InfoHub Logo

Sabaq: 49
Taqyryby: §51. Janýarlardyń minez - qylyǵy týraly bilimdi is - júzinde paıdalaný
Sabaqtyń maqsaty: Toptyq minez - qylyq týraly týraly bilimniń praktıkalyq paıdasyn kórsetý.
Sabaqtyń tıpi: habarlama jáne jańa bilimdi qalyptastyrý
Ádistemelik sheshim: suhbat, áńgime - suhbat, kestelerdi jáne sýretterdi qoldaný, kórnekilik
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý kezeńi
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý kezeńi
Toptasyp tirshilik etý qandaı janýarlarǵa tán?
Tabyn, úıir bolyp tirshilik etetin qandaı úı haıýanattaryn bilesińder?
Qumyrsqa, balara, ara sıaqty býnaqdenelilerdiń bir - birinen ózara «aqparat beretin tilin» ne sebepti baı deımiz?
Instınkt degen ne?

İİİ. Jańa materıaldy túsindirý kezeńi
Janýarlardyń jeke - dara jáne toptyq minez - qylyǵyn, tirshilik qalpyn zertteý, balyq ósirý, qus, ań, mal sharýashylyqtaryn damytý, qustardyń jyly jaqqa qaıtý kezinde áýede ushaqtarmen qaqtyǵysyp qalýyn boldyrmaý sıaqty asa mańyzdy sharalardy saýatty túrde iske asyrýǵa múmkindik beredi.
Mysaly, jylyna 2 ret oryn aýystyryp ushatyn jyl qustary ushaqtar ushatyn áýe joldaryna shyǵyp, eleýili qaýip týǵyzady.
Qazir 35 elde avıasıalyq - ornıtologıalyq qyzmetpen shuǵyldanatyn komıtetter, basqa da uıymdar bar. Olardyń qolynda toptasyp tirshilik etetin nemese toptasyp ushatyn qustardyń minez - qylyǵyn zerttep, soǵan sáıkes jasalǵan radıolokator sıaqty qýatty tehnıka bar. Osyndaı tehnıkanyńy kómegimen áýe jolyndaǵy qustardyń toptaryn taýyp, olardy úrkitý arqyly ushaqtyń áýe jolyn tazartady.
Qustardyń toptasyp ushý kezindegi ushý baǵyttaryn baǵdarlaıtyn sezim múshelerin, olardyń baǵdardy anyqtaýdaǵy rólin zerttep, nysandaryn jasyndy túrde ózgertý arqyly da qustardyń ushý baǵytyn ózgertedi. Mysaly, qaratorǵaı, uzaq, shaǵala sıaqty qustardyń qaýip - qaterdi sezgen kezdegi shyǵaratyn shartty dybysyn arnaıy aspap arqyly qaıtalap, úrkitýmen baý - baqshany, egistikti, balyq sharýashalyǵyn, saıabaqty qorǵaıdy.
Degenmen bul jumys naǵaz ǵylymı negizde durys jolǵa qoıylǵan deý qıyn. Jyl saıyn áýe joldarynda 4 000 - ǵa jýyq ushaq qustarmen soqtyǵysady eken. Kóp jaǵdaıda qus ushaqtyń matoryna túsedi de, ony isten shyǵarady. Ushaq keıde ebin taýyp qonǵanymen, janaǵy motordy jóndeý quny mıllıondaǵan teńge shyǵyn ákeledi.
Sol sıaqty balyqtardyń, qustardyń sútqorektilerdiń túrlerin jappaı qurtyp almaý úshin adam olardyń aýlaý merzimin jaqsy bilýi kerek. Mysaly, teńizden túshy sýlarǵa qaraı óristep kele jatqan bekire balyǵyn aýlaýǵa tıym salynady. Uıa salyp balapan shyǵarý úshin týǵan jerine top - top bolyp qaıtadan jyl qustaryn dál osy merzimde aýlamaıdy.

Tolyq nusqasyn júkteý