InfoHub Logo

Synyp: 8
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Jaryqtyń qasıetteri boıynsha alǵan bilimderin júıeleý, jalpylaý. Jaryqtyń synýy, shaǵylýy, túzý syzyqty taralýyn tabıǵatpen baılanystyra otyryp túsinýine kómektesý, taldap qorytyndy jasaýǵa úıretý.
Damytýshylyq: Jaryq qubylystarynyń fızıkalyq maǵynasyn tolyq bilý, shyǵarǵan esepterdi, zańdylyqtardy qoldana otyryp túsindirý qabiletterin damytý.
Tárbıelik: Oqýshylardy toppen jumys jasaı bilýge, oıyn erkin jetkizýge, shapshań oılaı bilýge baýlý.
Sabaqtyń tıpi: Saıahat - sabaq
Sabaqtyń ádisi: Suraq - jaýap, STO (Sıqyrly suraqtar, Rotasıa), dıalogty oqytý
Kórnekiligi: Óleń joldary jazylǵan kespe - qaǵazdar, marshrýt paraǵy, eki plakat, marker, magnıtter, áınek, eki shyraq, shyrpy

Sabaqtyń barysy:
Uıymdastyrý:
Oqýshylarmen amandasamyn. Oqýshylardy túgendeımin.
Kirispe. Búgingi sabaqta senderdi saıahatqa shyǵýǵa shaqyramyn. Saıahat barysynda tapsyrmalardy oryndaısyńdar. Tapsyrmalardy oryndaı otyryp, jaryqtyń taralý, shaǵylý, syný zańdaryn, jazyq jáne sferalyq aınalarda keskin alýdy qaıtalaımyz. Árbir jınaǵan bal boıynsha saıahat barysynda júrilgen jol anyqtalatyn bolady. Sabaqtyń sońynda eń tózimdi oqýshy anyqtalatyn bolady, ıaǵnı optıka boıynsha suraqtarǵa durys jaýap bergen oqýshy anyqtalady. Marshrýt paraǵyn toltyryp, marshrýt qorytyndysyn jasaımyz. Bárimiz daıynbyz ba? Olaı bolsa, jolǵa shyǵaıyq. Jolǵa shyǵý úshin aldymen eki topqa birigeıik te, ánmenen saıahattaıyq.
Oqýshylardy topqa bólý úshin oqýshylarǵa A. Qunanbaevtyń «Jelsiz túnde jaryq aı» óleńinen 4 jol, «Ana» áninen 4 jol jazylǵan kespe - qaǵazdardy taratamyn. Oqýshylar №1, №2 toptarǵa birigedi.

1) Jelsiz túnde jaryq aı,
Sáýlesi sýda dirildep,
Aýyldyń jany tereń saı,
Tasyǵan ózen kúrildep.

2) Álemniń jaryǵyn syıladyń sen maǵan
Dalanyń ár gúlin jınadyń sen maǵan
Sen berdiń qustardyń qanatyn samǵaǵan
Balalyq qushtaryń ózińe arnaǵan
«Sıqyrly suraqtar»
Qarańdarshy, qandaı tamasha tabıǵat aıasyna shyqtyq. Bul sýrettiń avtory kim? Sýrettiń ataýy qandaı?

Ivan Ivanovıch Shıshkınniń «Qaraǵaı ormanyndaǵy tań» kartınasy. Qalyń qaraǵaıly bor. Kún endi shyǵyp, aınalany sáýlesimen nurlandyrdy. Kúnniń sáýlelerine qarańdarshy. Optıkada jaryq shoǵy dep neni aıtamyz? Shyn mánisinde Kún jaryǵynan sáýleni bólip alýǵa bola ma?
Jaryq qubylystaryn zertteý úshin túrli sańylaýlar kómegimen alynatyn jaryq shoǵy degen uǵymdy paıdalanamyz.
Sańylaýdyń dıametrin kishireıtý arqyly jaryq sáýlesin alýǵa bola ma? Kartınada qandaı tabıǵı qubylystar Kún sáýlesin kórýge múmkindik beredi?
Tuman kezinde jaryq sýdyń usaq tamshylarymen shaǵylady, shashyraıdy.
Oqýshylar, bizder taǵy bir ádemi toǵanǵa da kelip qaldyq. Bul sýret senderge tanys pa? Bul Vasılıı Dmıtrıevıchtiń Polenovtyń «Jyńǵyldy toǵan» sýreti.

Oqýshylar, meniń oıymsha toǵanda balyqtar kóp. Balyqty súńgimen (shanyshqymen) ustap kórelik. Nelikten qaıyqta otyrǵanda sýdyń tereń emes jerinde júzip júrgen balyqty súńgimen shanshý qıyn?
Sýdyń betki qabatyna kóterilgen balyqtyń sýdaǵy keskini jalǵan, sebebi sý aýaǵa qaraǵanda optıkalyq tyǵyzyraq. Súńgimen dáldegende balyq pen súńgi arasynda sańylaý qalý kerek.
Oqýshylar, Kúnge qarsy myna ózenniń betinde «jaltyldaǵan jol» kórinip tur. Sý betinde Kún keskini qalaı paıda boldy? Jol nege baqylaýshyǵa qaraı baǵyttalǵan?

Sý betinde paıda bolǵan «jol» ártúrli baǵyttaǵy usaq tolqyndarmen jaryqtyń shaǵylý saldarynan paıda bolady. Sondyqtan, baqylaýshynyń ornyna táýelsiz shaǵylǵan sáýleler baqylaýshy kózine túsedi. Ár baqylaýshy «joldy» óz ornyna qaraı kóre alady.
«Beıne - tapsyrma»
Al endi oqýshylar, qazir biz keıipkerlermen qosa «aınalar úıine» nemese «aınalar zalyna» kirip, sergip alaıyq («Ný, pogodı» múltfılminen úzindi).
Aınalarǵa qaraǵanda nege keıipkerlerdiń keskini «qısyq» bolyp kórinedi? Aınalar qalaı jasalady?
Zaldyń qabyrǵalary optıkalyq shaǵyldyrǵysh materıaldan, ásirese shyny aınalardan jasalady. Aınanyń betin qısaıtyp jasaıdy, oıys nemese dóńes pishinge keltirip deformasıalaıdy.
Saıahatymyzdy jalǵastyra otyryp, tapsyrmalarǵa kósheıik.

Tapsyrmalar. «Rotasıa»
Toptarǵa tapsyrmalar beriledi. Oryndap bolǵan soń basqa toptaǵy oqýshylar tekserip, qorytyndysyn jasaıdy.
1. Jaryq sáýlesi qaı núktege túsedi?

2. Eki aına tik burysh jasaı ornalasqan. Osy buryshqa eki alma qoıyldy. Qansha almany aınadan kórýge bolady?

3. Qudyqtyń túbi jaryqtaný úshin jazyq aınany qalaı qoıý kerek? Jazyq aına men vertıkal arasyndaǵy buryshty tap. Kúnniń kókjıekten buryshtyq bıiktigi 600.
15o
4. Baqylaýshy sańylaý aldynda A núktesinde tur delik. Baqylaýshy taldyń qandaı bóligin kóredi? Qandaı A1 núktede sańylaý aldynda baqylaýshy taldy tolyǵymen kóredi?

«Eksperıment»
Aınanyń ornyna áınektiń synyǵyn tik ornalastyryp, áınektiń aldyna janyp turǵan shyraqty qoıyp, áınektiń ekinshi jaǵyna dál sondaı biraq janbaǵan shyraqty qoı da, ony qashan janǵan shyraq bolyp kóringenshe ári beri qozǵaltyp janǵan shyraqty al, sosyn áınekpen shyraqtyń araqashyqtyǵyn ólshe jáne qandaı qorytyndy alýǵa bolady. (Oqýshylar áınek eki shyraqty qoldana otyryp, shyraqtyń shyn keskinin alady jáne ara qashyqtyqty ólshep mynadaı qorytyndyǵa keledi: nárse qandaı qashyqtyqta bolsa, keskin aınadan sondaı araqashyqtyqta bolady jáne sımmetrıaly óz ólshemine teń ekenin anyqtaı alady.)

Baǵalaý.
1. Muǵalimge hat. Bul hatta osy sabaqtardyń seniń shamaly ózgerýińe yqpaly boldy ma, joq esh áseri bolmady ma, solar týraly pikirińdi bildirseń...
2. Marshrýt paraǵyna saıahattyń uzaqtyǵyn eseptep anyqtaıyq.
«altyn medal» - 20 - 18 bal
«kúmis medal» - 17 - 15 bal
«qola medal» - 14 - 12 bal
Úıge tapsyrma:
Jaryqtyń qasıetterin qaıtalaý.