InfoHub Logo

Jalań jáne jaıylma sóılem
(8 - synyp)
Sabaqtyń maqsaty: oqýshylarǵa jalań jáne jaıylma sóılemder týraly tereńirek túsinik berý, jalań sóılemdi jaıylma sóılemge aınaldyra bilýge úıretý, durys taldaı bilýge daǵdylandyrý. Kútiletin nátıje: oqýshylarǵa jalań jáne jaıylma sóılemder týraly tereńirek túsinik berý, jalań sóılemdi jaıylma sóılemge aınaldyra bilýge úıretý, durys taldaı bilýge daǵdylandyrý.
Túri: jańa sabaq.
Pánaralyq baılanys: ádebıet, tarıh.
Kórnekilik: ınterbelsendi qural, slaıdtar, semantıkalyq karta, tapsyrmalar, ortaq baǵalaý paraǵy.

Sabaqtyń barysy.
İ. Uıymdastyrý: oqýshylarmen amandasý, synyp oqýshylaryn túgeldeý, oqýshylardyń nazaryn aýdarý.
Muǵalimniń kirispe sózi:
- Qazaq tili – óz tilim, ana tilim,
Abaı, Muhtar sóılegen dana tilim.
Qasterleıdi ul - qyzyń máńgi seni,
Bolashaǵym, baqytym, dara tilim! – mine, balalar, kemeńger, ǵulama shaıyrlarymyzdyń tili – týǵan ana tilimiz óresi bıik qazaq degen atqa árqashan laıyq bolaıyq.
Endeshe, balalar, búgingi sabaǵymyzdy kóterińki kóńil – kúımen bastaıyq. İske sát!

Sabaqtyń jospary:
İ. «Bilgenge marjan»; İİ. Jańa sabaq;
İİİ. «Kim jyldam?» İÚ. «Oılan, tap»;
Ú. Shyǵarmashylyq jumys; Úİ. Sabaqty bekitý. Test jumysy.
Úsh topqa baǵalaý paraqtary taratylady:

İ. «Bilgenge marjan» (aýyzsha)
1) Sóılem qurylysyna qaraı neshege bólinedi?
2) Jaı sóılem degenimiz ne?
3) Jaı sóılemniń túrleri qandaı?
4) Jaqty jáne jaqsyz sóılem degenimiz ne?
5) Jaqsyz sóılemniń jasalý joldary qandaı?

İİ. Jańa sabaq
Taqtaǵa sóılemder jazyp, sóılem múshelerine taldatý arqyly túsindiremin
Qar jaýdy. Qar qalyń jaýdy.
Ushaq kóterildi. Ushaq bıikke kóterildi.
Muǵalim kirdi. Muǵalim synypqa kirdi.
Kún jylyndy. Kún kóktemde jylynady.
- Birinshi qatardaǵy sózderde, qandaı erekshelik baıqadyńdar?
- Sóılemderde turlaýsyz múshe joq.
Tek qana turlaýly múshelerden turatyn birneshe mysaldardy oqýshylardyń ózderine keltirtý. Qorytyndyny oqýshylar aıtyp, jalań sóılemniń erejesin shyǵarady.
Oqýshylar mynadaı erejeler shyǵarady:
1) Tek qana turlaýly múshelerden turatyn jaı sóılem jalań sóılem dep atalady.
2) Bastaýysh pen baıandaýyshtan ǵana turatyn jaı sóılem jalań sóılem dep atalady.
Oqýshylar shyǵarǵan erejeni oqýlyqtaǵy erejemen salystyrýy kerek.
- Berilgen sóılemderge turlaýsyz músheler qosýǵa bolady.
Oqýshylar sóılemdi taldap, jaıylma sóılemniń erejesin aıtady.
1) Turlaýly múshelermen qatar turlaýsyz músheler qatysqan sóılemdi jaıylma sóılem deımiz.
2) Turlaýsyz músheleri bar sóılemdi jaıylma sóılem deımiz.
Mysaldardan kórip otyrǵandaryńdaı, jalań sóılemdi jaıylma sóılemge aınaldyrýǵa bolady eken. Jalań sóılemdersiz jaıylma sóılem bolmaıtyndyǵyn kórdik.
Shyǵarylǵan erejeni oqýlyqtaǵy erejemen salystyryp, oqýshylardyń oılarynyń durystyǵyna kózderin jetkizemin.

Jańa sabaqty bekitý kezeńi.
Oqýlyqpen jumys. 114 - jattyǵýdy jazbasha taqtaǵa oryndaý.

İİİ. «Kim jyldam?»
Berilgen jalań sóılemdi jaıylma sóılemge, jaıylma sóılemdi jalań sóılemge aınaldyr.
1 top Abaı otyr. Hamıt kúndegisinen erte turdy.
2 top Anam keldi. Jańbyr qatty jaýyp tur.
3 top Synyptastar jınaldy. Aıjan qyzdarmen qatty júgirdi.

İÚ. «Oılan, tap»
Semantıkalyq keste

Sergitý sáti.
Aýtotrenıng – ózin - ózi retteý nemese ózin – ózi sendirý.
Balalar, oryndyqqa durystap otyryp, qolymyzdy sanymyzǵa qoıamyz, kózdi jumyp, bulshyq etti bos ustaımyz.
- Men yńǵaıly ornalasamyn.
- Eshqaıda asyqpaımyn.
- Aqyryn jáne bappen raqattanyp dem alamyn.
- Men tynyshtalamyn.
- Men tynyshpyn, maǵan óte jaqsy.
- Denemniń barlyq jeri tynysh.
- Qolym bosańsıdy.
- Búkil denem tynysh.
- Deneme óte jaǵymdy jáne yńǵaıly, ol dem alady.
- Men jaqsy dem aldym.
- Qoldan, aıaqtan búkil denemnen aýyrlyq sezimi aryldy.
- Basym dem alǵan jáne sergek.
- Ózimdi jaqsy sezinemin.
- Aqyryn kózimdi ashamyn.

Ú. Shyǵarmashylyq jumys
Jalań jáne jaıylma sóılemderdi qatystyryp «Qys kelbeti» taqyrybyna shaǵyn shyǵarma jaz. Táýelsizdik kúnine arnalǵan óleńderin oqıdy.

Úİ. Sabaqty bekitý. Test jumysy.
1. Jaı sóılemniń erejesin tabyńyz.
A) Bir ǵana oıdy bildiredi, bir ıntonasıamen aıtylady;
á) Eki nemese odan kóp jaı sóılemnen turady; b) Kúrdeli oıdy bildiredi;
v) Dybystardyń jazýdaǵy tańbasy; g) Adamnyń ár túrli kóńil kúıin bildirý.
2. Jaı sóılemniń túrlerin atańyz.
A) Jaqty sóılem; á) Salalas sóılem; b) Qurmalas sóılem;
v) Jaı sóılem; g) Lepti sóılem.
3. Jaqsyz sóılemdi tabyńyz.
A) Marat júgirip ketti; á) Aıaǵyn aspannan keltirý;
b) Olarǵa kelýge bolmaıdy; v) Jaz; g) Aq jeıdeli bala.
4. Jaı sóılemdi kórsetińiz.
A) Syryn jasyrmaý; á) Men taýda oınadym; b) Aýyldyń maly;
v) Ton pisher; g) Jazdyń jaıly kúni edi, men kórshi aýylǵa barǵanmyn.
5. Jaıylma sóılemdi tabyńyz.
A) Men kitaphanadan qyzyq kitap aldym; á) Asqar – ınjener; b) Kúz;
v) Bala bolashaq; g) Eńbekti baǵalaý.
6. Tek turlaýly múshelerden turǵan sóılemdi kórsetińiz.
A) Jazdygúni; á) Bilim – adamnyń qanaty; b) Atam keldi;
v) Kún qatty ysyp ketti; g) Kógildir tús
7. Biryńǵaı músheli sóılemdi tabyńyz.
A) Qyzyq kitap; á) Iapyr – aı, Abaıjan – aı. B) Marat, dúkenge barshy;
v) Ol – shyndyq; g) Tabıǵatty qorǵaý, saqtaý – bizdiń paryzymyz.
8. Útir ne úshin qoıylǵan, durysyn belgileńiz.
Qus qalyqtaıdy, ushady, saıraıdy.
A) Biryńǵaı baıandaýysh; á) Qurmalas sóılem; b) Qaratpa; v) Qystyrma; g) Oqshaý sóz.
9. Jalań sóılem degenimiz ne?
A) Bastaýysh pen baıandaýyshtan ǵana quralǵan sóılem.
á) Turlaýly múshelerimen qatar, turlaýsyz músheleri de bar sóılem;
b) Mazmuny tolyq berilgen sóılem; v) Bastaýyshy joq sóılem;
g) Bastaýyshy árdaıym jasyryn turatyn sóılem.
10. Aıqyndaýysh múshe qatysyp turǵan sóılemdi tap.
A) Biz, jastar, eńbekte, oqýda alda bolýymyz kerek;
á) Sodan beri bir qys, eki jaz ótti; b) Aıqyz irileý bir tasqa kelip, otyra ketti;
v) Múıizinen ustady da, sol qalpy qatty da qaldy; g) Ujym tamasha tabystarǵa jetip
keldi.

Jaýaby: 1 - a; 2 - a; 3 - b; 4 - á; 5 - a; 6 - b; 7 - g; 8 - a; 9 - a; 10 – a.
Refleksıa.
Úıge tapsyrma berý: 112 - jattyǵý, qaramen jazylǵan jaı sóılemderdi sóılem múshelerine taldańdar.
Oqýshylardyń bilimin baǵalaý.

Aqmola oblysy, Bulandy aýdany
Altyndy aýyly, Tursynbek Kákishev atyndaǵy
Altyndy orta mektebi
Qazaq tili men ádebıet pániniń muǵalimi
Iskakova Maıra Sarkenovna