Sheńberdiń uzyndyǵy
Sabaqtyń taqyryby: Sheńberdiń uzyndyǵy. Dóńgelektiń aýdany. Shar.
Sabaqtyń tili: jańa materıaldy meńgerý
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Sheńberdiń uzyndyǵynyń, dóńgelektiń aýdanynyń formýlasyn qorytyp shyǵarý, formýlany esepter shyǵarýda paıdalanýǵa úıretý. π - sany, shar, sfera uǵymdaryna sholý jasaý.
Tárbıelik: Uqyptylyqqa, eńbek súıgishtikke, saýattylyqqa jáne salystyra bilýge tárbıeleý.
Damytýshylyq: Logıkalyq oılaýyn, este saqtaý qabiletin, teorıalyq bilimin praktıka júzinde qoldana bilý daǵdysyn damytý.
Sabaqtyń kórnekiligi: Interaktıvti taqta, globýs, kýbık, sharıkter, dóńgelek formaly shablondar, syzǵysh, jip.
Kútiletin nátıje: Esepter shyǵarýda sheńber men dóńgelektiń aıyrmashylyǵyn eskerý.
Sabaqtyń mazmuny:
1. Uıymdastyrý kezeńi: Oqýshylardy túgeldeý, sabaqqa qajetti quraldardy daıyndatý.
2. Úı tapsyrmasyn tekserý:
Ótilgen taqyrypty pysyqtaý, oqýshylarǵa geometrıalyq fıgýralar
jóninde suraqtar qoıý.
1. Qatynas degenimiz ne?
2. Proporsıa degenimiz ne?
3. Proporsıanyń negizgi qasıetterin aıt?
4. Qandaı shamalardy týra proporsıonal shamalar dep ataıdy?
5. Qandaı shamalardy keri proporsıonal shamalar dep ataıdy?
6. Masshtab degenimiz ne?
7. Sheńber degenimiz ne?
8. Dóńgelek degenimiz ne?
9. Sheńberdiń radıýsy degenimiz ne?
10. Sheńberdiń dıametri degenimiz ne?
11. Dıametr radıýstan neshe ese uzyn?
v) Jańa bilimdi qalyptastyrý
Sheńberdiń uzyndyǵy men dóńgelektiń aýdanyn anyqtaǵanda π – sany mańyzdy jáne óte qajet. Bul sandy ejelgi grek matematıgi Pıfagor ashqan bolatyn. Ol sheńberdiń uzyndyǵyn onyń dıametrinen qansha ese úlken ekendigin kórsetedi:
Sheńberdiń uzyndyǵyn ólshep tabýǵa bolady. Ol úshin aldaryńdaǵy dóńgelek shablonnyń kómegimen tájirıbe jasap kóz jetkizeıik.
Praktıkalyq tapsyrma
1. Shablonnyń jıegin jippen aınaldyryp ora.
2. Jiptiń uzyndyǵyn syzǵyshpen ólshe.
3. Shablonnyń dıametrin syzǵyshpen ólshe.
4. Sheńberdiń uzyndyǵyn onyń dıametriniń uzyndyǵyna bólińder. Oqýshylardyń shyǵarǵan bólindisi birdeı bolady. Kez kelgen dóńgelektiń sheńberiniń uzyndyǵynyń onyń dıametriniń uzyndyǵyna qatynasy turaqty shama. Ony grektiń π - árpimen belgileımiz.
π – sany shekteýsiz ondyq bólshek.
Esepteýlerde máni alynady = π budan S = π • D
eger D = 2 R onda S = 2 π R
sheberdiń uzyndyǵy π sany men sheńberdiń dıametriniń kóbeıtindisine teń.
1 esep: D = 10 sm. S -? S = π • D
S = π • D =3, 14 •10 = 31, 4 (sm) Jaýaby: 31, 4 sm.
2 esep: R =15 sm. S -? S = 2 π • D
S = 2 • 3, 14 • 15 = 94, 2 (m) Jaýaby: 94, 2 m.
Sheńberdiń uzyndyǵyn, dóńgelektiń aýdanyn anyqtaǵanda π - sany mańyzdy jáne óte qajet. Bul sandy ejelgi grek matematıgi Pıfagor ashqan bolatyn.
Ol sheńber uzyndyǵyn onyń dıametrinen neshe ese úlken ekenin kórsetedi.
Dóńgelektiń aýdany
Kóptegen zertteýlerdiń kómegimen dóńgelektiń aýdany qabyrǵasy dóńgelektiń radıýsyndaı kvadrattyń aýdanynan π - ese artyq ekeni dáleldengen.
S = π R2 Dóńgelektiń aýdany onyń radıýsynyń kvadraty men π – diń kóbeıtindisine teń.
3 esep: Berilgeni: R = 5 sm. Sheshýi: S = π R2
Tabý kerek; S
S = 3, 14 • 5 2 = 3, 14 • 25 = 78, 5 m 2 J: 78, 5 m 2
Shar: Globýs, oıyn doby, ıadro t. b. shar dep atalatyn fıgýra. Shardyń beti Sfera dep atalady. «Sfera» grek sózi. Qazaqsha «Dop» degendi bildiredi. Shardyń sentri arqyly ótip, sferanyń eki núktesin qosatyn kesindi shardyń (sferanyń) dıametri dep atalady. Shardyń qımasy dóńgelek bolady. Sferany jazyqtyqpen qıǵandaǵy qımasy sheńber bolady. Jer shar tárizdes. Sýretterin salý s/k globýs, sfera, shar, dop.
4. Jańa sabaqty pysyqtaý
1. π – sany nege teń.
2. sheńber uzyndyǵynyń formýlasy.
3. Dóńgelektiń aýdanynyń formýlasy.
4. Sharǵa mysal keltir
5. Sferaǵa mysal keltir.
Esepter shyǵarý.
№ 162 1, 2 4 oqýshy oryndaıdy.
5. Daryndy oqýshymen jumys.
№ 174 1. 13 sýret boıynsha shyǵarý.
6. Boı sergitý sáti. «Oılan tap»
Logıkalyq esepter.
1) R=2 sm shar, kólemi qandaı kýbtyń ishine sıady.
Sheshýi: D =2 • R = 2 • 2 = 4 sm.
a = d = 4sm.
V = a3 = 43 = 64 (sm3) J: 64 sm3
7. Kómekti qajet etetin oqýshylarmen jumys.
1) π ≈?
2) Sheńberdiń uzyndyǵy -?
3) Sheńberdiń uzyndyǵyn qandaı árippen belgileımiz.
4) Radıýs degenimiz ne?
5) Dıametr neshe radıýsqa teń?
6) Shar, sferaǵa mysal keltir.
8. Baǵalaý.
Úıge tapsyrma: № 176. № 183.
Qosymsha test
1. 1) 4, 2: 6, 3
2) 33: 22
3) 2, 5: 5
4) 64: 96 qatynastardyń qaısysy teń?
A) 2 jáne 4
V) 1 jáne 4
S) 2 jáne 3
D) 1 jáne 3
2) Proporsıanyń belgisiz múshesin tabyńyzdar:
A) 6; V) 15; S) 7; D) 10
3) Proporsıanyń belgisiz múshesin tabyńyzdar: 13, 5: 9 = H: 12
A) 12. S) 18. V) 8. D) 16
4) Proporsıanyń negizgi qasıetin paıdalanyp teńdeýdi sheshińder
A) 7, 2
V) 1
S) 80;
D) 39, 15
5) 16 kg qospada 7, 2 kg temir bar. Neshe kg qospada 3, 6 kg temir bar?
A) 7, 5 kg
S) 3, 2 kg
V) 5 kg.
D) 8 kg
6) H - ti tabyńdar: |H – 3| = 5
A) – 5; 5;
V) – 2; 8;
S) – 4; 3;
D) – 8; 2;
7) Eseptiń shartyna sáıkes durys proporsıany tańdap al. Esep: 6 ga egistikke 10 8ńdán sebildi. 15 ga egistikke sebilý úshin qansha dán kerek?
A) 15: 6 = 10, 8: H
V) 6: 15 = H: 10, 8
S) 6: 10, 8 = H: 15
D) 6: 10, 8 = 15: H
8) Úsh sannyń qatynasy 2: 5: 9 qatynasyndaı. Eń kishi san men, eń úlken sannyń qosyndysy 55 ke teń. Osy sandardyń qosyndysyn tabyńdar.
A) 85; S) 78; V) 70; D) 52;
9) Úsh sannyń qatynasy 3: 4: 8 qatynasyndaı. Eń úlken san men, eń kishi sannyń aıyrymy 30 - ǵa teń. Osy sandardyń qosyndysyn tabyńyzdar.
A) 52; V) 48; S) 90; D) 36;
10. Esepteńder: (2 • 45 +3 • 30 – 4 • 15)/( |- 8 | • 28 - |8| •13)
A) 1; S) 5; V) 2; D) 7;
11) Teńdeýdiń túbirlerin kórset. |H| + 1 = 4
A) – 5; 5;
S) – 3
V) – 3; 3;
D) 3
12) Órnektiń mánin tabyńdar. | - 27| - |15| + |0| - | - 4|
A) 8; V) – 8; V) 46; S) 38;
13) Órnektiń 30 oqýshy bar onyń 19 - y matematıka úıirmesine, 15 - i sporttyń úıirmelerge qatysady. Synyptaǵy oqýshylardyń nesheýi shet tilder úıirmesine de, sporttyń úıirmege de qatysady?
A) 3; B) 4; S) 5; D) 2
14) Kartadaǵy 1sm - ge jer betindegi 500sm qashyqtyq sáıkes keledi. Kartanyń masshtabyn tabyńdar.
A) 1: 500
V) 1: 50000
S) 1: 5000
D) 1: 2500
16. Jaqshany ash: - ( - ( -( -( - 74 ))))
A) – 74. S) 0. V) 47. D) 71
17) - 5; 0, 3; - 0, 9; 0; - 14; 27; - 7, 5 sandarynyń qaısysy koordınatalyq túzýde – 8 den solǵa qaraı ornalasqan? Sandy anyqta.
A) – 7. S) – 14. D) – 5. V) 27
18) Koordınatalyq túzýde K ( - 4, 5) jáne R (9, 5) núkteleriniń arasynda neshe bútin san ornalasqan?
A) 9. S) 13. D) 4. V) 14
19) Amaldardy oryndańdar. 7, 8: (- 2, 6) + ( - 5, 2) • ( - 5)
A) – 2. S) 15. V) 23. D) 20
20) Synyptaǵy barlyq oqýshylardyń sany - 27 onyń qyzdar Synypta neshe qyz bar?
A) 12 S) 15 V) 18 D) 14
21) Tik tórtburyshtyń eni 6 sm. Onyń uzyndyǵy eninen 60 % artyq. Perımetrin tabyńdar.
A) 31, 6. S) 30. V) 32. D) 30, 6
22) Eki sannyń qosyndysy 350. 1 - shi sannyń 80 %- i ekinshi sannyń 60 % - ine teń. 1 shi sandy tabyńdar.
V) 170. A) 150. S) 180. D) 200
23) Sheńberdiń radıýsy 25 sm. dońǵalaq 100 ret aınalǵanda neshe metr qashyqtyqqa barady?
A) 168 m. S) 140 m. V) 157 m. D) 126 m
24) Dıametri 20 dm dóńgelektiń aýdany nege teń?
A) 208. S) 314. V) 260. D) 320
25) Bólshekti qysqartyńdar. (0, 54 • (- 1, 25) •1, 6 • 0, 3 )/(- 0, 9 • 0, 48 • ( - 0, 5))
A) 2, 3. S) (- 1, 5). V) 2. D) 2, 5
Sabaqtyń tili: jańa materıaldy meńgerý
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Sheńberdiń uzyndyǵynyń, dóńgelektiń aýdanynyń formýlasyn qorytyp shyǵarý, formýlany esepter shyǵarýda paıdalanýǵa úıretý. π - sany, shar, sfera uǵymdaryna sholý jasaý.
Tárbıelik: Uqyptylyqqa, eńbek súıgishtikke, saýattylyqqa jáne salystyra bilýge tárbıeleý.
Damytýshylyq: Logıkalyq oılaýyn, este saqtaý qabiletin, teorıalyq bilimin praktıka júzinde qoldana bilý daǵdysyn damytý.
Sabaqtyń kórnekiligi: Interaktıvti taqta, globýs, kýbık, sharıkter, dóńgelek formaly shablondar, syzǵysh, jip.
Kútiletin nátıje: Esepter shyǵarýda sheńber men dóńgelektiń aıyrmashylyǵyn eskerý.
Sabaqtyń mazmuny:
1. Uıymdastyrý kezeńi: Oqýshylardy túgeldeý, sabaqqa qajetti quraldardy daıyndatý.
2. Úı tapsyrmasyn tekserý:
Ótilgen taqyrypty pysyqtaý, oqýshylarǵa geometrıalyq fıgýralar
jóninde suraqtar qoıý.
1. Qatynas degenimiz ne?
2. Proporsıa degenimiz ne?
3. Proporsıanyń negizgi qasıetterin aıt?
4. Qandaı shamalardy týra proporsıonal shamalar dep ataıdy?
5. Qandaı shamalardy keri proporsıonal shamalar dep ataıdy?
6. Masshtab degenimiz ne?
7. Sheńber degenimiz ne?
8. Dóńgelek degenimiz ne?
9. Sheńberdiń radıýsy degenimiz ne?
10. Sheńberdiń dıametri degenimiz ne?
11. Dıametr radıýstan neshe ese uzyn?
v) Jańa bilimdi qalyptastyrý
Sheńberdiń uzyndyǵy men dóńgelektiń aýdanyn anyqtaǵanda π – sany mańyzdy jáne óte qajet. Bul sandy ejelgi grek matematıgi Pıfagor ashqan bolatyn. Ol sheńberdiń uzyndyǵyn onyń dıametrinen qansha ese úlken ekendigin kórsetedi:
Sheńberdiń uzyndyǵyn ólshep tabýǵa bolady. Ol úshin aldaryńdaǵy dóńgelek shablonnyń kómegimen tájirıbe jasap kóz jetkizeıik.
Praktıkalyq tapsyrma
1. Shablonnyń jıegin jippen aınaldyryp ora.
2. Jiptiń uzyndyǵyn syzǵyshpen ólshe.
3. Shablonnyń dıametrin syzǵyshpen ólshe.
4. Sheńberdiń uzyndyǵyn onyń dıametriniń uzyndyǵyna bólińder. Oqýshylardyń shyǵarǵan bólindisi birdeı bolady. Kez kelgen dóńgelektiń sheńberiniń uzyndyǵynyń onyń dıametriniń uzyndyǵyna qatynasy turaqty shama. Ony grektiń π - árpimen belgileımiz.
π – sany shekteýsiz ondyq bólshek.
Esepteýlerde máni alynady = π budan S = π • D
eger D = 2 R onda S = 2 π R
sheberdiń uzyndyǵy π sany men sheńberdiń dıametriniń kóbeıtindisine teń.
1 esep: D = 10 sm. S -? S = π • D
S = π • D =3, 14 •10 = 31, 4 (sm) Jaýaby: 31, 4 sm.
2 esep: R =15 sm. S -? S = 2 π • D
S = 2 • 3, 14 • 15 = 94, 2 (m) Jaýaby: 94, 2 m.
Sheńberdiń uzyndyǵyn, dóńgelektiń aýdanyn anyqtaǵanda π - sany mańyzdy jáne óte qajet. Bul sandy ejelgi grek matematıgi Pıfagor ashqan bolatyn.
Ol sheńber uzyndyǵyn onyń dıametrinen neshe ese úlken ekenin kórsetedi.
Dóńgelektiń aýdany
Kóptegen zertteýlerdiń kómegimen dóńgelektiń aýdany qabyrǵasy dóńgelektiń radıýsyndaı kvadrattyń aýdanynan π - ese artyq ekeni dáleldengen.
S = π R2 Dóńgelektiń aýdany onyń radıýsynyń kvadraty men π – diń kóbeıtindisine teń.
3 esep: Berilgeni: R = 5 sm. Sheshýi: S = π R2
Tabý kerek; S
S = 3, 14 • 5 2 = 3, 14 • 25 = 78, 5 m 2 J: 78, 5 m 2
Shar: Globýs, oıyn doby, ıadro t. b. shar dep atalatyn fıgýra. Shardyń beti Sfera dep atalady. «Sfera» grek sózi. Qazaqsha «Dop» degendi bildiredi. Shardyń sentri arqyly ótip, sferanyń eki núktesin qosatyn kesindi shardyń (sferanyń) dıametri dep atalady. Shardyń qımasy dóńgelek bolady. Sferany jazyqtyqpen qıǵandaǵy qımasy sheńber bolady. Jer shar tárizdes. Sýretterin salý s/k globýs, sfera, shar, dop.
4. Jańa sabaqty pysyqtaý
1. π – sany nege teń.
2. sheńber uzyndyǵynyń formýlasy.
3. Dóńgelektiń aýdanynyń formýlasy.
4. Sharǵa mysal keltir
5. Sferaǵa mysal keltir.
Esepter shyǵarý.
№ 162 1, 2 4 oqýshy oryndaıdy.
5. Daryndy oqýshymen jumys.
№ 174 1. 13 sýret boıynsha shyǵarý.
6. Boı sergitý sáti. «Oılan tap»
Logıkalyq esepter.
1) R=2 sm shar, kólemi qandaı kýbtyń ishine sıady.
Sheshýi: D =2 • R = 2 • 2 = 4 sm.
a = d = 4sm.
V = a3 = 43 = 64 (sm3) J: 64 sm3
7. Kómekti qajet etetin oqýshylarmen jumys.
1) π ≈?
2) Sheńberdiń uzyndyǵy -?
3) Sheńberdiń uzyndyǵyn qandaı árippen belgileımiz.
4) Radıýs degenimiz ne?
5) Dıametr neshe radıýsqa teń?
6) Shar, sferaǵa mysal keltir.
8. Baǵalaý.
Úıge tapsyrma: № 176. № 183.
Qosymsha test
1. 1) 4, 2: 6, 3
2) 33: 22
3) 2, 5: 5
4) 64: 96 qatynastardyń qaısysy teń?
A) 2 jáne 4
V) 1 jáne 4
S) 2 jáne 3
D) 1 jáne 3
2) Proporsıanyń belgisiz múshesin tabyńyzdar:
A) 6; V) 15; S) 7; D) 10
3) Proporsıanyń belgisiz múshesin tabyńyzdar: 13, 5: 9 = H: 12
A) 12. S) 18. V) 8. D) 16
4) Proporsıanyń negizgi qasıetin paıdalanyp teńdeýdi sheshińder
A) 7, 2
V) 1
S) 80;
D) 39, 15
5) 16 kg qospada 7, 2 kg temir bar. Neshe kg qospada 3, 6 kg temir bar?
A) 7, 5 kg
S) 3, 2 kg
V) 5 kg.
D) 8 kg
6) H - ti tabyńdar: |H – 3| = 5
A) – 5; 5;
V) – 2; 8;
S) – 4; 3;
D) – 8; 2;
7) Eseptiń shartyna sáıkes durys proporsıany tańdap al. Esep: 6 ga egistikke 10 8ńdán sebildi. 15 ga egistikke sebilý úshin qansha dán kerek?
A) 15: 6 = 10, 8: H
V) 6: 15 = H: 10, 8
S) 6: 10, 8 = H: 15
D) 6: 10, 8 = 15: H
8) Úsh sannyń qatynasy 2: 5: 9 qatynasyndaı. Eń kishi san men, eń úlken sannyń qosyndysy 55 ke teń. Osy sandardyń qosyndysyn tabyńdar.
A) 85; S) 78; V) 70; D) 52;
9) Úsh sannyń qatynasy 3: 4: 8 qatynasyndaı. Eń úlken san men, eń kishi sannyń aıyrymy 30 - ǵa teń. Osy sandardyń qosyndysyn tabyńyzdar.
A) 52; V) 48; S) 90; D) 36;
10. Esepteńder: (2 • 45 +3 • 30 – 4 • 15)/( |- 8 | • 28 - |8| •13)
A) 1; S) 5; V) 2; D) 7;
11) Teńdeýdiń túbirlerin kórset. |H| + 1 = 4
A) – 5; 5;
S) – 3
V) – 3; 3;
D) 3
12) Órnektiń mánin tabyńdar. | - 27| - |15| + |0| - | - 4|
A) 8; V) – 8; V) 46; S) 38;
13) Órnektiń 30 oqýshy bar onyń 19 - y matematıka úıirmesine, 15 - i sporttyń úıirmelerge qatysady. Synyptaǵy oqýshylardyń nesheýi shet tilder úıirmesine de, sporttyń úıirmege de qatysady?
A) 3; B) 4; S) 5; D) 2
14) Kartadaǵy 1sm - ge jer betindegi 500sm qashyqtyq sáıkes keledi. Kartanyń masshtabyn tabyńdar.
A) 1: 500
V) 1: 50000
S) 1: 5000
D) 1: 2500
16. Jaqshany ash: - ( - ( -( -( - 74 ))))
A) – 74. S) 0. V) 47. D) 71
17) - 5; 0, 3; - 0, 9; 0; - 14; 27; - 7, 5 sandarynyń qaısysy koordınatalyq túzýde – 8 den solǵa qaraı ornalasqan? Sandy anyqta.
A) – 7. S) – 14. D) – 5. V) 27
18) Koordınatalyq túzýde K ( - 4, 5) jáne R (9, 5) núkteleriniń arasynda neshe bútin san ornalasqan?
A) 9. S) 13. D) 4. V) 14
19) Amaldardy oryndańdar. 7, 8: (- 2, 6) + ( - 5, 2) • ( - 5)
A) – 2. S) 15. V) 23. D) 20
20) Synyptaǵy barlyq oqýshylardyń sany - 27 onyń qyzdar Synypta neshe qyz bar?
A) 12 S) 15 V) 18 D) 14
21) Tik tórtburyshtyń eni 6 sm. Onyń uzyndyǵy eninen 60 % artyq. Perımetrin tabyńdar.
A) 31, 6. S) 30. V) 32. D) 30, 6
22) Eki sannyń qosyndysy 350. 1 - shi sannyń 80 %- i ekinshi sannyń 60 % - ine teń. 1 shi sandy tabyńdar.
V) 170. A) 150. S) 180. D) 200
23) Sheńberdiń radıýsy 25 sm. dońǵalaq 100 ret aınalǵanda neshe metr qashyqtyqqa barady?
A) 168 m. S) 140 m. V) 157 m. D) 126 m
24) Dıametri 20 dm dóńgelektiń aýdany nege teń?
A) 208. S) 314. V) 260. D) 320
25) Bólshekti qysqartyńdar. (0, 54 • (- 1, 25) •1, 6 • 0, 3 )/(- 0, 9 • 0, 48 • ( - 0, 5))
A) 2, 3. S) (- 1, 5). V) 2. D) 2, 5
Bıbijan Kádirjanqyzy Zaıyrbaeva
Qostanaı oblysy, Meńdiqara aýdany
Borovskoı selosy, Ǵabbas Jumabaev atyndaǵy
Borovskoı orta mektebiniń matematıka pániniń muǵalimi
Qostanaı oblysy, Meńdiqara aýdany
Borovskoı selosy, Ǵabbas Jumabaev atyndaǵy
Borovskoı orta mektebiniń matematıka pániniń muǵalimi
You Might Also Like
