Japsyrmalaý óneri. Oıý-órnekti japsyrmalaýdyń tehnologıasy.
Sabaqtyń taqyryby: Japsyrmalaý óneri. Oıý-órnekti japsyrmalaýdyń tehnologıasy.
Sabaqtyń maqsaty: Oıý-órnek týraly túsinik berý.
Bilimdilik: Qazaq halqynyń oıý-órnek túrlerine sıpattama berý jáne japsyrmalaý tehnologıasyn úıretý.
Damytýshylyq: Oıý-órnektiń tilin túsindirý, syryna mán berý arqyly oqýshylardyń shyǵarmashylyq qabiletin damytý.
Tárbıelik: Oıý-órnek arqyly oqýshylardyń oı-órisin, bilimin jan-jaqty damytý, halqymyzdyń asyl muralaryn, saltdástúrin, ónerin qurmetteýge tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Dástúrli sabaq.
Sabaqtyń tıpi: Aralas sabaq.
Sabaqtyń ádisi: Túsindirme, praktıkalyq
Sabaqtyń kórnekiligi: Slaıdtar, «Á. Qasteevtiń sózi», «Oıý-órnekter», «Sergitý sáti».
Quraldary: ermeksaz, DVP, úshqat, pyshaq túrleri
Pánaralyq baılanys: tarıh, beıneleý óneri, syzý, geometrıa, matematıka.
Paıdalanǵan ádebıet: tehnologıa 5, 6-synyp. E.Dúısenbaev, A.Balǵojaev. oqytý úrdisindegi tanymdyq jáne shyǵarmashylyq ádis-tásilderdi tıimdi paıdalaný. Qyzylorda, 2006j.
Sabaqtyń barysy:
I. Uıymdastyrý kezeńi
1. Oqýshylarmen amandasý, túgeldeý.
2. Synyp tazalyǵyn tekserý.
3. Oqýshy nazaryn sabaqqa aýdarý.
II. Úı tapsyrmasyn tekserý
Pyshaq qynyn tigý. Úı turmysynda qoldanylatyn teriden jasalǵan keıbir múlikter jáne olardy jasaýdyń halyqtyq tehnologıasy.
«Baǵdarsham» ádisi:
Ár oqýshy sabaqqa nemese suraqqa óz daıyndyǵy týraly túrli-tústi qalaqshalar arqyly belgi beredi: «jasyl» - daıyn, «sary» - kúmándi, «qyzyl» - daıyn emes.
III. Úı tapsyrmasyn bekitý
«Juptyq suraq-jaýap» ádisi:
Suraqtardy muǵalim qoıady, al oqýshylar juptasyp, bir-birin baǵalaıdy nemese «+», «-» belgisin qoıyp otyrady. Kelesi nusqamen jumys kezinde jaýap berýshi oqýshy baǵalaýshyǵa aınalady.(suraq-jaýap arqyly oqýshylardyń ótken taqyrypty qalaı meńgergenin anyqtaý).
Bóstek degenimiz ne?
Adamdardyń astyna tóseýge arnalǵan jumsaq tósenish.
Mes degenimiz ne?
Qymyz, shubat, aıran, irkit sıaqty sút taǵamdaryn quıýǵa arnalǵan ydys.
Saba degenimiz ne?
Mal terisinen tigiletin ydys, ol qymyz, shubat ashytý úshin paıdalanylady.
Bulqynshaq degenimiz ne?
Jylqy terisinen jasalatyn ydys.
Taramys degenimiz ne?
Teriden, kónnen, bylǵarydan jasalǵan buıymdardy tigetin, iri qaranyń sińirinen alynǵan berik jip-taspa.
Pyshaq qynyn keskende qıyndylarynyń esepteý úshin qandaı pándi qoldanady?
Buıymnyń qaby qandaı shıkizattardan jasalady?
Tigistiń qandaı túrlerin bilesiń?
Terini ıleý men shıkideı óńdeýdiń aıyrmashylyǵy nede? Olardan jasalatyn buıymdardy ata.
IV. Jańa sabaqty daıarlaý. Japsyrmalaý óneri. Oıý-órnekti japsyrmalaýdyń tehnologıasy.
«Qyzyqty suraq» ádisi:
Synypqa taqyrypty ashatyn, biraq jaýaby qıyndaý suraq qoıylady. Tapqan oqýshyny madaqtap, eshkim tappasa jaýabyn muǵalimniń ózi aıta otyryp, sabaqtyń taqyrybyn aıtady. Suraqtar: nelikten? Ol kim, bul ne? Sıpatynda bolyp keledi.
Órnektiń qandaı túrlerin bilesińder? Olardy ata.
Órnek bólikterin qandaı maqsatta japsyrmalaımyz?
Ónerdi taýdyń bulaǵynan,
Qoıdyń qulaǵynan,
Apamnyń kıizinen,
Qoshqardyń múıizinen úırendim.
Á. Qasteev.
Qazaqtyń oıý-órnekteriniń túrleri de, ataýlary da kóp. Biz sol órnekterdiń negizgi elementterin ǵana tanystyryp japsyrmalaýǵa usynyp otyrmyz. Ǵasyrlar boıy urpaqtan urpaqqa, bir sheberdiń ustalyq, iskerlik mánerinen ekinshi bireýge únemi aýysyp otyrǵandyqtan, osy kúni keıbir oblystardaǵy «qoshqarmúıiz» órnegi bastapqy beınesinen ózgergenin baıqaımyz. «Yrǵaq», «saǵatbaý», «túıetaban», «júrekshe», «qaztaban» dep atalatyn ádemi órnekter de keıbir oblys sheberleriniń oryndaýynda túp nusqasyn joǵaltyp júr. Erteden kele jatqan halyqtyq murany ekshep, tazartýdy oılasaq, eń aldymen osyndaı burmalaýshylyqtan arylyp, ony ádemiligine jetkize, jańa túr, jańa mazmun bere damytýymyz kerek.
Qazaqtyń osy kúngi oıý-órnekterin qart sheberleri ekige bólip qaraıdy. Birinshisi – qazaq halqynyń ózine tán erteden kele jatqan ulttyq órnekteri. Ekinshisi – basqa halyqtardan aýysqan jańa týyndylardyń úlgileri.
Qazaqqa ulttyq naqysh beretin onyń ózindik oıý - órnekteri.
Ulttyq oıý - órnekterdi tórt topqa jatqyzady:
1. Jan janýarlar tektes oıý - órnekter.
Qoshqar múıiz – qazaq oıýynyń eń kóne túri. Syrmaq, tekemet, alasha, kilem, kıiz bylǵary, súıek, aǵash, zergerlik buıymdarynyń bárinde kezdesedi.
Syńar múıiz – keń taraǵan oıý - órnek úlgisiniń biri. «Qoshqar múıizdiń» tek bir jaq syńaryn ǵana beıneleıdi. Syrmaq, tekemet, kıim-keshekterdiń jıegine istetiledi.
Túıe taban – túıeniń basqan izindegi qos tabany sıaqty dóńgelenip keletin, S áripi tárizdi kúrdeli órnek. «Tabaqsha órnek» dep te atalady.
Túıe órkesh – túıeniń qos órkeshine uqsaıtyn órnek. Áshekeılenetin zattardyń jıekterine kóbirek istetiledi.
Qos qanatty – qustyń qos qanatyn keń jaıyp ushqan beınesine uqsaıtyn órnek.
2. Gúl – japyraq ósimdik tektes oıý - órnekter.
Gúl (jaýqazyn) – barlyq gúldiń birbetkeı beınesin beıneleıtin órnek.
Kóbelek – qanatyn erkin jaıyp, kósile ushqan gúldi kóbelektiń úlgisindegi órnek. Shaı dorbaǵa, aıaqqaptarǵa istetiledi.
3. Kosmogonıalyq oıý - órnekter.
Juldyz – aspandaǵy jypyrlaǵan juldyzdardyń natýraly qalpyn beıneleıtin jáne bes juldyzdyń beınesine uqsaıtyn órnek.
4. Geometrıalyq oıý - órnekter.
Botakóz – syrtqy pishini botanyń kózine uqsap keletin romby tárizdes órnek.
Qarǵa tuıaq – qarǵanyń basqan iziniń úlgisine uqsatylyp jasalǵan órnek. Alasha, kilem toqýda paıdalanylady.
Tumarsha – úshburysh úlgiles bolyp keletin órnek. Buıymdardyń jıekterin, ortasyn kómkerýde kezdesedi.
Ár oıý - órnektiń astarynda maǵyna bolady. Mysaly: «qoshqar múıiz» oıýy molshylyqty meńzeıdi, «aǵash» oıýy yntymaq birlikti, «ırek» oıýy adamnyń ómir joly, sýdyń belgisi, «sheńber» oıýy jaryq ómir joly degendi bildiredi.
Sergitý sáti.
Vıdeo rolık (aǵashtan jasalǵan qolóner buıymdaryna oıý-órnekti japsyrmalaý óneri).
V Saramandyq jumys.
Belgili bir buıymǵa saýatty túrde órnekterdi oıý úshin, onyń mánerin, oıylý yrǵaǵyn aıyra bilýimiz qajet. Osy maqsatta japsyrmalaý óneri órnekterdiń elementterin naqtyly túrde saýatty óńdeýge múmkindik beredi. Mysaly, belgili bir órnektiń bóligin syzbaǵa túsirip, muǵalimge teksertip alǵannan keıin, ermeksazben órnek úlgisin japsyrmalaımyz. Japsyrmalaýdy birneshe tásilmen oryndaýǵa bolady, olar: órnek qyry tikburyshty 90°-ta japsyrmalaý; dóńes, jartylaı domalaq túrinde; órnek qyry tikburyshty, beti oıyq ádispen jáne beti tegis, al sheti 45°-ta eńis kúıinde japsyrmalaý.
Belgili bir ádisti tańdaǵannan keıin, órnek bóligin arnaýly bir ushqattyń nemese DVP kesindisiniń ústine, tipti qatty qatyrma qaǵazdyń ústine japsyrmalaımyz. Ol úshin, birinshiden, ermeksazdyń qajetti bóligin úzip alyp, domalaqtap shıratamyz da, muǵalim teksergen órnek ústine shekara syzyǵy boıymen ornyqtyramyz. Japsyrmalaý kezinde ermeksaz bolmasa, ony saz balshyq almastyra alady. Biraq ol úshin saz balshyqty bir táýlik tyndyryp qoıý kerek. Merzim boıynsha tynbaǵan saz balshyq ıkemge kónbeıdi. Japsyrmalaý kezinde úshkir pyshaq qajet.
Japsyrmalaý kezinde qural-saımandardy túgendep al.
Berilgen syzbadan basqa órnek bólikterin óz betińshe japsyrmala.
Oqýshylardyń jumystaryn tekserip, jiberilgen qatelerin kórsetý.
Jasalǵan buıymnyń nátıjesine qaraı baǵalaý.
Jańa sabaqty bekitý
«Ózindik mysal» oıyny:
Jańadan ótilgen taqyrypqa oqýshylar óz mysaldaryn keltirip, óz tapsyrmalary men joramaldaryn daıyndaıdy.
Qorytyndy.
«Paıymdaý suraqtary» ádisi:
Sabaq sońynda muǵalim oqýshylardy oı-tolǵanys jasaýǵa ıtermeleıtin suraqtar qoıady. Sabaqta ne mańyzdy boldy, ne qyzyq boldy, jańadan ne bildińder, ne úırendińder t.s.s Bir suraqqa birenshe oqýshy jaýap berýi múmkin.
Ulttyq oıý - órnekterdi neshe topqa jatqyzady?
Japsyrmalaýdyń qansha ádisi bar?
VII Úıge tapsyrma.
«Úıge tapsyrmany taldaý» ádisi:
Muǵalim oqýshylarmen birge bir suraqty taldaıdy: jańa materıaldy túsiný úshin úı tapsyrmasy qandaı bolýy kerek?
Qazaq halqynyń oıý-órnekterin basqa halyqtardyń oıý - órnekterimen salystyrý. Aǵash betine ermeksazben oıý - órnek japsyrmalaý.
Sabaqtyń maqsaty: Oıý-órnek týraly túsinik berý.
Bilimdilik: Qazaq halqynyń oıý-órnek túrlerine sıpattama berý jáne japsyrmalaý tehnologıasyn úıretý.
Damytýshylyq: Oıý-órnektiń tilin túsindirý, syryna mán berý arqyly oqýshylardyń shyǵarmashylyq qabiletin damytý.
Tárbıelik: Oıý-órnek arqyly oqýshylardyń oı-órisin, bilimin jan-jaqty damytý, halqymyzdyń asyl muralaryn, saltdástúrin, ónerin qurmetteýge tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Dástúrli sabaq.
Sabaqtyń tıpi: Aralas sabaq.
Sabaqtyń ádisi: Túsindirme, praktıkalyq
Sabaqtyń kórnekiligi: Slaıdtar, «Á. Qasteevtiń sózi», «Oıý-órnekter», «Sergitý sáti».
Quraldary: ermeksaz, DVP, úshqat, pyshaq túrleri
Pánaralyq baılanys: tarıh, beıneleý óneri, syzý, geometrıa, matematıka.
Paıdalanǵan ádebıet: tehnologıa 5, 6-synyp. E.Dúısenbaev, A.Balǵojaev. oqytý úrdisindegi tanymdyq jáne shyǵarmashylyq ádis-tásilderdi tıimdi paıdalaný. Qyzylorda, 2006j.
Sabaqtyń barysy:
I. Uıymdastyrý kezeńi
1. Oqýshylarmen amandasý, túgeldeý.
2. Synyp tazalyǵyn tekserý.
3. Oqýshy nazaryn sabaqqa aýdarý.
II. Úı tapsyrmasyn tekserý
Pyshaq qynyn tigý. Úı turmysynda qoldanylatyn teriden jasalǵan keıbir múlikter jáne olardy jasaýdyń halyqtyq tehnologıasy.
«Baǵdarsham» ádisi:
Ár oqýshy sabaqqa nemese suraqqa óz daıyndyǵy týraly túrli-tústi qalaqshalar arqyly belgi beredi: «jasyl» - daıyn, «sary» - kúmándi, «qyzyl» - daıyn emes.
III. Úı tapsyrmasyn bekitý
«Juptyq suraq-jaýap» ádisi:
Suraqtardy muǵalim qoıady, al oqýshylar juptasyp, bir-birin baǵalaıdy nemese «+», «-» belgisin qoıyp otyrady. Kelesi nusqamen jumys kezinde jaýap berýshi oqýshy baǵalaýshyǵa aınalady.(suraq-jaýap arqyly oqýshylardyń ótken taqyrypty qalaı meńgergenin anyqtaý).
Bóstek degenimiz ne?
Adamdardyń astyna tóseýge arnalǵan jumsaq tósenish.
Mes degenimiz ne?
Qymyz, shubat, aıran, irkit sıaqty sút taǵamdaryn quıýǵa arnalǵan ydys.
Saba degenimiz ne?
Mal terisinen tigiletin ydys, ol qymyz, shubat ashytý úshin paıdalanylady.
Bulqynshaq degenimiz ne?
Jylqy terisinen jasalatyn ydys.
Taramys degenimiz ne?
Teriden, kónnen, bylǵarydan jasalǵan buıymdardy tigetin, iri qaranyń sińirinen alynǵan berik jip-taspa.
Pyshaq qynyn keskende qıyndylarynyń esepteý úshin qandaı pándi qoldanady?
Buıymnyń qaby qandaı shıkizattardan jasalady?
Tigistiń qandaı túrlerin bilesiń?
Terini ıleý men shıkideı óńdeýdiń aıyrmashylyǵy nede? Olardan jasalatyn buıymdardy ata.
IV. Jańa sabaqty daıarlaý. Japsyrmalaý óneri. Oıý-órnekti japsyrmalaýdyń tehnologıasy.
«Qyzyqty suraq» ádisi:
Synypqa taqyrypty ashatyn, biraq jaýaby qıyndaý suraq qoıylady. Tapqan oqýshyny madaqtap, eshkim tappasa jaýabyn muǵalimniń ózi aıta otyryp, sabaqtyń taqyrybyn aıtady. Suraqtar: nelikten? Ol kim, bul ne? Sıpatynda bolyp keledi.
Órnektiń qandaı túrlerin bilesińder? Olardy ata.
Órnek bólikterin qandaı maqsatta japsyrmalaımyz?
Ónerdi taýdyń bulaǵynan,
Qoıdyń qulaǵynan,
Apamnyń kıizinen,
Qoshqardyń múıizinen úırendim.
Á. Qasteev.
Qazaqtyń oıý-órnekteriniń túrleri de, ataýlary da kóp. Biz sol órnekterdiń negizgi elementterin ǵana tanystyryp japsyrmalaýǵa usynyp otyrmyz. Ǵasyrlar boıy urpaqtan urpaqqa, bir sheberdiń ustalyq, iskerlik mánerinen ekinshi bireýge únemi aýysyp otyrǵandyqtan, osy kúni keıbir oblystardaǵy «qoshqarmúıiz» órnegi bastapqy beınesinen ózgergenin baıqaımyz. «Yrǵaq», «saǵatbaý», «túıetaban», «júrekshe», «qaztaban» dep atalatyn ádemi órnekter de keıbir oblys sheberleriniń oryndaýynda túp nusqasyn joǵaltyp júr. Erteden kele jatqan halyqtyq murany ekshep, tazartýdy oılasaq, eń aldymen osyndaı burmalaýshylyqtan arylyp, ony ádemiligine jetkize, jańa túr, jańa mazmun bere damytýymyz kerek.
Qazaqtyń osy kúngi oıý-órnekterin qart sheberleri ekige bólip qaraıdy. Birinshisi – qazaq halqynyń ózine tán erteden kele jatqan ulttyq órnekteri. Ekinshisi – basqa halyqtardan aýysqan jańa týyndylardyń úlgileri.
Qazaqqa ulttyq naqysh beretin onyń ózindik oıý - órnekteri.
Ulttyq oıý - órnekterdi tórt topqa jatqyzady:
1. Jan janýarlar tektes oıý - órnekter.
Qoshqar múıiz – qazaq oıýynyń eń kóne túri. Syrmaq, tekemet, alasha, kilem, kıiz bylǵary, súıek, aǵash, zergerlik buıymdarynyń bárinde kezdesedi.
Syńar múıiz – keń taraǵan oıý - órnek úlgisiniń biri. «Qoshqar múıizdiń» tek bir jaq syńaryn ǵana beıneleıdi. Syrmaq, tekemet, kıim-keshekterdiń jıegine istetiledi.
Túıe taban – túıeniń basqan izindegi qos tabany sıaqty dóńgelenip keletin, S áripi tárizdi kúrdeli órnek. «Tabaqsha órnek» dep te atalady.
Túıe órkesh – túıeniń qos órkeshine uqsaıtyn órnek. Áshekeılenetin zattardyń jıekterine kóbirek istetiledi.
Qos qanatty – qustyń qos qanatyn keń jaıyp ushqan beınesine uqsaıtyn órnek.
2. Gúl – japyraq ósimdik tektes oıý - órnekter.
Gúl (jaýqazyn) – barlyq gúldiń birbetkeı beınesin beıneleıtin órnek.
Kóbelek – qanatyn erkin jaıyp, kósile ushqan gúldi kóbelektiń úlgisindegi órnek. Shaı dorbaǵa, aıaqqaptarǵa istetiledi.
3. Kosmogonıalyq oıý - órnekter.
Juldyz – aspandaǵy jypyrlaǵan juldyzdardyń natýraly qalpyn beıneleıtin jáne bes juldyzdyń beınesine uqsaıtyn órnek.
4. Geometrıalyq oıý - órnekter.
Botakóz – syrtqy pishini botanyń kózine uqsap keletin romby tárizdes órnek.
Qarǵa tuıaq – qarǵanyń basqan iziniń úlgisine uqsatylyp jasalǵan órnek. Alasha, kilem toqýda paıdalanylady.
Tumarsha – úshburysh úlgiles bolyp keletin órnek. Buıymdardyń jıekterin, ortasyn kómkerýde kezdesedi.
Ár oıý - órnektiń astarynda maǵyna bolady. Mysaly: «qoshqar múıiz» oıýy molshylyqty meńzeıdi, «aǵash» oıýy yntymaq birlikti, «ırek» oıýy adamnyń ómir joly, sýdyń belgisi, «sheńber» oıýy jaryq ómir joly degendi bildiredi.
Sergitý sáti.
Vıdeo rolık (aǵashtan jasalǵan qolóner buıymdaryna oıý-órnekti japsyrmalaý óneri).
V Saramandyq jumys.
Belgili bir buıymǵa saýatty túrde órnekterdi oıý úshin, onyń mánerin, oıylý yrǵaǵyn aıyra bilýimiz qajet. Osy maqsatta japsyrmalaý óneri órnekterdiń elementterin naqtyly túrde saýatty óńdeýge múmkindik beredi. Mysaly, belgili bir órnektiń bóligin syzbaǵa túsirip, muǵalimge teksertip alǵannan keıin, ermeksazben órnek úlgisin japsyrmalaımyz. Japsyrmalaýdy birneshe tásilmen oryndaýǵa bolady, olar: órnek qyry tikburyshty 90°-ta japsyrmalaý; dóńes, jartylaı domalaq túrinde; órnek qyry tikburyshty, beti oıyq ádispen jáne beti tegis, al sheti 45°-ta eńis kúıinde japsyrmalaý.
Belgili bir ádisti tańdaǵannan keıin, órnek bóligin arnaýly bir ushqattyń nemese DVP kesindisiniń ústine, tipti qatty qatyrma qaǵazdyń ústine japsyrmalaımyz. Ol úshin, birinshiden, ermeksazdyń qajetti bóligin úzip alyp, domalaqtap shıratamyz da, muǵalim teksergen órnek ústine shekara syzyǵy boıymen ornyqtyramyz. Japsyrmalaý kezinde ermeksaz bolmasa, ony saz balshyq almastyra alady. Biraq ol úshin saz balshyqty bir táýlik tyndyryp qoıý kerek. Merzim boıynsha tynbaǵan saz balshyq ıkemge kónbeıdi. Japsyrmalaý kezinde úshkir pyshaq qajet.
Japsyrmalaý kezinde qural-saımandardy túgendep al.
Berilgen syzbadan basqa órnek bólikterin óz betińshe japsyrmala.
Oqýshylardyń jumystaryn tekserip, jiberilgen qatelerin kórsetý.
Jasalǵan buıymnyń nátıjesine qaraı baǵalaý.
Jańa sabaqty bekitý
«Ózindik mysal» oıyny:
Jańadan ótilgen taqyrypqa oqýshylar óz mysaldaryn keltirip, óz tapsyrmalary men joramaldaryn daıyndaıdy.
Qorytyndy.
«Paıymdaý suraqtary» ádisi:
Sabaq sońynda muǵalim oqýshylardy oı-tolǵanys jasaýǵa ıtermeleıtin suraqtar qoıady. Sabaqta ne mańyzdy boldy, ne qyzyq boldy, jańadan ne bildińder, ne úırendińder t.s.s Bir suraqqa birenshe oqýshy jaýap berýi múmkin.
Ulttyq oıý - órnekterdi neshe topqa jatqyzady?
Japsyrmalaýdyń qansha ádisi bar?
VII Úıge tapsyrma.
«Úıge tapsyrmany taldaý» ádisi:
Muǵalim oqýshylarmen birge bir suraqty taldaıdy: jańa materıaldy túsiný úshin úı tapsyrmasy qandaı bolýy kerek?
Qazaq halqynyń oıý-órnekterin basqa halyqtardyń oıý - órnekterimen salystyrý. Aǵash betine ermeksazben oıý - órnek japsyrmalaý.
You Might Also Like
-
Sabaqtyń taqyryby: Shartty operator taqyrybyna jattyǵý jumystary.
-
Sabaqtyń taqyryby: Mahambet – egemen eldiktiń óshpes rýhy.
