Jarasymdy qarym - qatynas
Taqyryp: Jarasymdy qarym - qatynas
Qundylyq: Durys áreket, ishki tynyshtyq
Qasıetter: adaldyq, meıirimdilik, keń peıildilik, parasattylyq
Sabaqtyń maqsaty: Qazaq halqynyń ulttyq dástúrindegi «úlken» men «kishi» syılasymdy qarym – qatynasyn ulttyq qundylyq retinde tanytý.
Mindetteri:
- «úlken» men «kishi», «el aǵasy», degen sózderdiń mánin ashý;
- «úlken» men «kishi» arasyndaǵy syılasymdy qatynasymnyń mánin uǵyndyrý;
- ózinen úlkendi syılaýǵa, qurmetteýge, ınabatty bolýǵa tárbıeleý;
Sabaq barysy
1. Uıymdastyrý kezeńi
Tynyshtyq sáti: (2 mın) - Qaıyrly tań, oqýshylar! Kúnimiz sátti bolsyn! Ádettegideı sendermen kezdesip turǵanyma qýanyshtymyn. Qarańdarshy, bári sondaı qýanyshty, tamasha kún! Bir – birlerińizge qarap, kóńilderińiz jaıdary, aqjarqyn ekenin baıqap tursyzdar ma?
- Árıne, kóńil kúıimiz jaqsy.
- Onda sabaǵymyzdy úı tapsyrmasyn tekserýden bastaıyq!
2. Úı tapsyrmasyn tekserý
1. Jalyndy jastyq shaq degendi qalaı túsinesiz?
2. Jastyq shaqtyń mańyzy nede?
3. Jastyq shaqta qandaı qyzyqtar bolady?
Rahmet, jaýaptaryńyzǵa. Sizge arnap bir ańyz aıtyp bereıin. Muqıat tyńdańyzdar!
«Erte zamanda bir otbasy ómir súripti, ol otbasynda árdaıym dostyq, mahabbat, túsinistik bolǵan eken. Olar týraly sózder bıleýshige de jetken eken, ol otaǵasyn shaqyryp alyp, odan: «Sender urys - kerissiz, bir birińdi renjitpeı qalaı ómir súre alasyńdar?» - dep suraǵan eken. Sonda qarıa qaǵaz alyp oǵan bir nárse jazady. Bıleýshi qaǵazdaǵy jazýdy oqyp, tań qalady, al qaǵazda «túsinistik» degen sóz 100 qaıtara jazylypty.
- Bıleýshi qandaı sóz jazdy dep oılaısyzdar?
- Ańyzda aıtylǵan otbasy nelikten tatý turǵan?
«Túsinistik» sózin qalaı uǵasyńdar?
Oılanaıyq, pikirleseıik:
- Jaraısyzdar! Endi men sizderge birneshe suraqtar qoıaıyn:
1. Jarasymdy qarym - qatynas degendi qalaı túsinesiz?
2. Kez kelgen adammen qarym - qatynas jasaý úshin adamǵa qandaı qasıet kerek?
3. Adam ómirindegi durys áreket degen ne?
4. Qarym - qatynastyń adam ómirindegi mańyzdylyǵy qandaı?
- Rahmet jaýaptaryńyzǵa. Oqýlyqtyń «Oqyp úıreneıik!» aıdarynda berilgen S. B. Dorjenovtyń izimen jazylǵan mátindi oqıyq.
Mátin
Dástúrli qazaq qoǵamynda úlken men kishi arasyndaǵy syılasymdy qarym – qatynasqa úlken mán beriledi. Úlkender men kishilerdiń arasyndaǵy qarym – qatynas eresek adamdar men jastardyń arasynda ǵana emes, onyń ár tobynyń óz ishinde de bolady. Qazaqtyń úlkendi syılaý dástúrinde aǵany qurmetteýdiń jóni erekshe. Halqymyzda «el aǵasy» degen uǵym bar. Sondyqtan «ton jaǵasyz, el aǵasyz bolmaıdy» deıdi. Ondaı aǵalardyń qataryna eli úshin qandaı da bolmasyn aýyrtpalyq júgin nardaı arqalaı bilgen, ómirdiń qyzyǵynan góri qıyndyǵyn kórgen, eline, jurtyna basshy, aqylshy bola bilgen adamdardy jatqyzady. Halyqtyń syıyna bólengen el aǵasy tabıǵatynan adamgershilikti, aqyldy, parasatty, kópshil, erjúrek bolǵan, halqynyń múddesi jolynda eshteńeden taıynbaıtyn, qajet bolsa, ómirin de qıýǵa ázir jandar. Halqymyz aǵany syıla, laıyqty bolsa inini qadir tut deıdi. «Jasy kishi inini aqyly artsa aǵa tut» degen naqyl da osyǵan oraı aıtylǵan.
Aqyl – parasaty, oı - órisi keń ınabatty, inilerge aǵamyn dep basymdylyq kórsetpeı, shashbaýyn kóterip, jol berý de kisiliktiń belgisi. Jastardyń úlkenderge qurmet kórsetýi, úlkenderdiń kishilerge izet bildirýi ulttyq dástúrde qalyptasqan syılastyq pen jarasymdy qarym – qatynas ózegi.
Qundylyq: Durys áreket, ishki tynyshtyq
Qasıetter: adaldyq, meıirimdilik, keń peıildilik, parasattylyq
Sabaqtyń maqsaty: Qazaq halqynyń ulttyq dástúrindegi «úlken» men «kishi» syılasymdy qarym – qatynasyn ulttyq qundylyq retinde tanytý.
Mindetteri:
- «úlken» men «kishi», «el aǵasy», degen sózderdiń mánin ashý;
- «úlken» men «kishi» arasyndaǵy syılasymdy qatynasymnyń mánin uǵyndyrý;
- ózinen úlkendi syılaýǵa, qurmetteýge, ınabatty bolýǵa tárbıeleý;
Sabaq barysy
1. Uıymdastyrý kezeńi
Tynyshtyq sáti: (2 mın) - Qaıyrly tań, oqýshylar! Kúnimiz sátti bolsyn! Ádettegideı sendermen kezdesip turǵanyma qýanyshtymyn. Qarańdarshy, bári sondaı qýanyshty, tamasha kún! Bir – birlerińizge qarap, kóńilderińiz jaıdary, aqjarqyn ekenin baıqap tursyzdar ma?
- Árıne, kóńil kúıimiz jaqsy.
- Onda sabaǵymyzdy úı tapsyrmasyn tekserýden bastaıyq!
2. Úı tapsyrmasyn tekserý
1. Jalyndy jastyq shaq degendi qalaı túsinesiz?
2. Jastyq shaqtyń mańyzy nede?
3. Jastyq shaqta qandaı qyzyqtar bolady?
Rahmet, jaýaptaryńyzǵa. Sizge arnap bir ańyz aıtyp bereıin. Muqıat tyńdańyzdar!
«Erte zamanda bir otbasy ómir súripti, ol otbasynda árdaıym dostyq, mahabbat, túsinistik bolǵan eken. Olar týraly sózder bıleýshige de jetken eken, ol otaǵasyn shaqyryp alyp, odan: «Sender urys - kerissiz, bir birińdi renjitpeı qalaı ómir súre alasyńdar?» - dep suraǵan eken. Sonda qarıa qaǵaz alyp oǵan bir nárse jazady. Bıleýshi qaǵazdaǵy jazýdy oqyp, tań qalady, al qaǵazda «túsinistik» degen sóz 100 qaıtara jazylypty.
- Bıleýshi qandaı sóz jazdy dep oılaısyzdar?
- Ańyzda aıtylǵan otbasy nelikten tatý turǵan?
«Túsinistik» sózin qalaı uǵasyńdar?
Oılanaıyq, pikirleseıik:
- Jaraısyzdar! Endi men sizderge birneshe suraqtar qoıaıyn:
1. Jarasymdy qarym - qatynas degendi qalaı túsinesiz?
2. Kez kelgen adammen qarym - qatynas jasaý úshin adamǵa qandaı qasıet kerek?
3. Adam ómirindegi durys áreket degen ne?
4. Qarym - qatynastyń adam ómirindegi mańyzdylyǵy qandaı?
- Rahmet jaýaptaryńyzǵa. Oqýlyqtyń «Oqyp úıreneıik!» aıdarynda berilgen S. B. Dorjenovtyń izimen jazylǵan mátindi oqıyq.
Mátin
Dástúrli qazaq qoǵamynda úlken men kishi arasyndaǵy syılasymdy qarym – qatynasqa úlken mán beriledi. Úlkender men kishilerdiń arasyndaǵy qarym – qatynas eresek adamdar men jastardyń arasynda ǵana emes, onyń ár tobynyń óz ishinde de bolady. Qazaqtyń úlkendi syılaý dástúrinde aǵany qurmetteýdiń jóni erekshe. Halqymyzda «el aǵasy» degen uǵym bar. Sondyqtan «ton jaǵasyz, el aǵasyz bolmaıdy» deıdi. Ondaı aǵalardyń qataryna eli úshin qandaı da bolmasyn aýyrtpalyq júgin nardaı arqalaı bilgen, ómirdiń qyzyǵynan góri qıyndyǵyn kórgen, eline, jurtyna basshy, aqylshy bola bilgen adamdardy jatqyzady. Halyqtyń syıyna bólengen el aǵasy tabıǵatynan adamgershilikti, aqyldy, parasatty, kópshil, erjúrek bolǵan, halqynyń múddesi jolynda eshteńeden taıynbaıtyn, qajet bolsa, ómirin de qıýǵa ázir jandar. Halqymyz aǵany syıla, laıyqty bolsa inini qadir tut deıdi. «Jasy kishi inini aqyly artsa aǵa tut» degen naqyl da osyǵan oraı aıtylǵan.
Aqyl – parasaty, oı - órisi keń ınabatty, inilerge aǵamyn dep basymdylyq kórsetpeı, shashbaýyn kóterip, jol berý de kisiliktiń belgisi. Jastardyń úlkenderge qurmet kórsetýi, úlkenderdiń kishilerge izet bildirýi ulttyq dástúrde qalyptasqan syılastyq pen jarasymdy qarym – qatynas ózegi.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
