InfoHub Logo

Abylaı han bir joryqqa attanǵanynda, qus ushpas, qula dúz (ıúz) Betpaqtyń sary dalasynda bir qarakók kez boldy. Jáne:

— Kimsiń? — dep jónin suraǵanda:

— Kón etikti demeseń, kópke ta[tyr] ózim bar, kón sadaqty demeseń, kópke tıer sózim bar. Men — Baltakereı Tursynbaımyn, — dedi.

— Bárekeldi, atyń anyq, túsiń tanyq, batyr, joryqtas bolaıyq, — deıdi.

— Jalǵyz júrsem de, jan-jaǵym tolyp júrýshi me edi, kóp ortasyna jabylanyp (ıabylanyp) ketýshi edim. Sizben bir sapar joldas bolaıyn, — deıdi.

Hanmen qosylyp, Alataýǵa qaraı bet qoıyp birge júrdi. Bir uzyn sýdyń boıynda kóp mola bar eken. Abylaı han Baltakereı Tursyn[baı] batyrǵa:

— Anaý turǵan kóp ulytta betaǵashy bar beıit bar ma eken, [bilip] kelshi, — deıdi, — baryp aralap kel, — deıdi.

Bardy da qaıta keldi:

— Jalǵyz-aq kórde betaǵash eken, ózgesi tas eken.

Han eshnárse demedi, Alataýǵa bardy, qyrǵyz bolsyn, qalmaq bolsyn, esh shaba almady. Quzdan mal qulap, er ba- syna bir-bir túıeden olja úlesti (ulasty). Qys túsip ketken soń, asyǵyp qaıt[ty], pis[ken] tamaq taýsyldy. Mal soıyp, ystyq qy[lyp] [ishýge] otyn tabylmady. Qol ashyǵyp, júdep...

— Qonaǵa jetemiz ǵoı, — dep kele jatyr.

Abylaı han kóp qolǵa bildirmesten eki jigitti ilgeri ozdyrdy.

— Búgin qonatyn jerde ulyt bar, sonyń ishinde bireýinde betaǵashy bar eken. Erte jaryqtan baryp, sony taýyp alyp, aqyretin oranyp, kórge kirip jatyńdar, — depti. — Bireýiń qaıta oryndy ǵyp, tegistep, adam ashpaǵandaı qyp qoıyńdar. Tún bolǵan soń men: «betaǵashty alyp kel!» dep Baltakereı Tursynbaı batyrdy jibereıin. Kórdi aqtaryp, betaǵashqa qol qoıyp, alyp jatqanda: «ólgen meniń kórimde ákeńniń kóz quny bar ma? dep al jaǵadan, shoshyr ma eken? Shoshymas oǵan, — deıdi, — batyrlyǵyn synaıyq, — deıdi.

Han jarlyq qylǵan soń, eki jigit bólinip ozyp baryp, biri aqyretke oranyp, kórge kirip, burynǵydaı [kó]rdi jaýyp, bilmeıtin qylyp, betin japty da, qoıdy da jympıtyp, ekinshisiniń ózi bir saıǵa baryp jasyrynyp jatty da, jer qaıysqan qol kelip, uzyn aqqan sýǵa tóndi. Qol ashyǵyp, kún aq jaýyn, ot [jaǵýǵa] tamyzyq otyn joq, Abylaı han aıtty:

— Ýa, Tursynbaı batyr, túneýgi kórgen molańnyń betaǵashyn [alyp] kelip, erlik [jas]amasań, qol ashtan óler boldy, — depti.

— Buryn kórgen sen bolmasań, [basqalar] taýyp alyp kele almas, — deıdi [dep] han Tursynbaıǵa aıtypty. Tursynbaı:

— Tas-talqanyn shyǵaryp alyp keleıin, — dep jóneldi. Bara-aq tas-talqan qylyp, betaǵashyn shaýyp, ishine túsirip jiberdi. Sonan soń qolyn sozyp ala bergende, kórdiń ishindegi:

— Meniń kórimde áke[ń]niń kóz quny bar ma? — dep jaǵasynan shap berip ustap ala tura keldi deıdi.

— Ýaı, eneńdi uraıyn, ah, pálen eteıin. Sen shalajansar ólip jatqan bolsań, men seni shyn óltirip keteıin, — dep, — ólgen kisi ólip jata berer bolar. Tiri kisi betaǵashty alyp, jaǵa berer bolar. Óli saǵan bola, tiri Abylaı ashtan óleıin dep jatyr, — dedi de ústine mine tústi de, jalma-jan jeke-aýyzyn sýyryp jatyr edi, — basyn kesip tastaıyn, — dep, shyn óltiretin bolǵan soń, kózi jetip, shalqasynan jatyp kúlip jiberdi, astyndaǵy batyr jalyndy deıdi:

— Men óli emespin, tiri kisimin. Sizdi synamaqqa han buıyryp edi.

— Báse, solaı deseıshi. Men oıladym «shalajansar ólgen neme, qoı, men shyn óltireıin» dep edim, — depti.

Sonan soń bári bas qosyp, betaǵashyn alyp kelip, ystyq qylyp ishisip otyrǵanda, han janynda otyryp:

— Esh nárseden qorqynyshlyq boldy ma? — deıdi.

— Taqsyr, nege qoryqpaıyn? On alty jasymda ákem pálen hanǵa nókerlikke: «Osy balamdy batyrlyqqa baýlyp ber!» dedi. Sonda bardym, hannyń jylqysyn baqtym. Jarqyrap jaz shyqqan soń, kún kúrkirep, kók shyqqan soń, bir aq boran bolyp, jylqy yqty, jylqymenen birge yqtym. Úsh kún, úsh túnnen soń, kún shaıdaı ashyldy, jylqy jýsady. Men de attan túsip, jata qaldym. Kózim ilinip bara jatsa, óne boıym  muzdaı bolyp, shymyrlap bara jatqan soń, kózimdi ashyp jibersem, bilekteı qara shubar jylan ózimniń dál ústimnen júrip, aýzyma jaqyndaı bergende, ózimen aýzym tolǵansha shydap jattym. Basy aýzyma keldi, quıryǵy bólek qaldy. Tolǵap-tolǵap basyn jutyp jiberdim. Qoryqpasam, jylandy jeımin be? — depti, — ózimniń jan bolyp, qoryqqanym sol, — deıdi.

— Bárekeldi, batyryń qatty qoryqqan eken, — deıdi.

Oqýǵa keńes beremiz:

Abylaı hanmen sońǵy kezdesý

Abylaıdyń «Qandy qaraǵaı qan boldy, jol boldy» dep at berýi

Abylaıdyń qyrǵyz, ózbekke joryǵy (İİ nusqa)

---