Jylý qubylystary
Jaratylystaný (5 synyp)
Taqyryby: Jylý qubylystary (flıpchart)
Maqsaty:
1. Jylý qubylystary týraly túsinik berý
2. jaratylystaný uǵymdary men zańdylyqtardy damytý, oqýshylarǵa saramandyq jumys isteý daǵdysyn qalyptastyrý
3. Tabıǵatty qubylysty baqylaı bilýge, qorǵaı bilýge tárbıeleý.
Kórnekiligi:
Termometr, qurǵaq otyn, sýyq jáne ystyq sý bar staqan, rezeńke shar, qasyqtar temir, aǵash, plasmassa, bótelke.
Sabaqtyń ádisi: Interbelsendi taqta fýnksıalarynyń kómegimen jańa bilimdi meńgertý.
Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý kezeńi (smaılıktiń 3 túrin kórsetý)
2. Úı tapsyrmasyn tekserý ( jasyryn test)
1. Tabıǵat qubylystary degendi qalaı túsinesiń? (tabıǵatta bolatyn barlyq prosesterdi (ózgerister) aıtady)
2. Qandaı qubylystardy bilesińder?
(fız, hım, bıolog, meteorol, jylý bólý, dybys shyǵarý, jaryq shyǵarý, elektrli, magnıtti)
3. Adam ózinen jaryq shyǵara ala ma? (joq, shyǵara almaıdy, tek kóre biledi)
4. Jer betindegi eń kúshti jaryq kózi( Kún)
5. Qandaı jaryq kózderin bilesińder? (tabıǵı kún sáýlesi, keıbir janýarlar, tań shapaǵy, jasandy - alaý, sham elektr lampalary t. b)
6. I. Núton qandaı tájirıbe jasady. Túsinik berińder. (Aq tústiń ózi kúrdeli ekendigin dáleldedi. Jaryq sáýlesi baǵytyna qaraı úsh qyrly shyny prızmany qoıyp, odan ár túrli - qyzyl, sarǵysh, sary, jasyl, kógildir, qoıý kók jáne kúlgin tús ekenin anyqtady)
3. Jańa sabaq.
Búgingi sabaǵymyzdyń taqyryby: «Jylý qubylystary».
Sabaqtyń maqsaty: (oqyp berý)
Fızıka patshalyǵy ómir súrgen
Zańdary salynypty dana tilmen
Patshalyqqa saıahat jasaı júrip
Ár adam tabıǵattyń syryn bilgen, - deı otyryp jańa sabaǵymyzdy bastaımyz.
Sabaqtyń jospary:
1. Jylý qubylystary týraly túsinik berý
2. Termometrlerdiń túrleri, qurylysy
3. Saramandyq jumys - oqýlyqtyń 94 beti (dáptermen jumys)
4. Zattardyń jylý ótkizgishtik qasıeti
5. Jylýdyń almasýy
Tabıǵat qubylystarynyń alýan túrliligi týraly taqyrybyn ótkende jylý qubylystaryna – juldyzdardyń sáýle shashýy, aýanyń jylynýy men salqyndaýy, qaınaý, býlaný, kondensasıalaý, metaldardyń balqýy, qataıý, gazdardyń suıylýy jáne Kún kózi degenbiz. Olaı bolsa,. (dápterge Jylý - energıanyń belgili bir pishini jazamyz)
Mysaly: Kún tek jarý berýmen shektelmeı, jylýdy da bólip shyǵarady. Sondaı - aq taqtaǵa nazar aýdaramyz jylý shyǵarý kózderine taǵy ne jatady. (sýret kórsetiledi – útik, pesh t. b)
Al jylý bólý kórsetkishin onyń temperatýrasynan bilemiz.
Deneniń jylýlyq kúıin sıpattaıtyn fızıkalyq shama temperatýra dep atalady. Temperatýrany termometr degen quralmen ólsheımiz. (dápterge jazý). Turmysta keń taraǵan termometr osy (termometr kórsetiledi). Denelerdiń temperatýrasy turmysta Selsıı gradýsymen (S) órnekteledi. Termometr týraly maǵlumatty aldyn ala Gúlnur daıyndap ákeledi. Bárimiz muqıat tyńdap, ınterbelsendi taqtaǵa nazar aýdaraıyq (termometr túrleri kórsetiledi, shkalatýraly men aıtamyn tolyqtyryp Gúlnurdy, termometr qurylysy temperatýrany sezgish denelerdiń ár túrli qasıetterin paıdalanýǵa negizdelgen. Kóbine suıyqtyń, máselen synaptyń nemese spırttiń temperatýra artqan kezde ulǵaıý nemese salqyndaǵanda syǵylý qasıetteri paıdalanylady jáne osy kezeńde aıtyp ketemiz: barlyq termometrlerde negizgi eki núkteni - muzdyń erý jáne sýdyń qaınaý temperatýralary belgileý qajet. 0S muz qatady, 100S sý qaınaıtyny týraly, oqýshylar shkalasyn qurady taqtada
Galıleo Galıleı (sýreti kórsetiledi) týraly muǵalim aıtady:- osy ıtalán ǵalymnyń oqýshylary Nellı jáne Vıvıanı jazǵan, ol 1597 jyly termaboroskop dep atap termometrdi óte ertede oılap tapqandyǵy týraly.
Qurmetti balalar, dápterimizdi ashyp Saramandyq jumys dep jazamyz. Zattardyń temperatýrasyn ólsheımiz. 2 staqanǵa birdeı sý quıamyz temperatýrasyn ólshep dápterge bastapqy temperatýrany jazamyz. Endi 2 - shi staqandaǵy sýdy ysytamyz, temperatýranyń qansha ekenin baıqap jazamyz. Nátıjesin ańǵaramyz: qyzdyrǵan kezde temperatýranyń kóteriletindigin, molekýlalardyń qozǵalys jyldamdyǵy neǵurlym úlken bolsa, onyń temperatýrasy da soǵurlym joǵary bolady.
2. Biz bilemiz bizdi qorshaǵan ortada sansyz mol ár túrli deneler men zattar bar ekendigin. Kóptegen zattar qyzǵanda jylýdyń áserinen ulǵaıady. Ózderiń bilesińder zattar úsh agregattyq kúıde bolatynyn (qandaı kúıde). Qatty zattarǵa qaraǵanda gaz jáne suıyq zattardyń kólemi tez ulǵaıady. (nege) (taqtadan qatty, suıyq, gazdy zattardyń molekýla qozǵalysyn kórsetý)
Qosymsha málimet; álemdegi san jetpeıtin búkil zattardyń barlyǵy da 92 ǵana hımıalyq elementtiń atomdarynan turady. Búkil zattar osyndaı sanaýly ǵana elementterdiń atomdarynyń bir - birimen baılanysýynyń arqasynda túzelgen. Birneshe atomdardyń ózara baılanysýynan molekýla túzeledi., bul týraly sender bilesińder. Osyndaı qatty, suıyq, gazdy zattar jylýdyń áserinen kólemin ózgertedi. Oqýlyqtyń 93 betindegi tájirıbeni jasaıyq. aýany qyzdyrǵanda kólemniń ózgergenin baqylaımyz. Aýyzy ashyq plasmassa bótelkesin alamyz. Ol ábden sýyǵanda rezeńke shar kıgizemiz. Endi bótelkeni ystyq sý quıylǵan ydysqa qoıamyz. Rezeńke shar ózinen ózi úrlene bastaıdy. Endi bótelkeni ystyq sýdan alyp qoıaıyq. Bótelkeniń sýynýyna baılanysty rezeńke shar qalpyna keledi. Bul jylýdyń arqasynda zattardyń kólemin ózgertýi týraly tájirıbe.
3. denelerdiń taǵy bir qasıeti - jylý ótkizgishtigi. Jylý ótkizgishtigi – deneniń temperatýra aıyrmasy bar núkteleri arasynda bir núkteden ekinshi núktege jylý energıasyn jetkizý qasıeti, deneniń temperatýrasy joǵary jatqan temperatýrasy tómen jaǵyna qaraı jylý ótkizý qabileti. (taqtadan kórsetý)
Tablısa jasaý; jylýdy tez ótkizetin zattar – metal, alúmını, az ótkizetin zattar - aǵash, sý, aýa, ár túrli zattardyń jylý ótkizgishtigi týraly tájirıbe. Mysaldar: qazandaǵy sýdy qyzdyrý, qysta ura jasap, kartop, sábizdi kómip ústine aǵash úgindilerin tastaıdy, qoı baǵatyn malshylar qysta da jazda da qalyń kıim kıedi, kún sýyq kezde ańdardyń kóbisi domalaqtana búrisip uıyqtaıdy.
Maqal - mátelder:
1. Otty úrlegen jaǵady
Shyndyqty izdegen tabady.
2. Terektiń jylýynda min joq.
Biraq jylýynda mán joq.
3. Tonnyń jylýy terisinen emes, júninen
4. Kóseýi uzyn bolsa, qol kúımeıdi.
3qasyqpen: temir, aǵash, plasmassa
Túsine qaraı da jylý birkelki qabyldana bermeıdi. Mysalǵa: qara tús jylýdy jaqsy qabyldaıdy, aq tús - az qabyldaıdy. Sol sebeti de ońtústiktegi klımaty ystyq aýdandardyń turǵyndary aq tústi kıim kıedi. Antarktıda máńgi muzdyqtarmen jamylǵan, sondyqtan kún sáýlesinen bólinetin jylýdy qabyldamaıdy, shaǵylysady. Klımaty soǵan saı sýyq bolyp keledi.
Vıdeo qoısa Aravıa, Afrıka, Aláska adamdardyń aq, jyly kıimmen júrgenin)
4. Jylý almasý qasıeti
5. Jylý almasý – eki dene janasqanda, jylý berilý jolymen energıanyń qattyraq qyzdyrylǵan deneden azyraq qyzdyrylǵan denege ótý prosesi (taqtaǵa jazý)
Eger ár túrli qyzdyrylǵan eki deneni túıistirsek, onda asa qatty qyzǵan dene salqyndaıdy, al sýyq dene jylynady. Munda jylýdyń berý nátıjesinde eki deneniń bir - birimen jylý nemese energıa almasýyn baıqaımyz. Jylýdy qabyldaıtyn ekinshi denege qaraǵanda jylý beretin deneniń temperatýrasy joǵary bolady. Tájirıbe:
Ústeldiń ústine bir shyny qaınap turǵan sýdy jáne ishine muz salynǵan taǵy bir shyny sýdy quıyp teksereıik. Bul kezde ystyq sý sýyǵan, al salqyn sýdaǵy muz erigen, eki shynydaǵy sý bólme ishindegi temperatýramen teńesti. Olaı bolsa, jylý árdaıym aýysyp otyrady degen oıǵa kelemiz. Qorytyndysy: birshama ýaqyt ishinde temperatýralary ár túrli eki deneniń arasynda jylýlyq tepe - teńdik ornady.
5. Adamdar Kúnniń jaryǵy men jylýyna táýeldi, jer betine belgili bir mólsherde túsetinin bilemiz, eger osy mólsherden asyp emes az mólsherde tússe jer betindegi barlyq komponentter ózgeriske ushyraıdy, tepe - teńdik ózgeredi.
Sondyqtan atmosferamyzdyń ekologıasyna nazar aýdaraıyq. Ol úshin qazaq aıtpaqshy «bir tamshy sýdan teńiz quralady dep, bizde óz tarapymyzdan tabıǵatty qorǵaıyq: ol bizdiń senbilikterimiz, aýlany sypyrý, qoqystan aryltý, gúl otyrǵyzý, aǵash kesý, ákteý t. b.
Tabıǵattyń taryltpaıyq; móldir – káýsar bulaǵyn.
Qasterleıik onyń asyl bar qazyna yrysyn
Sondyqtan, tabıǵatty qorǵaý bizdiń azamattyq boryshymyz.
6. Sabaqty qorytyndylaý.
(10 suraq ınetrbelsendi taqtada jumyrtqamen jumys jasaý - oqýshylar)
Muǵalim qorytyndylaýy: (berilgen sóz tirkesterin tańdap, óz oı pikirińmen aıaqta)
eń qyzyqty bolǵany....
maǵan oı salǵany...
maǵan unaıdy....
7. Baǵalaý:
8. Úı tapsyrmasy:
1) Jylý qubylystaryna 5 mysal dápterlerińe jazyp, sýretin salyp kelý.
9. Smaılık kórsetý
10. Ýaqytqa baılanysty
«Jyly» sózine asosıasıa qurý, jyly tilek aıtý.
Taqyryby: Jylý qubylystary (flıpchart)
Maqsaty:
1. Jylý qubylystary týraly túsinik berý
2. jaratylystaný uǵymdary men zańdylyqtardy damytý, oqýshylarǵa saramandyq jumys isteý daǵdysyn qalyptastyrý
3. Tabıǵatty qubylysty baqylaı bilýge, qorǵaı bilýge tárbıeleý.
Kórnekiligi:
Termometr, qurǵaq otyn, sýyq jáne ystyq sý bar staqan, rezeńke shar, qasyqtar temir, aǵash, plasmassa, bótelke.
Sabaqtyń ádisi: Interbelsendi taqta fýnksıalarynyń kómegimen jańa bilimdi meńgertý.
Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý kezeńi (smaılıktiń 3 túrin kórsetý)
2. Úı tapsyrmasyn tekserý ( jasyryn test)
1. Tabıǵat qubylystary degendi qalaı túsinesiń? (tabıǵatta bolatyn barlyq prosesterdi (ózgerister) aıtady)
2. Qandaı qubylystardy bilesińder?
(fız, hım, bıolog, meteorol, jylý bólý, dybys shyǵarý, jaryq shyǵarý, elektrli, magnıtti)
3. Adam ózinen jaryq shyǵara ala ma? (joq, shyǵara almaıdy, tek kóre biledi)
4. Jer betindegi eń kúshti jaryq kózi( Kún)
5. Qandaı jaryq kózderin bilesińder? (tabıǵı kún sáýlesi, keıbir janýarlar, tań shapaǵy, jasandy - alaý, sham elektr lampalary t. b)
6. I. Núton qandaı tájirıbe jasady. Túsinik berińder. (Aq tústiń ózi kúrdeli ekendigin dáleldedi. Jaryq sáýlesi baǵytyna qaraı úsh qyrly shyny prızmany qoıyp, odan ár túrli - qyzyl, sarǵysh, sary, jasyl, kógildir, qoıý kók jáne kúlgin tús ekenin anyqtady)
3. Jańa sabaq.
Búgingi sabaǵymyzdyń taqyryby: «Jylý qubylystary».
Sabaqtyń maqsaty: (oqyp berý)
Fızıka patshalyǵy ómir súrgen
Zańdary salynypty dana tilmen
Patshalyqqa saıahat jasaı júrip
Ár adam tabıǵattyń syryn bilgen, - deı otyryp jańa sabaǵymyzdy bastaımyz.
Sabaqtyń jospary:
1. Jylý qubylystary týraly túsinik berý
2. Termometrlerdiń túrleri, qurylysy
3. Saramandyq jumys - oqýlyqtyń 94 beti (dáptermen jumys)
4. Zattardyń jylý ótkizgishtik qasıeti
5. Jylýdyń almasýy
Tabıǵat qubylystarynyń alýan túrliligi týraly taqyrybyn ótkende jylý qubylystaryna – juldyzdardyń sáýle shashýy, aýanyń jylynýy men salqyndaýy, qaınaý, býlaný, kondensasıalaý, metaldardyń balqýy, qataıý, gazdardyń suıylýy jáne Kún kózi degenbiz. Olaı bolsa,. (dápterge Jylý - energıanyń belgili bir pishini jazamyz)
Mysaly: Kún tek jarý berýmen shektelmeı, jylýdy da bólip shyǵarady. Sondaı - aq taqtaǵa nazar aýdaramyz jylý shyǵarý kózderine taǵy ne jatady. (sýret kórsetiledi – útik, pesh t. b)
Al jylý bólý kórsetkishin onyń temperatýrasynan bilemiz.
Deneniń jylýlyq kúıin sıpattaıtyn fızıkalyq shama temperatýra dep atalady. Temperatýrany termometr degen quralmen ólsheımiz. (dápterge jazý). Turmysta keń taraǵan termometr osy (termometr kórsetiledi). Denelerdiń temperatýrasy turmysta Selsıı gradýsymen (S) órnekteledi. Termometr týraly maǵlumatty aldyn ala Gúlnur daıyndap ákeledi. Bárimiz muqıat tyńdap, ınterbelsendi taqtaǵa nazar aýdaraıyq (termometr túrleri kórsetiledi, shkalatýraly men aıtamyn tolyqtyryp Gúlnurdy, termometr qurylysy temperatýrany sezgish denelerdiń ár túrli qasıetterin paıdalanýǵa negizdelgen. Kóbine suıyqtyń, máselen synaptyń nemese spırttiń temperatýra artqan kezde ulǵaıý nemese salqyndaǵanda syǵylý qasıetteri paıdalanylady jáne osy kezeńde aıtyp ketemiz: barlyq termometrlerde negizgi eki núkteni - muzdyń erý jáne sýdyń qaınaý temperatýralary belgileý qajet. 0S muz qatady, 100S sý qaınaıtyny týraly, oqýshylar shkalasyn qurady taqtada
Galıleo Galıleı (sýreti kórsetiledi) týraly muǵalim aıtady:- osy ıtalán ǵalymnyń oqýshylary Nellı jáne Vıvıanı jazǵan, ol 1597 jyly termaboroskop dep atap termometrdi óte ertede oılap tapqandyǵy týraly.
Qurmetti balalar, dápterimizdi ashyp Saramandyq jumys dep jazamyz. Zattardyń temperatýrasyn ólsheımiz. 2 staqanǵa birdeı sý quıamyz temperatýrasyn ólshep dápterge bastapqy temperatýrany jazamyz. Endi 2 - shi staqandaǵy sýdy ysytamyz, temperatýranyń qansha ekenin baıqap jazamyz. Nátıjesin ańǵaramyz: qyzdyrǵan kezde temperatýranyń kóteriletindigin, molekýlalardyń qozǵalys jyldamdyǵy neǵurlym úlken bolsa, onyń temperatýrasy da soǵurlym joǵary bolady.
2. Biz bilemiz bizdi qorshaǵan ortada sansyz mol ár túrli deneler men zattar bar ekendigin. Kóptegen zattar qyzǵanda jylýdyń áserinen ulǵaıady. Ózderiń bilesińder zattar úsh agregattyq kúıde bolatynyn (qandaı kúıde). Qatty zattarǵa qaraǵanda gaz jáne suıyq zattardyń kólemi tez ulǵaıady. (nege) (taqtadan qatty, suıyq, gazdy zattardyń molekýla qozǵalysyn kórsetý)
Qosymsha málimet; álemdegi san jetpeıtin búkil zattardyń barlyǵy da 92 ǵana hımıalyq elementtiń atomdarynan turady. Búkil zattar osyndaı sanaýly ǵana elementterdiń atomdarynyń bir - birimen baılanysýynyń arqasynda túzelgen. Birneshe atomdardyń ózara baılanysýynan molekýla túzeledi., bul týraly sender bilesińder. Osyndaı qatty, suıyq, gazdy zattar jylýdyń áserinen kólemin ózgertedi. Oqýlyqtyń 93 betindegi tájirıbeni jasaıyq. aýany qyzdyrǵanda kólemniń ózgergenin baqylaımyz. Aýyzy ashyq plasmassa bótelkesin alamyz. Ol ábden sýyǵanda rezeńke shar kıgizemiz. Endi bótelkeni ystyq sý quıylǵan ydysqa qoıamyz. Rezeńke shar ózinen ózi úrlene bastaıdy. Endi bótelkeni ystyq sýdan alyp qoıaıyq. Bótelkeniń sýynýyna baılanysty rezeńke shar qalpyna keledi. Bul jylýdyń arqasynda zattardyń kólemin ózgertýi týraly tájirıbe.
3. denelerdiń taǵy bir qasıeti - jylý ótkizgishtigi. Jylý ótkizgishtigi – deneniń temperatýra aıyrmasy bar núkteleri arasynda bir núkteden ekinshi núktege jylý energıasyn jetkizý qasıeti, deneniń temperatýrasy joǵary jatqan temperatýrasy tómen jaǵyna qaraı jylý ótkizý qabileti. (taqtadan kórsetý)
Tablısa jasaý; jylýdy tez ótkizetin zattar – metal, alúmını, az ótkizetin zattar - aǵash, sý, aýa, ár túrli zattardyń jylý ótkizgishtigi týraly tájirıbe. Mysaldar: qazandaǵy sýdy qyzdyrý, qysta ura jasap, kartop, sábizdi kómip ústine aǵash úgindilerin tastaıdy, qoı baǵatyn malshylar qysta da jazda da qalyń kıim kıedi, kún sýyq kezde ańdardyń kóbisi domalaqtana búrisip uıyqtaıdy.
Maqal - mátelder:
1. Otty úrlegen jaǵady
Shyndyqty izdegen tabady.
2. Terektiń jylýynda min joq.
Biraq jylýynda mán joq.
3. Tonnyń jylýy terisinen emes, júninen
4. Kóseýi uzyn bolsa, qol kúımeıdi.
3qasyqpen: temir, aǵash, plasmassa
Túsine qaraı da jylý birkelki qabyldana bermeıdi. Mysalǵa: qara tús jylýdy jaqsy qabyldaıdy, aq tús - az qabyldaıdy. Sol sebeti de ońtústiktegi klımaty ystyq aýdandardyń turǵyndary aq tústi kıim kıedi. Antarktıda máńgi muzdyqtarmen jamylǵan, sondyqtan kún sáýlesinen bólinetin jylýdy qabyldamaıdy, shaǵylysady. Klımaty soǵan saı sýyq bolyp keledi.
Vıdeo qoısa Aravıa, Afrıka, Aláska adamdardyń aq, jyly kıimmen júrgenin)
4. Jylý almasý qasıeti
5. Jylý almasý – eki dene janasqanda, jylý berilý jolymen energıanyń qattyraq qyzdyrylǵan deneden azyraq qyzdyrylǵan denege ótý prosesi (taqtaǵa jazý)
Eger ár túrli qyzdyrylǵan eki deneni túıistirsek, onda asa qatty qyzǵan dene salqyndaıdy, al sýyq dene jylynady. Munda jylýdyń berý nátıjesinde eki deneniń bir - birimen jylý nemese energıa almasýyn baıqaımyz. Jylýdy qabyldaıtyn ekinshi denege qaraǵanda jylý beretin deneniń temperatýrasy joǵary bolady. Tájirıbe:
Ústeldiń ústine bir shyny qaınap turǵan sýdy jáne ishine muz salynǵan taǵy bir shyny sýdy quıyp teksereıik. Bul kezde ystyq sý sýyǵan, al salqyn sýdaǵy muz erigen, eki shynydaǵy sý bólme ishindegi temperatýramen teńesti. Olaı bolsa, jylý árdaıym aýysyp otyrady degen oıǵa kelemiz. Qorytyndysy: birshama ýaqyt ishinde temperatýralary ár túrli eki deneniń arasynda jylýlyq tepe - teńdik ornady.
5. Adamdar Kúnniń jaryǵy men jylýyna táýeldi, jer betine belgili bir mólsherde túsetinin bilemiz, eger osy mólsherden asyp emes az mólsherde tússe jer betindegi barlyq komponentter ózgeriske ushyraıdy, tepe - teńdik ózgeredi.
Sondyqtan atmosferamyzdyń ekologıasyna nazar aýdaraıyq. Ol úshin qazaq aıtpaqshy «bir tamshy sýdan teńiz quralady dep, bizde óz tarapymyzdan tabıǵatty qorǵaıyq: ol bizdiń senbilikterimiz, aýlany sypyrý, qoqystan aryltý, gúl otyrǵyzý, aǵash kesý, ákteý t. b.
Tabıǵattyń taryltpaıyq; móldir – káýsar bulaǵyn.
Qasterleıik onyń asyl bar qazyna yrysyn
Sondyqtan, tabıǵatty qorǵaý bizdiń azamattyq boryshymyz.
6. Sabaqty qorytyndylaý.
(10 suraq ınetrbelsendi taqtada jumyrtqamen jumys jasaý - oqýshylar)
Muǵalim qorytyndylaýy: (berilgen sóz tirkesterin tańdap, óz oı pikirińmen aıaqta)
eń qyzyqty bolǵany....
maǵan oı salǵany...
maǵan unaıdy....
7. Baǵalaý:
8. Úı tapsyrmasy:
1) Jylý qubylystaryna 5 mysal dápterlerińe jazyp, sýretin salyp kelý.
9. Smaılık kórsetý
10. Ýaqytqa baılanysty
«Jyly» sózine asosıasıa qurý, jyly tilek aıtý.
You Might Also Like
-
Sabaqtyń taqyryby: Dopty tómennen qabyldaý ádisi (Voleıbol)
