǵy- synan da basym bolyp asyp ketti. Sol jerden atyn aldyryp minip:

— Jekpe-jek! Jekpe-jek! — dep aıǵaılap shyǵa shapty deıdi.

Qalmaqtyń jaısańy quty qashyp, aıaǵyn táltirektep basyp, naızasyn qalaı tolǵaryn bilmeı, ózinen-ózi qalbalaqtap, sasyp, aıqasyp qalǵan qarsańda Jánibek batyr shanshyp túsirip, ústine attaı minip, tamaǵynan qylyshty tıgizer tıgizbeste shalqasynan jatqan qalmaq:

— Toqta, — deıdi, — túnde sen de kórip ediń, men de kórip edim. Seni men alyp edim-aý, tabanymnyń astyna salyp edim- aý! Seniń tús jorýshyń jaqsy joryǵandyqtan, meniń tús jorýshym retin taýyp aıta almaǵannan alyp kettiń-aý! — deıdi.

Sonda Jánibek basyn kesýge qımady, qolynan ustap je- tektep, Abylaı hanǵa alyp keldi. Ózi ósken-óngen jan eken, on bir aýyl eken. Sol on bir aýylǵa tımeı, ózge qalmaqty tuttaı jalańash tonap alyp, olja qylyp qaıtypty deıdi. Jan bolsa, osyndaı bolsyn!

Oqýǵa keńes beremiz:

Abylaı hanmen sońǵy kezdesý

Abylaıdyń «Qandy qaraǵaı qan boldy, jol boldy» dep at berýi

Abylaıdyń qyrǵyz, ózbekke joryǵy (İİ nusqa)

---