InfoHub Logo

Erbolat Muratbek Ermuratuly (8 - synyp oqýshysy)
"Jetim de jeter muratqa"
("Jýsan ıisi"shyǵarmasy izimen)
Ertede bir jetim bala bolypty. Qamqorlaıtyn áke - sheshe, janashyr aǵaıyny joq ol - óner izdeýge, jaqsy is úırenýge el aralap shyǵady. Ol jolynda kóptegen qıyndyqqa, ártúrli adamdarǵa kezigedi, ónerliden - jaqsy óner, ónegeliden - óreli sóz, qıyndyqtan jol tabýǵa úırenipti. Bir kúni ol úlken shaharǵa keledi. Toly halyq arasynan jar salyp júrgen habarshynyń sózine qulaq tosady:
- Tyńdańyzdar, halaıyq! Han jarlyǵyn tyńdańdar! Eger kimde - kim osy eldiń hanynyń beretin tapsyrmasyn múltiksiz oryndasa, han ol adamǵa búkil ǵumyryna jetetin baılyq berip, ózin bas ýázir etedi, al oryndaı almasa, basy alynady - deıdi.
Bireýlerdiń han aldyna barýǵa jigeri jetpeı, bireýlerdiń tapsyrmany oryndaı almasam degen qorqynysh bılep, hanǵa baratyn adamdar kóp bolmapty. Jetim bala bolsa:
- "Artyma qaraılaıtyn meni izder ata - ana, týys - baýyrym da joq" dep óziniń baǵyn synamaqshy bolyp han saraıyna keledi. Han balany jyly qarsy alyp, tapsyrmasyn aıtady:
- Men úlken bir eldiń hanymyn, baılyǵym da jeterlik, bári bar, biraq túnde kózimdi jumsam boldy, túsimde ashynǵan ana, yzaly áke, jylaǵan balany kóremin, túnde uıqy, kúndiz kúlkiden aıyryldym, mazam joq. Osy tústiń sebebin izdep, emin tap!- deıdi.
Jetim bala hannan úsh kún mursat surap, ózi osy eldiń jaıyn bilýge halyq arasyna ketedi. Úsh kún ótken soń, hanǵa kelip:
- Han ıem, sizge qoıar shartym bar, sony oryndasań, báriniń sheshimi de tabylady. Shartym: ýázirleriń qara halyqtan salyq jınaýyn azaıtyp, óz eńbekteriniń jemisin jeýine jaǵdaı jasasyn, jaǵdaıy tómenderge kıim - keshek, azyq, úıi joqqa úı berýge jarlyq ber - deıdi.
Han sál oılanyp, ýázirlerine balanyń aıtqan shartyn oryndaýǵa buıryq beripti. Úsh kún ótken soń, han balany saraıǵa shaqyrtypty. Hanyń júzi jadyrańqy, balaǵa úsh kúnnen beri túnde jaqsy uıyqtap, ádemi túster kórgenin, densaýlyǵynyń jaqsarǵanyń aıtyp baladan jón suraıdy.
- Han ıem, "shash al dese, bas alatyn" ýázirleriń halyqtan salyqty kóp jınap, bar jıǵan - tergeninen aıyrdy, salyqqa bergennen qalǵany ne asqa ne kıimge jetpeı áke - ana yzaly, ash qursaq balalardyń oıyn - kúlkige zaýqy joq. Olardyń ashyna aıtqan sózderi, jylaǵan daýysy túsińe enip, janyńa tynyshtyq bermeı, mazańdy ketirdi. Al emshi, balger, men tárizdi aldyńa kelgender basynan aıyrylǵysy kelmeı: "aqty aq, qarany qara" dep aıta almady. Al, mine sońǵy úsh kúnde basy baspanaǵa, aýyzdary asqa jetip, halqyń qýanyshty, júzderine kúlki oraldy. Olardyń aıtqan alǵys sózderi - janyńdy qýanyshqa bólep, túnde tynysh uıyqtap, densaýlyǵyń jaqsardy, han ıem! - degen eken.
Han jetim balaǵa rıza bolyp, ony bas ýáziri etip taǵaıyndap, ǵumyryna jetetin baılyq beripti. Sodan beri jetim bala hannyń aqylshy, senimdi serigine aınalyp, bul han basqarǵan shahar halqy ashtyq - joqshylyqty kórmepti. Sóıtip jetim bala muratyna jetipti.