Jasóspirimderdiń qylmystyq jaýapkershiligi
Barysy:
Top jetekshisiniń kirispe sózi
1. Birinshi bólim:
a/ «Adam quqyǵy» degenimiz ne?;
b/ «Seniń quqyǵyń» - baptardy eske túsirý.
2. Ekinshi bólim:
a/ «Jastar arasyndaǵy qylmystar»;
b/Sıtýasıalyq jaǵdaılardy sheshý.
3. Úshinshi bólim:
a/«Zańdy konsýltasıa» - suraq – jaýaptar;
b/ Kámeletke tolmaǵandarǵa qoldanylatyn jaza
túrleri.
4.Qorytyndy.
Taqyryby: Jasóspirimderdiń qylmystyq jaýapkershiligi.
Maqsaty: stýdentterdiń quqyqtyq bilimderin teksere otyryp zań aldyndaǵy jaýapkershilikti arttyrý, jasóspirimderdiń qylmystylyǵynyń qylmystyq sıpattamasyn berý, qylmystyq jaýapkershiliktiń túrlerimen tanystyrý. Konstıtýsıany t. b. quqyqtyq normatıvtik aktilerdi oryndap, qurmetteı bilýge úıretý, adamgershilikke, ultjandylyqqa, quqyqtyq saýattylyqqa tárbıeleý; oılaý, tyńdaý, sóıleý mádenıetin damytý, qabiletterin shyńdaý.
1. Top jetekshisiniń kirispe sózi.
Qurmetti ustazdar men oqýshylar! Memleketimizdiń ata Zańynyń 1 – babynda Qazaqstan Respýblıkasy ózin demokratıalyq, quqyqtyq jáne áleýmettik memleket retinde ornyqtyryldy. «Onyń basty qazynasy – adam jáne adamnyń ómiri, quqyqtary men bostandyqtary» degen qasterli sózdi kirgizgen. Búgingi quqyqtyq memleket quramyz degen zamanda árbir adam óz quqyqtaryn jete bilip, jalpy zań bilimi salasynan maǵlumat alǵany durys. Zańdy attamaı, týra jolmen júrip, eline adal qyzmet etken azamat qana muratyna jetedi. Sondyqtan zańdy bilý – zaman talaby.
Búgin bizde qonaqta qalalyq kámeletke tolmaǵan jasóspirimder ınspektory Toıǵanbaev Nurhat Nurahmetollauly, kolej dırektorynyń orynbasary Bozshına Qundyz Jumabekqyzy, kolejdiń «Femıda» klýbynyń jetekshisi Isakova Gýlnar Táńirqulqyzy, ata – analar.
Búgingi is-sharamyzda biz jasy kámeletke tolmaǵan jasóspirimderdiń arasynda jıi kezdesetin qylmys túrleri men jazalar týraly sóz qozǵaımyz.
I. Sabaǵymyzdyń birinshi bóliminde quqyq týraly jalpy túsinik beriledi.
1.1. Eldar
Qoǵamda ómir súretin adamdardyń ózderin ustaý erejeleriniń jıyntyǵyn áleýmettik normalar deımiz. Áleýmettik norma quqyq pen moral degen uǵymdar kiredi.
Áleýmettik normalardyń memlekettiń pármenimen zańdastyrylǵan bóligi quqyqty, al memlekettiń pármenimen zańdastyrylmaǵan bóligi moraldy quraıdy.
Quqyq degenimiz – memleket tarapynan zańdastyrylǵan jáne qorǵalatyn, jalpyǵa birdeı mindetti normalar júıesi.
Quqyqtyń ereksheligi – onyń normalary buzylǵan jaǵdaıda kináliniń zańdy jaýapqa tartylatyndyǵyn da. Moraldyq tártipti buzǵany úshin adam zańdy jaýapkershilikke tartylmaıdy, biraq kópshiliktiń nazaryna iligedi, aınalasyna jaǵymsyz pikir týǵyzady.
Quqyqtyq normalar tek qana zańdardan turmaıdy, basqa da normatıvtik quqyqtyq aktilerde de kórsetilgen. Prezıdent - normatıvtik jarlyqtar, Úkimet – normatıvtik qaýlylar, mınıstrlikter – normatıvtik buıryqtar, jergilikti memlekettik organdar - normatıvtik sheshimder qabyldaıdy.
1948 jyly 10 jeltoqsanda Birikken Ulttar Uıymynyń Bas Assambleıasy Adam quqyqtarynyń jalpyǵa ortaq deklarasıasyn qabyldady. Ol boıynsha adam quqyǵy 3 topqa bólinedi: tabıǵı quqyq, azamattyq quqyq, ekonomıkalyq-áleýmettik, mádenı quqyq.
Bizdiń elimizde adam quqyqtary Ata Zańymyz – Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıasynda kórinis tapqan. Ol 9 bólim, 98 baptan turady. Onyń ekinshi bóliminiń 30 baby quqyqqa arnalǵan.
1.2. «Seniń quqyǵyń!»
Saǵat: 14-bap
1. Zań men sot aldynda jurttyń bári teń.
2. Tegine, áleýmettik, laýazymdyq jáne múliktik jaǵdaıyna, jynysyna, násiline, ultyna, tiline, dinge kózqarasyna, nanymyna, turǵylyqty jerine baılanysty nemese kez kelgen ózge jaǵdaıattar boıynsha eshkimdi eshqandaı kemsitýge bolmaıdy.
Batyrlan: 15-bap
1. Árkimniń ómir súrýge quqyǵy bar.
2. Eshkimniń óz betinshe adam ómirin qıýǵa haqysy joq. Ólim jazasy adamdardyń qaza bolýymen baılanysty terorıstik qylmystar jasaǵany úshin, sondaı-aq soǵys ýaqytynda erekshe aýyr qylmystar jasaǵany úshin eń aýyr jaza retinde zańmen belgilenedi, ondaı jazaǵa kesilgen adamnyń keshirim jasaý týraly ótinish etý haqy bar.
Elaman: 16-bap
1. Árkim óziniń jeke basynyń bostandyǵyna quqyǵy bar.
2. Zańda kózdelgen retterde ǵana jáne tek qana sottyń sanksıasymen tutqyndaýǵa jáne qamaýda ustaýǵa bolady, tutqyndalǵan adamǵa shaǵymdaný quqyǵy beriledi. Sottyń sanksıasynsyz adamdy jetpis eki saǵattan aspaıtyn merzimge ustaýǵa bolady.
3. Ustalǵan, tutqyndalǵan, qylmys jasady dep aıyp taǵylǵan árbir adam sol ustalǵan, tutqyndalǵan nemese aıyp taǵylǵan kezden bastap advokattyń (qorǵaýshynyń) kómegin paıdalanýǵa quqyly.
Erlan: 17-bap
1. Adamnyń qadir-qasıetine qol suǵylmaıdy.
2. Eshkimdi azaptaýǵa, oǵan zorlyq-zombylyq jasaýǵa, basqadaı qatygezdik nemese adamdyq qadir-qasıetin qorlaıtyndaı jábir kórsetýge ne jazalaýǵa bolmaıdy.
Ańsar: 19-bap
1. Árkim óziniń qaı ultqa, qaı partıaǵa jáne qaı dinge jatatynyn ózi anyqtaýǵa jáne ony kórsetý - kórsetpeýge haqyly.
2. Árkimniń ana tili men tól mádenıetin paıdalanýǵa, qarym - qatynas, tárbıe, oqý jáne shyǵarmashylyq tilin erkin tańdap alýǵa quqyǵy bar.
Top jetekshisiniń kirispe sózi
1. Birinshi bólim:
a/ «Adam quqyǵy» degenimiz ne?;
b/ «Seniń quqyǵyń» - baptardy eske túsirý.
2. Ekinshi bólim:
a/ «Jastar arasyndaǵy qylmystar»;
b/Sıtýasıalyq jaǵdaılardy sheshý.
3. Úshinshi bólim:
a/«Zańdy konsýltasıa» - suraq – jaýaptar;
b/ Kámeletke tolmaǵandarǵa qoldanylatyn jaza
túrleri.
4.Qorytyndy.
Taqyryby: Jasóspirimderdiń qylmystyq jaýapkershiligi.
Maqsaty: stýdentterdiń quqyqtyq bilimderin teksere otyryp zań aldyndaǵy jaýapkershilikti arttyrý, jasóspirimderdiń qylmystylyǵynyń qylmystyq sıpattamasyn berý, qylmystyq jaýapkershiliktiń túrlerimen tanystyrý. Konstıtýsıany t. b. quqyqtyq normatıvtik aktilerdi oryndap, qurmetteı bilýge úıretý, adamgershilikke, ultjandylyqqa, quqyqtyq saýattylyqqa tárbıeleý; oılaý, tyńdaý, sóıleý mádenıetin damytý, qabiletterin shyńdaý.
1. Top jetekshisiniń kirispe sózi.
Qurmetti ustazdar men oqýshylar! Memleketimizdiń ata Zańynyń 1 – babynda Qazaqstan Respýblıkasy ózin demokratıalyq, quqyqtyq jáne áleýmettik memleket retinde ornyqtyryldy. «Onyń basty qazynasy – adam jáne adamnyń ómiri, quqyqtary men bostandyqtary» degen qasterli sózdi kirgizgen. Búgingi quqyqtyq memleket quramyz degen zamanda árbir adam óz quqyqtaryn jete bilip, jalpy zań bilimi salasynan maǵlumat alǵany durys. Zańdy attamaı, týra jolmen júrip, eline adal qyzmet etken azamat qana muratyna jetedi. Sondyqtan zańdy bilý – zaman talaby.
Búgin bizde qonaqta qalalyq kámeletke tolmaǵan jasóspirimder ınspektory Toıǵanbaev Nurhat Nurahmetollauly, kolej dırektorynyń orynbasary Bozshına Qundyz Jumabekqyzy, kolejdiń «Femıda» klýbynyń jetekshisi Isakova Gýlnar Táńirqulqyzy, ata – analar.
Búgingi is-sharamyzda biz jasy kámeletke tolmaǵan jasóspirimderdiń arasynda jıi kezdesetin qylmys túrleri men jazalar týraly sóz qozǵaımyz.
I. Sabaǵymyzdyń birinshi bóliminde quqyq týraly jalpy túsinik beriledi.
1.1. Eldar
Qoǵamda ómir súretin adamdardyń ózderin ustaý erejeleriniń jıyntyǵyn áleýmettik normalar deımiz. Áleýmettik norma quqyq pen moral degen uǵymdar kiredi.
Áleýmettik normalardyń memlekettiń pármenimen zańdastyrylǵan bóligi quqyqty, al memlekettiń pármenimen zańdastyrylmaǵan bóligi moraldy quraıdy.
Quqyq degenimiz – memleket tarapynan zańdastyrylǵan jáne qorǵalatyn, jalpyǵa birdeı mindetti normalar júıesi.
Quqyqtyń ereksheligi – onyń normalary buzylǵan jaǵdaıda kináliniń zańdy jaýapqa tartylatyndyǵyn da. Moraldyq tártipti buzǵany úshin adam zańdy jaýapkershilikke tartylmaıdy, biraq kópshiliktiń nazaryna iligedi, aınalasyna jaǵymsyz pikir týǵyzady.
Quqyqtyq normalar tek qana zańdardan turmaıdy, basqa da normatıvtik quqyqtyq aktilerde de kórsetilgen. Prezıdent - normatıvtik jarlyqtar, Úkimet – normatıvtik qaýlylar, mınıstrlikter – normatıvtik buıryqtar, jergilikti memlekettik organdar - normatıvtik sheshimder qabyldaıdy.
1948 jyly 10 jeltoqsanda Birikken Ulttar Uıymynyń Bas Assambleıasy Adam quqyqtarynyń jalpyǵa ortaq deklarasıasyn qabyldady. Ol boıynsha adam quqyǵy 3 topqa bólinedi: tabıǵı quqyq, azamattyq quqyq, ekonomıkalyq-áleýmettik, mádenı quqyq.
Bizdiń elimizde adam quqyqtary Ata Zańymyz – Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıasynda kórinis tapqan. Ol 9 bólim, 98 baptan turady. Onyń ekinshi bóliminiń 30 baby quqyqqa arnalǵan.
1.2. «Seniń quqyǵyń!»
Saǵat: 14-bap
1. Zań men sot aldynda jurttyń bári teń.
2. Tegine, áleýmettik, laýazymdyq jáne múliktik jaǵdaıyna, jynysyna, násiline, ultyna, tiline, dinge kózqarasyna, nanymyna, turǵylyqty jerine baılanysty nemese kez kelgen ózge jaǵdaıattar boıynsha eshkimdi eshqandaı kemsitýge bolmaıdy.
Batyrlan: 15-bap
1. Árkimniń ómir súrýge quqyǵy bar.
2. Eshkimniń óz betinshe adam ómirin qıýǵa haqysy joq. Ólim jazasy adamdardyń qaza bolýymen baılanysty terorıstik qylmystar jasaǵany úshin, sondaı-aq soǵys ýaqytynda erekshe aýyr qylmystar jasaǵany úshin eń aýyr jaza retinde zańmen belgilenedi, ondaı jazaǵa kesilgen adamnyń keshirim jasaý týraly ótinish etý haqy bar.
Elaman: 16-bap
1. Árkim óziniń jeke basynyń bostandyǵyna quqyǵy bar.
2. Zańda kózdelgen retterde ǵana jáne tek qana sottyń sanksıasymen tutqyndaýǵa jáne qamaýda ustaýǵa bolady, tutqyndalǵan adamǵa shaǵymdaný quqyǵy beriledi. Sottyń sanksıasynsyz adamdy jetpis eki saǵattan aspaıtyn merzimge ustaýǵa bolady.
3. Ustalǵan, tutqyndalǵan, qylmys jasady dep aıyp taǵylǵan árbir adam sol ustalǵan, tutqyndalǵan nemese aıyp taǵylǵan kezden bastap advokattyń (qorǵaýshynyń) kómegin paıdalanýǵa quqyly.
Erlan: 17-bap
1. Adamnyń qadir-qasıetine qol suǵylmaıdy.
2. Eshkimdi azaptaýǵa, oǵan zorlyq-zombylyq jasaýǵa, basqadaı qatygezdik nemese adamdyq qadir-qasıetin qorlaıtyndaı jábir kórsetýge ne jazalaýǵa bolmaıdy.
Ańsar: 19-bap
1. Árkim óziniń qaı ultqa, qaı partıaǵa jáne qaı dinge jatatynyn ózi anyqtaýǵa jáne ony kórsetý - kórsetpeýge haqyly.
2. Árkimniń ana tili men tól mádenıetin paıdalanýǵa, qarym - qatynas, tárbıe, oqý jáne shyǵarmashylyq tilin erkin tańdap alýǵa quqyǵy bar.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
