Jeńgem – syrlasym
Qyzylorda oblysy,
Jańaqorǵan aýdany, Birlik aýly
№55 S. Qojanov atyndaǵy orta mektebiniń
qazaq tili men ádebıeti páni muǵalimi
Kembilbekova Gýlzına
Jeńgem – syrlasym
Maqsaty: Halqymyzdyń boıyna ǵasyrlap sińgen ulttyq minez, ulttyq tárbıe, jaqsy dástúrimizdi jańǵyrtyp, ulaǵatty qasıetterdi sińirip, úlgi - ónege alýǵa, shynshyldyqqa baýlyp, ar tazalyǵyn joǵary ustaıtyn qylyqty qyz tárbıeleý jáne jeńge men qaıynsińli arasyndaǵy qarym - qatynasty nyǵaıtý.
Barysy:
Júrgizýshi: Qyz bala ata - ananyń, aýyldyń súıikti balasy, maqtanyshy, sáni, bazary, kórki. Qyz – el, aýyl erkesi, úlpildetken úkisi, alaqandaǵy aıaýlysy basqa eldiń bolashaq kelini anasy. «Qyz – óris, qyz qonaq» dep týǵan - týystary olardy aıalap mápelep ósirgen. Qyzǵa qatty sóz aıtylmaýǵa tıis. «Kimde kim úsh qyz ósirip tárbıelep boı jetkizip, qutty ornyna qondyrsa onyń syılyǵy – jannat» degen Muhammed paıǵambar. Qazaqta qyz tárbıesi men ony qurmetteýdiń joldary óte kóp. Osyǵan oraı, búgin oqýshy qyzdar men olardyń jeńgelerin qatystyra otyryp «Jeńgem – syrlasym» atty saıysty ótkizgeli otyrmyz.
Sonymen, hosh keldińizder! Qadirli qonaqtar, ustazdar, analar, boıjetken arýlar, búldirshin qyzdar, syrlas jeńgeler! 8 Naýryz halyqaralyq analar merekesimen quttyqtaımyz! Zor densaýlyq, mol baqyt, eńbekterińizge tabys tileımiz!
Búgingi «Jeńgem – syrlasym» atty saıysqa jeńgesimen birge 5 qyz qatysady. Qazylar alqasymen tanysyp alaıyq. (Qazylar alqasymen tanysý.)
Saıysymyz 5 bólimnen turady
1. «Kel tanysaıyq». (Sálemdesý, tanystyrý.)
2. «Sen bilesiń be?». (Bir áripti tańdaıdy, sol áripten bastalatyn sózderden turatyn sóılem qurastyrý.)
3. «Bilgenim bir toǵyz». (Salt - dástúrge baılanysty suraqtar qoıylady).
4. «Sheberdiń qoly ortaq». (Kórpe kókteý, quraq quraý.)
5. « Segiz qyrly, bir syrly». (Óz ónerleri.)
Endi, ortaǵa saıysqa qatysyp, baǵyn synaýǵa syrlas jeńgesimen kelip otyrǵan qyzdardy shaqyraıyq. Ortaǵa qatysýshy qyzdar jeńgelerimen shyǵady. Qatysýshy oqýshy qyzdar men jeńgelerin aty - jónderin aıtyp ortaǵa shaqyramyz.
Júrgizýshi: Jıyn toılarda qyz balany ár ýaqytta syıly orynǵa otyrǵyzǵan. Jeńgeleri de qaıynsińlilerin atymen atamaı «Erkejan», «Shyraılym» dep erkeletken. «Qyz ósse – eldiń kórki, gúl ósse – jerdiń kórki» dep qyzǵaldaqtaı qulpyrǵan qyzdarymyz ben olardyń jeńgeleri, sizdermen birge ret sanymyzdy belgilep alsaq. Osy rettik sandar boıynsha kezekpen saıysqa qatysa beremiz.
Men qazaq qyzdaryna qaıran qalam,
Janary, jany jazdaı jaırańdaǵan.
«Qyz ósse – eldiń kórki» degen sózdi,
Qapysyz qalaı aıtqan qaıran babam. Al, sonymen 1 - bólim «Kel, tanysaıyq» bólimine kezek bereıik. (Kezekpen shyǵyp tanystyrý ónerlerin kórsetedi).
Qazylar alqasy osy jerde birden baǵasyn berip ótseńizder.
2 - bólim. Aıtamyz jaqsy tilek otbasyna
Tileımiz densaýlyqty bas - basyna.
Súısinsin sarapshylar synǵa salyp,
Bilimine saı shákirt saspasyn da.
Endeshe, kelesi bólimimiz «Sen bilesiń be?» dep atalady. Árip tańdap alamyz jáne sol áripten bastalatyn sózderden sóılem quraımyz. Sóılemniń maǵynasy men baılanysyna mán beriledi.( A, B, Q, Ó, T áripteri tańdalady).
Qabyl alshy ónerlerin balanyń,
Tilekteri oryndalsyn ananyń.
Keń dalada sharyqtasyn áýeni,
Ánshi juldyz jas ónerpaz....................
Qanekı, Qyzdarymyz ózderiniń jeńgelerimen birge daıyn bolsa, jaýaptaryn oqıdy. Qazylar alqasy osy jerde birden baǵasyn berip ótseńizder.
3 - bólim. Qazaqtyń túrli - túrli dástúri bar,
Onyń syryn ashqanǵa jurt qyzyǵar.
Jaýaptaryn taba ma eken saıyskerler
Sol sebepten qoıatyn suraqtar bar,- dep saıyskerler «Bilgenim bir toǵyz» bólimi boıynsha salt - dástúrge baılanysty suraqtar qoıýdan bastaımyz. Ár topqa 2 suraqtan beriledi. Qyzdarymyz kelip, suraqtardy alady. Suraqtarǵa jaýap daıyn bolǵansha 11 - synyp oqýshysy A. Naımanbaıdyń oryndaýyndaǵy ándi
qabyl alyńyzdar.
1. Etten tabaq tartý dástúrinen suraq. Qyzdardyń tabaǵyna qandaı et músheleri salynady?
2. Qazaq halqynyń ulttyq kıimderin atańdar. (Aıyr qalpaq, sáýkele, shapan, ishik, kımeshek, qamzol, mási, bórik)
1. Qysqy aıazdarda kıýge arnalyp maldyń terisinen tigilgen bas kıim. (Tymaq.)
2. Jas nárestege arnalǵan aǵashtan jasalǵan tósek.( Besik.)
1. Ulttyq oıyndardyń túrlerin atańdar. (Aqsúıek, arqan tartý, saqına salý, kókpar, qyz qýý, báıge.)
2. Jas kelindi barǵan elimen tanystyrý jyry. (Betashar)
1.«Bala tegine taratady» deıdi qazaq halqy. Siz muny qalaı túsinesiz?
2. Qazaq qyzdary ertede qandaı aıaq kıim kıgen? (Saptama, kebis, etik)
1. Qandaı jilik qyz balaǵa berilmeıdi? (Kári jilik.)
2. Qyzdarǵa arnalǵan sándik zergerlik buıymdar atap berińiz.(Syrǵa, júzik, monshaq, bilezik)
1. Qazaq elinde erteden kele jatqan qandaı meıramdardy bilesińder? (Oraza aıt, ramazan, Naýryz).
2. «Abysyn tatý bolsa, as kóp» degen sóz bar. Sondaǵy «Abysyn» kim?
Jańaqorǵan aýdany, Birlik aýly
№55 S. Qojanov atyndaǵy orta mektebiniń
qazaq tili men ádebıeti páni muǵalimi
Kembilbekova Gýlzına
Jeńgem – syrlasym
Maqsaty: Halqymyzdyń boıyna ǵasyrlap sińgen ulttyq minez, ulttyq tárbıe, jaqsy dástúrimizdi jańǵyrtyp, ulaǵatty qasıetterdi sińirip, úlgi - ónege alýǵa, shynshyldyqqa baýlyp, ar tazalyǵyn joǵary ustaıtyn qylyqty qyz tárbıeleý jáne jeńge men qaıynsińli arasyndaǵy qarym - qatynasty nyǵaıtý.
Barysy:
Júrgizýshi: Qyz bala ata - ananyń, aýyldyń súıikti balasy, maqtanyshy, sáni, bazary, kórki. Qyz – el, aýyl erkesi, úlpildetken úkisi, alaqandaǵy aıaýlysy basqa eldiń bolashaq kelini anasy. «Qyz – óris, qyz qonaq» dep týǵan - týystary olardy aıalap mápelep ósirgen. Qyzǵa qatty sóz aıtylmaýǵa tıis. «Kimde kim úsh qyz ósirip tárbıelep boı jetkizip, qutty ornyna qondyrsa onyń syılyǵy – jannat» degen Muhammed paıǵambar. Qazaqta qyz tárbıesi men ony qurmetteýdiń joldary óte kóp. Osyǵan oraı, búgin oqýshy qyzdar men olardyń jeńgelerin qatystyra otyryp «Jeńgem – syrlasym» atty saıysty ótkizgeli otyrmyz.
Sonymen, hosh keldińizder! Qadirli qonaqtar, ustazdar, analar, boıjetken arýlar, búldirshin qyzdar, syrlas jeńgeler! 8 Naýryz halyqaralyq analar merekesimen quttyqtaımyz! Zor densaýlyq, mol baqyt, eńbekterińizge tabys tileımiz!
Búgingi «Jeńgem – syrlasym» atty saıysqa jeńgesimen birge 5 qyz qatysady. Qazylar alqasymen tanysyp alaıyq. (Qazylar alqasymen tanysý.)
Saıysymyz 5 bólimnen turady
1. «Kel tanysaıyq». (Sálemdesý, tanystyrý.)
2. «Sen bilesiń be?». (Bir áripti tańdaıdy, sol áripten bastalatyn sózderden turatyn sóılem qurastyrý.)
3. «Bilgenim bir toǵyz». (Salt - dástúrge baılanysty suraqtar qoıylady).
4. «Sheberdiń qoly ortaq». (Kórpe kókteý, quraq quraý.)
5. « Segiz qyrly, bir syrly». (Óz ónerleri.)
Endi, ortaǵa saıysqa qatysyp, baǵyn synaýǵa syrlas jeńgesimen kelip otyrǵan qyzdardy shaqyraıyq. Ortaǵa qatysýshy qyzdar jeńgelerimen shyǵady. Qatysýshy oqýshy qyzdar men jeńgelerin aty - jónderin aıtyp ortaǵa shaqyramyz.
Júrgizýshi: Jıyn toılarda qyz balany ár ýaqytta syıly orynǵa otyrǵyzǵan. Jeńgeleri de qaıynsińlilerin atymen atamaı «Erkejan», «Shyraılym» dep erkeletken. «Qyz ósse – eldiń kórki, gúl ósse – jerdiń kórki» dep qyzǵaldaqtaı qulpyrǵan qyzdarymyz ben olardyń jeńgeleri, sizdermen birge ret sanymyzdy belgilep alsaq. Osy rettik sandar boıynsha kezekpen saıysqa qatysa beremiz.
Men qazaq qyzdaryna qaıran qalam,
Janary, jany jazdaı jaırańdaǵan.
«Qyz ósse – eldiń kórki» degen sózdi,
Qapysyz qalaı aıtqan qaıran babam. Al, sonymen 1 - bólim «Kel, tanysaıyq» bólimine kezek bereıik. (Kezekpen shyǵyp tanystyrý ónerlerin kórsetedi).
Qazylar alqasy osy jerde birden baǵasyn berip ótseńizder.
2 - bólim. Aıtamyz jaqsy tilek otbasyna
Tileımiz densaýlyqty bas - basyna.
Súısinsin sarapshylar synǵa salyp,
Bilimine saı shákirt saspasyn da.
Endeshe, kelesi bólimimiz «Sen bilesiń be?» dep atalady. Árip tańdap alamyz jáne sol áripten bastalatyn sózderden sóılem quraımyz. Sóılemniń maǵynasy men baılanysyna mán beriledi.( A, B, Q, Ó, T áripteri tańdalady).
Qabyl alshy ónerlerin balanyń,
Tilekteri oryndalsyn ananyń.
Keń dalada sharyqtasyn áýeni,
Ánshi juldyz jas ónerpaz....................
Qanekı, Qyzdarymyz ózderiniń jeńgelerimen birge daıyn bolsa, jaýaptaryn oqıdy. Qazylar alqasy osy jerde birden baǵasyn berip ótseńizder.
3 - bólim. Qazaqtyń túrli - túrli dástúri bar,
Onyń syryn ashqanǵa jurt qyzyǵar.
Jaýaptaryn taba ma eken saıyskerler
Sol sebepten qoıatyn suraqtar bar,- dep saıyskerler «Bilgenim bir toǵyz» bólimi boıynsha salt - dástúrge baılanysty suraqtar qoıýdan bastaımyz. Ár topqa 2 suraqtan beriledi. Qyzdarymyz kelip, suraqtardy alady. Suraqtarǵa jaýap daıyn bolǵansha 11 - synyp oqýshysy A. Naımanbaıdyń oryndaýyndaǵy ándi
qabyl alyńyzdar.
1. Etten tabaq tartý dástúrinen suraq. Qyzdardyń tabaǵyna qandaı et músheleri salynady?
2. Qazaq halqynyń ulttyq kıimderin atańdar. (Aıyr qalpaq, sáýkele, shapan, ishik, kımeshek, qamzol, mási, bórik)
1. Qysqy aıazdarda kıýge arnalyp maldyń terisinen tigilgen bas kıim. (Tymaq.)
2. Jas nárestege arnalǵan aǵashtan jasalǵan tósek.( Besik.)
1. Ulttyq oıyndardyń túrlerin atańdar. (Aqsúıek, arqan tartý, saqına salý, kókpar, qyz qýý, báıge.)
2. Jas kelindi barǵan elimen tanystyrý jyry. (Betashar)
1.«Bala tegine taratady» deıdi qazaq halqy. Siz muny qalaı túsinesiz?
2. Qazaq qyzdary ertede qandaı aıaq kıim kıgen? (Saptama, kebis, etik)
1. Qandaı jilik qyz balaǵa berilmeıdi? (Kári jilik.)
2. Qyzdarǵa arnalǵan sándik zergerlik buıymdar atap berińiz.(Syrǵa, júzik, monshaq, bilezik)
1. Qazaq elinde erteden kele jatqan qandaı meıramdardy bilesińder? (Oraza aıt, ramazan, Naýryz).
2. «Abysyn tatý bolsa, as kóp» degen sóz bar. Sondaǵy «Abysyn» kim?
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
