InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: Janýarlar tirshiligine ne qajet?

Sabaqtyń maqsaty: Tiri tabıǵattyń bir bóligi janýarlar týraly áńgimeleý. Janýarlar tirshiligine qajetti jaǵdaılar týraly túsinik berý. Janýarlar qoreginiń alýan túrliligi, ómir súrý ortasy týraly áńgimeleý.
Oıyn elementterin paıdalana otyryp, oqýshylardyń bilimdiligin, biliktiligin arttyrý. Óz oılaryn erkin jetkizýge daǵdylandyrý. Oılaý,
seziný qabiletin damytý.
Tabıǵatty qorǵaýǵa, aıalaýǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń ádisi: suraq – jaýap, túsindirý, áńgimeleý.
Sabaqtyń kórnekiligi: tirek - yzba, janýarlarmen ósimdikter sýretteri, sózjumbaq., «Qaısysy artyq» oıyny.

Sabaqtyń barysy:
İ. Psıhologıalyq daıyndyq.
Qorshaǵan orta - tabıǵat
Janýar, ósimdik, adamzat.
Súıý, qorǵaý – paryzyń,
Bileıik muny adamzat.
- Balalar búgin bizge dúnıetaný sabaǵy. Osy dúnıetaný páni arqyly neni oqyp úırenemiz?
- Bizdi qorshaǵan tabıǵat týraly oqyp úırenemiz.

İİ. Úı tapsyrmasyn suraý:
- Balalar úıge qandaı tapsyrma berildi?
- Ósimdikterdiń kóbeıýi. Ósimdikter tirshiligi taraýyn qaıtalap kelý.
(Tapsyrmany 2 - 3 oqýshydan suraý)
- Oqýshylardy 3 - topqa bólip, taraý boıynsha tapsyrma berý.
Tirek - syzba toltyrý
1 - top.
- Ósimdik tiri organızm ekendigin dálelde?
Ósimdik – tiri organızm
↓
ósip - ónedi
kóbeıedi
jaıqalady
qýrap óledi

2 - top.
- Ósimdikterdi qandaı toptarǵa bólýge bolady?
Ósimdik
↓
• Aǵashtar → emen, qaraǵaı, qaıyń
• Butalar → tobylǵy, ıtmuryn, jyńǵyl
• Shópter → jýsan, seleý, bıdaıyq

3 - top.
- Ósimdik tirshiligine qandaı jaǵdaılar qajet?
Ósimdik
↓
Sý, aýa, jylý, jaryq, qorek

- Endi barlyǵyńyzǵa ortaq suraq.
- Ósimdik múshelerin atap berińdershi?
- Osy ósimdik músheleri qandaı qyzmet atqarady?
1 - top: Tamyrdyń qyzmeti
2 - top: Sabaqtyń qyzmeti.
3 - top: Japyraqtyń qyzmeti.
- Óte jaqsy, balalar, endi osy ósimdik músheleriniń biri jemis. Jemis ósimdikterdiń bizge tartatyn syıy ekendigin bilemiz. Iaǵnı, jemis beretin ósimdikterdi jaqsy kútip - baptasaq mol jemis beredi. Osy jemis neshe topqa bólinedi?
- Eki topqa bólinedi, ıaǵnı qurǵaq jáne shyryndy.
- Al, endi taqtadaǵy jemisterdiń sýretterine qaraı otyryp, ózderiń qaı jemis shyryndy, qaı jemis qurǵaq ekendigin anyqtap, aıta qoıyńdar.
Sýretpen jumys
- Al, balalar, osy jemistiń ishinde ne bolady?
- Tuqym bolady, ósimdikter kóbine tuqym arqyly taralady.
- Kóbeıý barlyq tir tabıǵatqa tán qasıet.

Oıyn: «Qatesin tap»
Qysta → japyraqtar túsedi.
Kúzde → ósimdikter kóktep shyǵady.
Kóktemde → ósimdikter pisip - jetiledi.
Jazda → ósimdikterdiń ósý merzimi toqtaıdy.

İİİ. Jańa sabaq
- Tiri tabıǵat degenimiz en?
- Adam, ósimdik, janýar.
Adam, janýar, ósimdik – tirshiliktiń mańyzdy bir bóligi.
1. Syzbamen jumys
- Ósimdiktermen janýarlardyń qorektenetinin bilemiz. Ósimdik – janýarlardy sýyqtan jaýlarynan qorǵaıtyn baspana jáne qorek bolady. Ósimdikter adamǵa taǵam, jylý, taza aýa syılaıdy. Al janýarlar adamǵa taǵam, jyly da, ásem kıim, jaıly tósenish bolady. Adam bolsa, ósimdikter men janýarlardy qorǵaıdy, ósip - ónýine jaǵdaı jasaıdy.
- Búgingi sabaǵymyzda tiri tabıǵattyń bir bóligi – janýarlar tirshiligi týraly taraýdy bastaımyz. Biz 1 - klasta janýarlar toptarymen tanysqan bolatynbyz. Janýarlar qandaı topqa bólinedi?
- Sútqorektiler, qustar, jorǵalaýshylar, balyqtar, qosmekendiler.
2. Sýretpen jumys.
Sýrettegi janýarlardy topqa jikteý.
- Janýarlar da tirshilik ıesi. Tirshilik etý úshin janýarlarǵa da túrli jaǵdaılar qajet. Senderdiń oılaryńsha janýarlar tirshiligine ne qajet dep oılaısyńdar?
3. Toptastyrý.
Janýarlar tirshiligigne qajetti jaǵdaılardy toptastyrý.
- Árbir janýarlar aýamen tynys alady. Aýa joq jerde eshbir janýar tirshilik ete almaıdy. Degenmen, janýarlar ishinde qurlyqta emes, basqa da ortada mysaly, sýda, topyraq arasynda tirishilik etetinderi bar; «Olar aýamen tynys ala ma» dep oılap otyrysyńdar ǵoı. Olar qaı ortada tirshilik etse de, barlyq janýarlar tynys alýy qajet. Mysaly adamadar qysta sý qoımalaryndaǵy muzdy oıyp, oıyq jasap qoıady. Adam ne úshin oıyq jasaıdy?
4. Sýretpen jumys
Oıyqtyń paıdasy týraly suraq - jaýap almasý.
- Adam sıaqty ósimdiktermen janýarlarǵa da taǵam kerek. Onsyz olar ashyǵyp óledi. Osy arada ósimdikpen janýarlar jaıynda aıtqanda taǵam, tamaqtaný degen sózderdi qoldaný yńǵaısyz sıaqty. Óıtkeni olar adam emes qoı. Ǵalymdar, úlkender: «janýarlar, ósimdikter qorektenedi», «janýardyń qoregi», nemese «jemi», «azyǵy» deıdi. Senderde ár tirshilik ıesine laıyq sózderdi durys qoldanǵandaryń jón.
Biz qaı janýar nemen qorektenetinin burynan da bilemiz. Solardy eske túsirý úshin mynadaı test - tapsyrmasyn taldap, jaýap bereıik.

5. Sáıkestendirý testi.
Janýarlar Jem nemese azyq túrleri
Janýarlar Jem nemese azyq túrleri
1.Taýyq A) sańyraýqulaq, jańǵaq
2.Tıin Á) et
3.Aıý B) bıdaı, tary, dánder
4.It V) bal, jıdek
/Syzyqtar arqyly qosý/

- Shóppen qorektenetin janýralardy shópqorekti, al tiri janýarlardy aýlap jeıtin qasqyr, jolbarys, arystandardy jyrtqyshtar deıdi. Sol sıaqty janýarlarǵa jylý, jaryq, sý kerek. Aýyl mańyn aralaǵanda keıbir inderdi kóretin bolarsyńdar, bul sýyr, borsyq, tyshqan sıaqty janýarlardyń baspanasy. Aýa - raıy sýyq, salqyn bolǵan kezde olar sol baspanasyna kirip jylynyp jatady, uıyqtaıdy. Tıin, toqyldaq, qysqy aıazda aǵash qýystaryna jasaǵan uıalaryna jylynyp jatady. Qoıan, qasqyr, tıin qysqa qaraı juqa júni túsip, ornyna qalyń jún ósedi.
6. Oıyn: «Ornyn tap»
Sýrettegi janýarlardyń qaıda turatynyn ornyn baǵytaýshy syzyqtarmen qos.
7. «Qaısysy artyq?»
Ár top sýrettegi janýarlardyń ishinen artyǵyn taýyp, nelikten artyq ekenin aıtqyzý.

İÚ. Sabaqty qorytyndylaý.
Sózjumbaq
1. Qandaı janýar kisineıdi?
2. Ań patshasy.
3. Eń qorqaq janýar.
4. Sıyrdyń tóli.
5. Baldy jaqsy kóretin janýar
6. Qoıannyń qas jaýy.
- Sonymen, biz búgingi sabaǵymyzda janýarlar tirshiligi taraýyn bastadyq. Janýarlar tirshiligine qajetti jaǵdaılardy oqyp - bildik.
- Janýarlar tirshiligine ne qajet? (Baǵytaýshy syzyqtarmen qosý)

Ú. Baǵalaý
Úİ. Úıge tapsyrma. Mátindi oqý