Jasóspirim jaýapkershiligi
Jasóspirim jaýapkershiligi
Maqsaty:
• 1. Jasóspirimderdiń qoǵamdaǵy, ata - ana aldyndaǵy mindetin, jaýapkershiligin keńinen dáripteý.
• 2. Jasóspirimder men ata – ana arasyndaǵy qarym – qatynastyń nyǵaıýyna yqpal jasaý.
• 3. Negizgi tulǵanyń óz ómirindegi ornyn, atqaratyn mindetin, qazirgi jáne bolashaq urpaq aldyndaǵy jaýapkershiligin, dúnıesiniń kúrdeli qurylymyn túsiný jáne ózin - ózi taný arqyly dara tulǵa retinde ózin úzdiksiz birqalypty qalyptastyrýǵa baýlý.
Barysy:
Muǵalimniń kirispe sózi
Jasóspirimdik jas – syndarly jastyq kezeń. Osy kezeńde adam óziniń ishki jan dúnıesine alǵash ret úńilip, onda bolyp jatqan ózgeristerdi túsine bastaıdy, alaıda ózgeristerdiń sebepteri túsinikti bola bermeıdi. Sondyqtan da jasóspirimdik jas daǵdarysynyń fızıologıalyq jáne psıhologıalyq mánin sezine otyryp, oǵan qoldaý men kómek kórsetýge týra keledi.
11 - 13 jasqa deıin balaǵa syrtqy orta mańyzdy ról oınaıdy. Ol syrtqy ortamen úlken qyzyǵýshylyqpen tanysady, óziniń qıaly men emosıasyn qosady. Al jasóspirimdik daǵdarys kezeńinde bala óziniń jan - dúnıesine nazar aýdara bastaıdy, ishtegi tolqýlaryna qyzyǵýshylyqpen qarap, aınalasyndaǵy adamdar arasynda óz dárejesi men óziniń biregeı bolmysyn bilgisi keledi.
Nurgúl: Jasóspirimdik jas – barlyq salaǵa ózgerister ákelýmen qatar, densaýlyqta da ózgerister baıqalady. Balada fızıologıalyq, psıhologıalyq ózgerister oryn alady. Osy máseleler bári túıindi problemaǵa aınalady. Bala úshin ol – aýyr júk. Alaıda jasóspirim osy kezeńniń synaq ýaqyty ekenin áli sezbeıdi. Áleýmettanýshylardyń zertteýleri boıynsha, ár onynshy bala osy kezeńde ózi - ózine qol jumsaý týraly oılanady eken. Ár besinshisi mynadaı sóz aıtady: «Eshteńe de jaqsy emes, úmitim úzilgen, jylaı bergim keledi». Jalǵyzsyraý sezimi olarǵa qorqynysh uıalatady.
Osy tusta oqýshylarymyz sizderdi jasóspirimderdiń quqyqtarymen tanystyryp ótedi.
«Seniń quqyǵyń!»
Gúlnaz: 14 - bap
1. Zań men sot aldynda jurttyń bári teń.
2. Tegine, áleýmettik, laýazymdyq jáne múliktik jaǵdaıyna, jynysyna, násiline, ultyna, tiline, dinge kózqarasyna, nanymyna, turǵylyqty jerine baılanysty nemese kez kelgen ózge jaǵdaıattar boıynsha eshkimdi eshqandaı kemsitýge bolmaıdy.
Aıbek: 15 - bap
1. Árkimniń ómir súrýge quqyǵy bar.
2. Eshkimniń óz betinshe adam ómirin qıýǵa haqysy joq. Ólim jazasy adamdardyń qaza bolýymen baılanysty terorıstik qylmystar jasaǵany úshin, sondaı - aq soǵys ýaqytynda erekshe aýyr qylmystar jasaǵany úshin eń aýyr jaza retinde zańmen belgilenedi, ondaı jazaǵa kesilgen adamnyń keshirim jasaý týraly ótinish etý haqy bar.
Gúlnaz: 16 - bap
1. Árkim óziniń jeke basynyń bostandyǵyna quqyǵy bar.
2. Zańda kózdelgen retterde ǵana jáne tek qana sottyń sanksıasymen tutqyndaýǵa jáne qamaýda ustaýǵa bolady, tutqyndalǵan adamǵa shaǵymdaný quqyǵy beriledi. Sottyń sanksıasynsyz adamdy jetpis eki saǵattan aspaıtyn merzimge ustaýǵa bolady.
3. Ustalǵan, tutqyndalǵan, qylmys jasady dep aıyp taǵylǵan árbir adam sol ustalǵan, tutqyndalǵan nemese aıyp taǵylǵan kezden bastap advokattyń (qorǵaýshynyń) kómegin paıdalanýǵa quqyly.
Aıbek: 17 - bap
1. Adamnyń qadir - qasıetine qol suǵylmaıdy.
2. Eshkimdi azaptaýǵa, oǵan zorlyq - zombylyq jasaýǵa, basqadaı qatygezdik nemese adamdyq qadir-qasıetin qorlaıtyndaı jábir kórsetýge ne jazalaýǵa bolmaıdy.
Gúlnaz: 19 - bap
1. Árkim óziniń qaı ultqa, qaı partıaǵa jáne qaı dinge jatatynyn ózi anyqtaýǵa jáne ony kórsetý - kórsetpeýge haqyly.
2. Árkimniń ana tili men tól mádenıetin paıdalanýǵa, qarym - qatynas, tárbıe, oqý jáne shyǵarmashylyq tilin erkin tańdap alýǵa quqyǵy bar.
Aıbek: 22 - bap
1. Árkimniń ar - ojdan bostandyǵyna quqyǵy bar.
2. Ar - ojdan bostandyǵy quqyǵyn júzege asyrý jalpy adamdyq jáne azamattyq quqyqtar men memleket aldyndaǵy mindetterge baılanysty bolmaýǵa nemese olardy shektemeýge tıis.
Nurjaýǵan:
Jasóspirim ómirinde onyń mekteptegi ujymy, onyń dostary, jasóspirimdik jastyń sońǵy kezeńinde birge júretin ortasy úlken ról atqarady. Ata - anamen qarym - qatynasy jaqsy ornyqqan bolsa da, olar dostardy almastyra almaıdy. Bul balanyń eresek ómirdegi shynaıy, renishter men qýanyshtardyń alǵashqy tájirıbesi. Balalar onyń basymdyqtaryn dostary arqasynda qalyptastyrady.
Sıtýasıalyq jaǵdaılardy sheshý.
Kóshedegi kórinis
Abylaı: Shyńǵys búgin Kamaldyń balasynyń toıy ǵoı, bilesiń be?
Aıbek: Ia, ıa, aıtpaqshy Damırler búgin jınalaıyq, toı qyzyqtaımyz degen. Saǵan habarlasqan joq pa?
Abylaı: Júr, endeshe solaı qaraı baraıyq, bar qyzyqtan qur qalarmyz.
Aıbek: Kettik, jolshybaı Erdosqa soǵa keteıik, ol da barar múmkin.
Abylaı: Erdos, biz toı bolyp jatqan jerge bara jatyrmyz. Balalar da sol jaqta júr, bizben birge júrseńshi.
Rústem: Joq, men áýeli ata-anama eskertýim kerek, áıtpese alańdaıtyn shyǵar.
Abylaı: Tý, ata-anańa eskertip ne isteısiń, biz sekildi aıtpaı ketip qalmaısyń ba, suransań, jibermeı qoıady.
Rústem: Joq, balalar, meni jibermeıdi, bara almaımyn. Ol jaqtan ishimdik ishken adamdar kezdesip, bir nársege dýshar bolarmyz.
Abylaı: Onda óziń bil, erteń «kóp qyzyqtan qaldym» - dep ókinip júr me!
Aıbek: Osy kezden bastap kóshege úırene bermeısiń be?
Qurmetti ata - analar, osy jaǵdaıǵa baılanysty sizderdiń pikirlerińizdi bilsek.
Marfýǵa: 1. Ata – ana qaı jerden qate jiberip otyr?
Aıǵanym: 2. Mektep ınspektoryna: - Osy jaǵdaıda oqýshylar jáne ata-analar qandaı jaýapkershilikke tartylady?
«Kórshiniń «kómegi»»
Azamatsha Beısenkúl óziniń terezesinen birneshe kún boıyna eki jasóspirimdi qadaǵalady. Eki jasóspirim kórshi qabattaǵy úıde turady. Qanat pen Jomart birneshe kún qatarynan azamat Esenovtyń mashınasyn túrtip aınalyp qarap júrdi. Bir kúni tańerteń Esenov esiginiń aldyna shyqsa mashınasynyń eki dońǵalaǵy joq eken. Buny estigen Beısenkúl esiktiń aldyna shyǵyp: «Seniń mashınańnyń dońǵalaǵyn urlaǵan Qanat pen Jomart. Óıtkeni olar seniń mashınańdy birneshe kún boıy aınalshaqtap júrgen», - dedi.
Suraqtar qoıylady:
1. Azamatsha Beısenkúl durys jasady ma?
2. Mundaı jaǵdaıda Beısenkúl ne isteýi kerek edi
3. Beısenkúl bireýge jala japqan sózi úshin jaýap bere me? – suraq ınspektorǵa qoıylady.
Qymbat: Jasóspirimdik jastyń bir ereksheligi – óz isiniń durystyǵyn dáleldeý bolyp tabylady. Ony túsiný qıyn, alaıda balańyzben birge táýekelge bel baılaýǵa týra keledi. Osylaısha oǵan birshama jaqyn bolyp, ózińizdiń tapqyrlyǵyńyzdy kórsetesiz.
Ázil men optımısik sezimdi umytpaǵan durys. Jasóspirim basynan ótken oqıǵanyń bárinde tragedıanyń úlesi bar dep oılaıdy.
Aıǵanym: Jasóspirimdik jas daǵdarysy prosesinde kóp kezdesetin fızıologıalyq jáne psıhologıalyq ózgerister mynadaı nátıjelerge ákeledi:
óz bet - álpetine degen qyzyǵýshylyq;
táýelsizdik pen erkindikke umtylý;
qurbylarymen toptasý;
óziniń jeke keńistigine degen qajettilik jáne ony qyzǵaný;
kesip aıtý, úzildi - kesildi pikir;
qataldyq kórsetý arqyly renjý.
Suhbat bólimi:
1. Jasóspirim jaýapkershiligine ata - ana retinde yqpalyńyz qandaı?
2. Balańyzben óz jas ereksheligine qaraı erkin ashyq áńgimelesiz be?
3. Qazirgi ýaqytta jas balalardyń túnde kóshege shyǵýy kezdesedi. Osyǵan qandaı sharalar qoldanasyzdar?
4. Qylmys jasaǵany úshin jasóspirimderge qandaı jazalar qoldanylady?
Ardaq:
Ómiriń bolsyn deseń seniń sándi
Oılanyp, aınalańa qara mándi.
Adam bol! Bilimi tasqan, óneri asqan
Ózińe súısindirer basqa jandy.
Salaýatty maqsatyń - ómir súrý,
Ómirdiń maǵynasyn kerek bilý.
İshimdik, nashaqorlyq seniń jaýyń
Paıdasy sol – bul joldan aýlaq júrý.
Muǵalim:
Men jigit 15 - 30 arasynda,
Bul shaqta kóp beresi, alarymda.
Jan jaǵym tolǵan maqsat, tolǵan tańdaý,
Alaıyn anasyn ba, mynasyn ba,
- dep arqaly aqyn Sultanmahmut Toraıǵyrov jyrlaǵandaı bolashaqta shalys qadam baspaı, óz ómirlerine jaýap beretin ata - anasynyń emes búkil alashtyń azamattary bolady degen senimmen, kelgen ata - analar men zań qyzmetkerlerine alǵysymyzdy bildire otyryp, búgingi kezdesýimizdi aıaqtaımyz.
Saý bolyńyzdar!
Maqsaty:
• 1. Jasóspirimderdiń qoǵamdaǵy, ata - ana aldyndaǵy mindetin, jaýapkershiligin keńinen dáripteý.
• 2. Jasóspirimder men ata – ana arasyndaǵy qarym – qatynastyń nyǵaıýyna yqpal jasaý.
• 3. Negizgi tulǵanyń óz ómirindegi ornyn, atqaratyn mindetin, qazirgi jáne bolashaq urpaq aldyndaǵy jaýapkershiligin, dúnıesiniń kúrdeli qurylymyn túsiný jáne ózin - ózi taný arqyly dara tulǵa retinde ózin úzdiksiz birqalypty qalyptastyrýǵa baýlý.
Barysy:
Muǵalimniń kirispe sózi
Jasóspirimdik jas – syndarly jastyq kezeń. Osy kezeńde adam óziniń ishki jan dúnıesine alǵash ret úńilip, onda bolyp jatqan ózgeristerdi túsine bastaıdy, alaıda ózgeristerdiń sebepteri túsinikti bola bermeıdi. Sondyqtan da jasóspirimdik jas daǵdarysynyń fızıologıalyq jáne psıhologıalyq mánin sezine otyryp, oǵan qoldaý men kómek kórsetýge týra keledi.
11 - 13 jasqa deıin balaǵa syrtqy orta mańyzdy ról oınaıdy. Ol syrtqy ortamen úlken qyzyǵýshylyqpen tanysady, óziniń qıaly men emosıasyn qosady. Al jasóspirimdik daǵdarys kezeńinde bala óziniń jan - dúnıesine nazar aýdara bastaıdy, ishtegi tolqýlaryna qyzyǵýshylyqpen qarap, aınalasyndaǵy adamdar arasynda óz dárejesi men óziniń biregeı bolmysyn bilgisi keledi.
Nurgúl: Jasóspirimdik jas – barlyq salaǵa ózgerister ákelýmen qatar, densaýlyqta da ózgerister baıqalady. Balada fızıologıalyq, psıhologıalyq ózgerister oryn alady. Osy máseleler bári túıindi problemaǵa aınalady. Bala úshin ol – aýyr júk. Alaıda jasóspirim osy kezeńniń synaq ýaqyty ekenin áli sezbeıdi. Áleýmettanýshylardyń zertteýleri boıynsha, ár onynshy bala osy kezeńde ózi - ózine qol jumsaý týraly oılanady eken. Ár besinshisi mynadaı sóz aıtady: «Eshteńe de jaqsy emes, úmitim úzilgen, jylaı bergim keledi». Jalǵyzsyraý sezimi olarǵa qorqynysh uıalatady.
Osy tusta oqýshylarymyz sizderdi jasóspirimderdiń quqyqtarymen tanystyryp ótedi.
«Seniń quqyǵyń!»
Gúlnaz: 14 - bap
1. Zań men sot aldynda jurttyń bári teń.
2. Tegine, áleýmettik, laýazymdyq jáne múliktik jaǵdaıyna, jynysyna, násiline, ultyna, tiline, dinge kózqarasyna, nanymyna, turǵylyqty jerine baılanysty nemese kez kelgen ózge jaǵdaıattar boıynsha eshkimdi eshqandaı kemsitýge bolmaıdy.
Aıbek: 15 - bap
1. Árkimniń ómir súrýge quqyǵy bar.
2. Eshkimniń óz betinshe adam ómirin qıýǵa haqysy joq. Ólim jazasy adamdardyń qaza bolýymen baılanysty terorıstik qylmystar jasaǵany úshin, sondaı - aq soǵys ýaqytynda erekshe aýyr qylmystar jasaǵany úshin eń aýyr jaza retinde zańmen belgilenedi, ondaı jazaǵa kesilgen adamnyń keshirim jasaý týraly ótinish etý haqy bar.
Gúlnaz: 16 - bap
1. Árkim óziniń jeke basynyń bostandyǵyna quqyǵy bar.
2. Zańda kózdelgen retterde ǵana jáne tek qana sottyń sanksıasymen tutqyndaýǵa jáne qamaýda ustaýǵa bolady, tutqyndalǵan adamǵa shaǵymdaný quqyǵy beriledi. Sottyń sanksıasynsyz adamdy jetpis eki saǵattan aspaıtyn merzimge ustaýǵa bolady.
3. Ustalǵan, tutqyndalǵan, qylmys jasady dep aıyp taǵylǵan árbir adam sol ustalǵan, tutqyndalǵan nemese aıyp taǵylǵan kezden bastap advokattyń (qorǵaýshynyń) kómegin paıdalanýǵa quqyly.
Aıbek: 17 - bap
1. Adamnyń qadir - qasıetine qol suǵylmaıdy.
2. Eshkimdi azaptaýǵa, oǵan zorlyq - zombylyq jasaýǵa, basqadaı qatygezdik nemese adamdyq qadir-qasıetin qorlaıtyndaı jábir kórsetýge ne jazalaýǵa bolmaıdy.
Gúlnaz: 19 - bap
1. Árkim óziniń qaı ultqa, qaı partıaǵa jáne qaı dinge jatatynyn ózi anyqtaýǵa jáne ony kórsetý - kórsetpeýge haqyly.
2. Árkimniń ana tili men tól mádenıetin paıdalanýǵa, qarym - qatynas, tárbıe, oqý jáne shyǵarmashylyq tilin erkin tańdap alýǵa quqyǵy bar.
Aıbek: 22 - bap
1. Árkimniń ar - ojdan bostandyǵyna quqyǵy bar.
2. Ar - ojdan bostandyǵy quqyǵyn júzege asyrý jalpy adamdyq jáne azamattyq quqyqtar men memleket aldyndaǵy mindetterge baılanysty bolmaýǵa nemese olardy shektemeýge tıis.
Nurjaýǵan:
Jasóspirim ómirinde onyń mekteptegi ujymy, onyń dostary, jasóspirimdik jastyń sońǵy kezeńinde birge júretin ortasy úlken ról atqarady. Ata - anamen qarym - qatynasy jaqsy ornyqqan bolsa da, olar dostardy almastyra almaıdy. Bul balanyń eresek ómirdegi shynaıy, renishter men qýanyshtardyń alǵashqy tájirıbesi. Balalar onyń basymdyqtaryn dostary arqasynda qalyptastyrady.
Sıtýasıalyq jaǵdaılardy sheshý.
Kóshedegi kórinis
Abylaı: Shyńǵys búgin Kamaldyń balasynyń toıy ǵoı, bilesiń be?
Aıbek: Ia, ıa, aıtpaqshy Damırler búgin jınalaıyq, toı qyzyqtaımyz degen. Saǵan habarlasqan joq pa?
Abylaı: Júr, endeshe solaı qaraı baraıyq, bar qyzyqtan qur qalarmyz.
Aıbek: Kettik, jolshybaı Erdosqa soǵa keteıik, ol da barar múmkin.
Abylaı: Erdos, biz toı bolyp jatqan jerge bara jatyrmyz. Balalar da sol jaqta júr, bizben birge júrseńshi.
Rústem: Joq, men áýeli ata-anama eskertýim kerek, áıtpese alańdaıtyn shyǵar.
Abylaı: Tý, ata-anańa eskertip ne isteısiń, biz sekildi aıtpaı ketip qalmaısyń ba, suransań, jibermeı qoıady.
Rústem: Joq, balalar, meni jibermeıdi, bara almaımyn. Ol jaqtan ishimdik ishken adamdar kezdesip, bir nársege dýshar bolarmyz.
Abylaı: Onda óziń bil, erteń «kóp qyzyqtan qaldym» - dep ókinip júr me!
Aıbek: Osy kezden bastap kóshege úırene bermeısiń be?
Qurmetti ata - analar, osy jaǵdaıǵa baılanysty sizderdiń pikirlerińizdi bilsek.
Marfýǵa: 1. Ata – ana qaı jerden qate jiberip otyr?
Aıǵanym: 2. Mektep ınspektoryna: - Osy jaǵdaıda oqýshylar jáne ata-analar qandaı jaýapkershilikke tartylady?
«Kórshiniń «kómegi»»
Azamatsha Beısenkúl óziniń terezesinen birneshe kún boıyna eki jasóspirimdi qadaǵalady. Eki jasóspirim kórshi qabattaǵy úıde turady. Qanat pen Jomart birneshe kún qatarynan azamat Esenovtyń mashınasyn túrtip aınalyp qarap júrdi. Bir kúni tańerteń Esenov esiginiń aldyna shyqsa mashınasynyń eki dońǵalaǵy joq eken. Buny estigen Beısenkúl esiktiń aldyna shyǵyp: «Seniń mashınańnyń dońǵalaǵyn urlaǵan Qanat pen Jomart. Óıtkeni olar seniń mashınańdy birneshe kún boıy aınalshaqtap júrgen», - dedi.
Suraqtar qoıylady:
1. Azamatsha Beısenkúl durys jasady ma?
2. Mundaı jaǵdaıda Beısenkúl ne isteýi kerek edi
3. Beısenkúl bireýge jala japqan sózi úshin jaýap bere me? – suraq ınspektorǵa qoıylady.
Qymbat: Jasóspirimdik jastyń bir ereksheligi – óz isiniń durystyǵyn dáleldeý bolyp tabylady. Ony túsiný qıyn, alaıda balańyzben birge táýekelge bel baılaýǵa týra keledi. Osylaısha oǵan birshama jaqyn bolyp, ózińizdiń tapqyrlyǵyńyzdy kórsetesiz.
Ázil men optımısik sezimdi umytpaǵan durys. Jasóspirim basynan ótken oqıǵanyń bárinde tragedıanyń úlesi bar dep oılaıdy.
Aıǵanym: Jasóspirimdik jas daǵdarysy prosesinde kóp kezdesetin fızıologıalyq jáne psıhologıalyq ózgerister mynadaı nátıjelerge ákeledi:
óz bet - álpetine degen qyzyǵýshylyq;
táýelsizdik pen erkindikke umtylý;
qurbylarymen toptasý;
óziniń jeke keńistigine degen qajettilik jáne ony qyzǵaný;
kesip aıtý, úzildi - kesildi pikir;
qataldyq kórsetý arqyly renjý.
Suhbat bólimi:
1. Jasóspirim jaýapkershiligine ata - ana retinde yqpalyńyz qandaı?
2. Balańyzben óz jas ereksheligine qaraı erkin ashyq áńgimelesiz be?
3. Qazirgi ýaqytta jas balalardyń túnde kóshege shyǵýy kezdesedi. Osyǵan qandaı sharalar qoldanasyzdar?
4. Qylmys jasaǵany úshin jasóspirimderge qandaı jazalar qoldanylady?
Ardaq:
Ómiriń bolsyn deseń seniń sándi
Oılanyp, aınalańa qara mándi.
Adam bol! Bilimi tasqan, óneri asqan
Ózińe súısindirer basqa jandy.
Salaýatty maqsatyń - ómir súrý,
Ómirdiń maǵynasyn kerek bilý.
İshimdik, nashaqorlyq seniń jaýyń
Paıdasy sol – bul joldan aýlaq júrý.
Muǵalim:
Men jigit 15 - 30 arasynda,
Bul shaqta kóp beresi, alarymda.
Jan jaǵym tolǵan maqsat, tolǵan tańdaý,
Alaıyn anasyn ba, mynasyn ba,
- dep arqaly aqyn Sultanmahmut Toraıǵyrov jyrlaǵandaı bolashaqta shalys qadam baspaı, óz ómirlerine jaýap beretin ata - anasynyń emes búkil alashtyń azamattary bolady degen senimmen, kelgen ata - analar men zań qyzmetkerlerine alǵysymyzdy bildire otyryp, búgingi kezdesýimizdi aıaqtaımyz.
Saý bolyńyzdar!
You Might Also Like
