InfoHub Logo

«Jer - Anany jasyl etip saqtaıyq»

Sabaqtyń maqsaty:
1. Oqýshylarǵa ekologıalyq tárbıe berý arqyly olardyń dúnıetanymdyq jáne tabıǵatty qorǵaý qabiletterin arttyrý.
2. Tabıǵatty, qorshaǵan ortany aıalaýǵa úıretý.
3. Tabıǵat pen adam arasyndaǵy baılanys, tabıǵatty qorǵaýdyń mańyzdylyǵy týraly túsinik berý.

Barysy: Armysyńdar, qurmetti qonaqtar men ustazdar jáne oqýshylar!
Oqýshylarǵa ekologıalyq tárbıe berý arqyly tabıǵatty, qorshaǵan ortany aıalaýǵa tárbıeleý maqsatynda uıymdastyrylyp otyrǵan «Jer - Anany jasyl etip saqtaıyq!» atty tárbıe saǵatymyzdy ashyq dep jarıalaýǵa ruqsat etińizder!
Kirispe sóz:

Tabıǵat, Jer - Ana, Otan, Týǵan jer, Atameken degen kıeli sózder qulaqqa jyly estilip, júrekke shattyq sezim uıalatatyn uly da qasıetti uǵymdar.
Jer - Anany súıe bilý, ony aıalaý – adamzattyń azamattyq boryshy. Bul týraly Elbasymyz óz Joldaýynda: «Jahandandyrý jáne kúrdelene túsken álemdik básekelestik jaǵdaıda qazaqstandyqtar adam damýynyń basty salalaryndaǵy taza aýyz sý jáne tabıǵatty qorǵaý máselelerin sheshý adamdyq jáne azamattyq boryshy ekendigin adamgershilik qasıetpen sezinýi tıis» degen bolatyn.

İ. Tirshilik tiregi – tabıǵat. Ol jalpy adam balasynyń ortaq qazynasy. Tabıǵat Ananyń qasıetti syrlaryn boıymyzǵa sińirip almaıynsha, onymen teń otyryp «sóılesý» qıyn. Alaıda, biz alǵashqy «Tabıǵatpen tildesý» atty bólimimizde oqýshylar shyǵarmashylyǵy arqyly tabıǵatpen tildesip kóreıik.
1. Uldana. 2. Nazym. 3. Aısana. 4. Symbat. 5. Janatbek

İİ. Oqýshylar, sender bilesińder me? «Kógildir qazyna» degenimiz ne? Árıne tirshiliktiń tiregi – sý. «Sý bar jerde ómir bar» dep ata - babalarymyz tekke aıtpasa kerek. Osy «Kógildir qazyna» dep atalatyn ózender men kólder adamnyń júregine jyr, kóńiline nur, sezimine gúl syılaǵan bereke bastaýy bolyp sanalady. Ata - babamyzdyń tirshiliktiń tiregi sý týraly taǵy qandaı maqal - mátelderin bilesińder? Óte jaqsy tamasha. Endi sý týraly qandaı óleń shýmaqtaryn bilesińder? 1. Ramazan. 2. Jansaıa. 3. Roza.

İİİ. Kelesi bólimimiz «Kún raıyn baqyla» dep atalady. Bul bólimimizde biz buryn ata - babalarymyzdyń tabıǵat qubylystaryna qarap aýa - raıyn qalaı boljaǵany týraly málimet alamyz. Bul týraly bizge qazir Jaına men Lázzat áńgimelep beredi.
1. Shyryny aq qaıyńnyń kók túske ense,
Onda jaýyn jaýady sút piskenshe.

2. Qustardyń tynsa únderi,
Kún kúrkirerin bilgeni.

3. Ulý shóptiń sabaǵyn,
Boılap jaılap joǵary,
Órmelese qaraǵyn,
Aptap ystyq soǵady.

4. Aq tıinder jańǵaqty kóp jınasa,
Aldaǵy qys uzaq, sýyq tym asa.

5. Osqylap tyrnalasa mysyq jerdi,
Deı ber qysta burqasyn qysyp keldi.
Iaǵnı, tabıǵattyń osyndaı tylsym qubylystaryna qarap, ata - babalarymyz erterek sharýalaryn qamdap, kún raıyn boljap otyrǵan eken.

IV. Jasyl jelek daýasy bólimimizde Jer - Anany jasyl etip saqtaý úshin qorshaǵan ortany kógaldandyrýdyń mańyzy zor ekenin basyp aıtqym keledi. Sebebi, jasyl jelek jan - janýarlardyń tirshiligine qajet aýany tazartady. Tiri aǵzaǵa zıan kómirtegin jutyp, paıdaly ottegin bóledi. Mysaly: belgili aımaqtyń 15% kógaldandyrsa – shań - tozańnyń mólsheri 20%- ǵa kemıdi. 35% jer kólemge kóshet otyrǵyzylsa – shań - tozań 50%- ǵa azaıady, al 65% kógaldanǵan aýmaqta shań - tozań 95%-ǵa deıin joıylady eken.

Al, balalar sender kógaldandyrýdyń, jasyl jelektiń taǵy qandaı paıdasy bar ekenin bilesińder? Óte durys. Iaǵnı, tal - terek taptyrmas kondısıoner, úıdi jaǵalaı egilgen baý - baq peshtegi jylýdy uzaq saqtap, borannan qorǵaıtyn, qanatty dostardyń áýenine keneletin, kógaldandyrý – dostyq, yntymaqqa shaqyrýǵa sebepshi, ormandar – kómirqyshqyl gazynan qorǵaıtyn, kóshet otyrǵyzý degenimiz – balańnyń balalaryna jetetin ǵumyrlyq azyq bolatyn paıdasy bar eken. Jasyl - jelek adamdarǵa keltiretin osyndaı paıdasy arqyly zor mańyzǵa ıe eken.

V. Oı qozǵaý.
Búgingi tańda adamzat balasynyń aldyndaǵy eń basty másele - ózimizdi qorshaǵan tirshilik ortasyn, keleshek urpaqqa búldirmeı, lastamaı, kórkeıtip, kóriktendirip jetkizý. Óıtkeni, tirshiliktiń barlyǵy syrtqy ortamen baılanysty.
Osyǵan baılanysty Elbasynyń sózimen aıtatyn bolsaq:
Qazirgi tańda tabıǵatqa túsip otyrǵan aýyrtpalyqtyń dárejesi orasan ekendigi sonshalyq, ony qorǵaýǵa tıisinshe shuǵyl kóńil bólinbese, munyń aqyry apatqa ákelýi múmkin. Óıtkeni, qorshaǵan ortanyń lastaný aýqymy halyqtyń densaýlyǵy men eńbek qabiletine qater tóndiretindeı dárejege jetkendigi anyq.
Respýblıka terıtorıasyndaǵy osyndaı ekologıalyq apat aımaǵy bolyp sanalatyn jerlerdiń biri Aral óńiri, Semeı polıgony, Baıqońyr kosmodromy jáne úlken óndiris ortalyqtarynan shyqqan zıandy zattar – búgingi kúnniń basty máseleleriniń biri.

VI. Qorytyndy:
Qurmetti oqýshylar! Búgingi tárbıe saǵatymyzdan qandaı oı túıdińder? Jer - Anany, Týǵan jerdiń tabıǵatyn kirshiksiz saqtaý úshin ne isteı alamyz?
1. Jerimizdi taza ustaýymyz kerek.
2. Kógaldandyrýymyz kerek.
3. Jer - Anany súıe bilý, ony aıalaı bilýimiz kerek.
4. Jer - Ananyń baılyǵyn ornymen paıdalanýymyz kerek!
5. Aýany lastanýdan saqtaýymyz kerek.
Endeshe, oqýshylar! El men jer, onyń kógildir ormany men móldir kólderi, baıtaq dalasy men asqaq taýlary – bizdiń basty baılyǵymyz.
Jer, sý, aýa adam balasynyń urpaǵynan urpaǵyna mura bolyp kele jatqan mol qazyna. Mine, osy qazynany aǵa urpaq ókilderi biz de, keleshekte sender de, barlyǵymyz da kóz qarashyǵyndaı saqtap, el ıgiligine jumsaýymyz qajet» - degen Ybyraı Jaqaevtyń sózimen qorytyndylaımyz!
Saý bolyńyzdar!