InfoHub Logo

Uzyn joldyń shegine,
Kimniń kózi jetedi.
Ógizderdiń tuıaǵy,
Qybyr-qybyr etedi.

Qazynanyń kók arbasyna shańyraq múıiz eki dáýmytty jegip, biz qaladan shyqqanda, sarǵylt-qyzǵylt sáýlesi seldir ormannyń basyn jalap, qyrkúıektiń qyrqyljyń kúni uıasyna taıanyp edi. Aına tazdyń basyndaı jaltyraǵan aspannyń julyǵynda, saılaýdan keıingi azbandardaı, surqyl bulttar sandyrap júr edi. Tymyq aýada kebisteri tyrpyldap óristen qaıtqan qalanyń kebeje qursaq móshkeleri kósheni burqyratyp, san tútinmen ulasyp, qalany qara tuman basyp edi. Ógizderimizdiń ıtiń aıańymen betkeıge shyqpasaq, qarsy aldymyzdan keshtiń qońyr samaly espese, qaratumannyń sileminen jýyrda aryla almaıtyn edik. Betkeıge jetken soń, dalanyń kúńirsigen ısi muryndy jaryp, kókiregimizdi kere-kere sony aýany alǵashqy kórgen ýyz qymyzdaı simirdik.

Kóńildegi jerge tez baryp qalatyndaı, arbaǵa talasa-tarmasa otyrsaq ta, ógizderdiń qybyryn kórgen soń, taýymyz shaǵylaıyn dedi.

— Shańnan tezirek shyǵaıyq; ógizderińdi aıda! — deımiz Qultýmaǵa. Qultýma:

— No-o-o! — deıdi, ógizder myńq etpeıdi; máýkil bastary, shańyraq múıizderi yrǵań-yrǵań etip, quıryǵyn asyqpaı bir sıpap, qybyrlaı beredi. Ógiziniń syry ózine málim bolsa kerek, Qultýma «ók» demeıdi, qurmaǵa maýjyrap otyr. «Aıda!» dep qansha qaqsasań da, Qultýmadan «no-odan» basqany estimeısiń. Jasynan orysta malaılyqta júrip, qalsha bolǵan baıǵus «no-o-ny» jaqsy jattap alypty. Odan basqa orystyń bir minezi juqsashy.

Aldymyzdan astyq tartqan mujyqtar kıligip edi, Qultýma «soba-sobany» qaqty, sol jaqtaǵy ashań qyzyl qasyndaǵy qyrsaý qońyrdy ıtermelep, oń jaqqa qaraı buryla berdi. Biraq joldan qıys burylmady, qyńyratqyp qaıta jolǵa tústi. «Soba» dese ońǵa, «sop» dese, ógizder solǵa burylady eken. Týra tarta ber de-gende: «no-o» dep qoıady eken. Kún jańylyp batystan shyqsa da, qamsyzdyǵyn, qara basynyń qamyn jańylyp, qazaq mádenıetti jurtshylyqqa aınalsa da, Qultýma, Qultýma «no-odan», ógizder aıańynan tanar emes, bir sydyrǵy tarta beretin tárizdi.

Arbada jıyrmaǵa tarta shákirt (ýchenık) barmyz. Bir-bir býda tósek-ornymyzdy astymyzǵa basyp, qurmanyń arasynan úıshiktegi qozydaı kózimizdi jyltyratyp, úıme-júıme otyrmyz. Naǵyz qozy — úshkelge jańa túskender edik. Shashtaryn úrpıte qaıyrǵan, qazynanyń kıimin kıgen, buryn túsip jer alǵan «qalpeler» de bar. Olar úshkeldi ákesi saldyryp bergendeı, qazynany ózderi arqalap júrgendeı, tumsyqtary kóterińki, tartqandary shylym, sózderi býdan, aıtqandary boǵaýyz. Olar talasa sóıleıdi, qarqyldap kúledi, oınasa, birin biri qoıyp jiberedi, bas-basyna bir-bir dáý, bireýi «opyrablaıshtty» shashynan julyp sabaǵanyn, bireýi orystyń úsh balasyn úsh qoıyp ushyryp jibergenin, bireýi úshetildiń qyzymen gýláıt soqqanyn aıtyp, maqtanysyp otyr. Áńgime qyza kele, kim ne bolatyndyǵyn da aıtysty. Qaıyrbek deıtin murtyn tazynyń quıryǵyndaı shyǵyrshyqtaǵan, qyr muryndy, buqa kóz, shúıdesi toqpaqtaı balýan deneli jigit: «Men kresıanskıı nashalnik bolam», — dedi (onda patsha zamany edi); ıir qara, salpaýyz Sarbasov: «Men enjener bolam» dedi. Tyshqan kóz, ashańdaý symsyń qara: «Men tóre bolmaımyn, atbeket bolyp, qazaqqa qyzmet etem» dedi. «Árıne, bárimiz de qazaqqa qyzmet etemiz; elge paıda keltire almaǵan soń, oqyp ne kerek?» dep ózgeleri de ile túregeldi. Jańa túsken bizderge mynalar jetilip qalǵan syqyldy kórindi. Bári de kúpsine sóıleıdi, osal-ońtaǵaıy joq. Borandy kúni qasqyr qamaǵandaı aldy-artymyzdy orap, kózimizge qar boratyp keledi. Jeksen basbaqyl qý jigit eken . Qaıyrbek pen Sarbasovty egestire, jel bere sóılep qoıady. Bir ýaqta Qaıyrbek:

— Bir týlaǵannan qaldyrsam, báriń jabylyp aýzymdy bálenshe et!.. — dep bilegin sybandy.

— Seniń bir týlaǵanyńa túsip qalsam, qazynanyń nany jylmaı aqsyn, — dep Sarbasov ta dúrse qoıa berdi.

— Endeshe qyzylkeńirdek bolatyn ne bar? Dala keń, jer jumsaq, synasa qoıyńdar! — dep Jeksen qozǵalǵan kezde, Qaıyrbek arbadan atyp tústi. Bárimiz de túse qaldyq. Qultýma artyna jymıyp bir qarady da, aıańdaı berdi.

Balýandar etikti tastap, baltyrdy, bilekti túrinip, jekpe-jekke shyǵa keldi.

— Qalaǵan jerińnen usta! — dep, Qaıyrbek eki qolyn bos salyp, qasqaıyp, shabynyp tura qaldy. Qoıan ala almaı, jyǵyla beretin ersisi bıik ańsaǵaı kók tazysha, jilinshigi sıdıyp, Sarbasov eki myqynnan ustap, kónbedi, «boldym» degende Qaıyrbek Sarbasovtyń arbańdaǵan sıraǵyn anda-sanda jerden bir tıgizip, dóńgelete týlaı jóneldi. Áıtse de Sarbasov mosynyń aıaǵyndaı aıaǵyn tarbıtyp, alystata berdi. Alǵashqy týlaýdan aman qaldy.

— Molodes Sarbasov! — dep jurt shý ete tústi. Qaıyrbek dolda-nyp ketti. Iyqtaǵy qolyn shyǵaryp alyp, belbeýden salyp, teris siltep, qaıta loqytyp eki aıaǵyn sereń etkizip, arqalaı soǵyp jiberdi.

— Molodes Qaıyrbek! — dep taǵy shýlasty.

Arbaǵa qaraılap qoıdyq. Bireýdi bireý jelkege túıip ketip, aıaqtan shalyp ketip, súrine-qabyna arbaǵa jettik.

Solyǵymyzdy basyp, gýildesip otyrǵanda, solqyldaq tarantasqa qos jırendi jekken úshkel bastyǵy jibekteı úlbirep, saǵyzdaı sozylǵan Saryshkesin qypshadan qysyp, jeldirtip óte shyqty. Bizge ulyqtyǵyn bildirip qyr kórseteıin dedi me, jekken atyna, qasyndaǵy qatynyna mastanyp maqtanaıyn dedi me jan eken dep bizge qaıyrylmady. Olar ótken soń, Qaıyrbek judyryǵyn bilep: «Áı, bir soısam-aý!» — dedi. «Úshtildi soıatyn bul netken júrek jutqan! Basy bireý me, ekeý me? Myna qazan buzar, áperbaqan jigit qazynaǵa qalaı syıyp júrgen?» — degendeı, ishimnen tańdanyp kelem. Jeksenniń qulaǵy shala almaı qalǵan eken.

— Ne deısiń, Qaıyrbek? — dep qaıta surady. Qaıyrbek álgi sózin taǵy aıtty. Sarbasov kózin alartyp:

— Aram bolar, — dedi.

— Áı, sezbes! — degendeı, ózgeler de betin tyrjıtyp, myrs etisti.

Bireýleri otyryp, Saryshkemen tanysýǵa bástesti. Bulardyń kózsizdigine tańdanyp, oıyma álde neler tústi.

Men oılap kelem. Qıaldyń shegi-túsi kórinbeıdi. Aldymda qıaldaı burańdap, zymyrap, ińirdiń qoıý qarańǵylyǵyna súńgip joǵalǵan qara jol jatyr. Aı qorǵalap qalsa kerek, kórinbeıdi. Shyǵystan kóterilgen qara túni kókke shapshyp, batystyń aqsańdaǵyn jutam dep, qara týyrlyqtaı qanatyn aıqara jabady. Meńireý túnde qara kók aspanǵa merýertteı shashý shashyp, o jer, bu jerde juldyzdar jyltyńdap, syńsyp keledi. «Men jaryqpyn» dep, bir juldyz týsa, «men senen de jaryqpyn» dep, taǵy bireý shyǵa keledi; «senderden — biz jaryqpyz» degendeı, álde nesheýi taǵy týady. Qarańǵy ińirdiń qarabarqyn kógine nur berem dep juldyzdar talasady. Kók júzi ántek bozǵylt tartyp, shyraı kirgeni bolmasa, sáýlesi birikpegen sandyrama ýaq juldyzdarǵa yryq berip, qarańǵylyǵyn ońaılyqpen jeńdiretin emes, sondyqtan qarańǵy ińirde qaı juldyzdyń jaryq ekeni bilinbeı tur.

Joldyń eki jaǵyndaǵy dıqanshylardyń balaǵany, tusaýly at-tar, mujyqtyń kók arbalary kórinedi. Qala mańyndaǵy eginder orystardiki bolsa kerek. Qalaǵa qaraı astyq tartqan mujyqtyń keıbir arbasynda qazaq tymaǵynyń qulaǵy delegeılenip, jelp etkendeı bolady, orysqa malaı bolǵan qazaq eken dep oılaısyń.

* * *

Áńgimeden jalyǵyp, jigitter saıabyrlaǵan kezde joldyń eki jaǵynda qadaý-qadaý qaraıǵandar kórine bastady. Ol jylqy bop shyqty. Qulyn, taıy, qúnajyny aralas baısaldy aıǵyrdyń úıirleri shoǵyrmaqtalyp, óz aldyna bir odaq bolyp, dóńgelenip jaıylyp jatyr; ár aıǵyr bir saýyrlap, zyqysy shyqqan sáýirikter qaıda bararyn bilmeı, shoǵyr jylqydan shettep, oqshıyp tur. At ekeni, bıe ekeni belgisiz tórt-bes taý sholaq, quıryqtary sholtańdap, saıaq attyń ishinde júr. Dáý de bolsa, dáýreni ótken, qyzyǵy ketken, soǵymǵa jiberilgen maldar ǵoı dep oılaısyń.

Qalanyń kóshesinde shań jutyp, odan shyǵa eki ógizdiń ıtiń aıańymen ishi pysyp , erigip qalǵan jigitter jylqy daýsyn estigende, qulaǵyna jyly lebiz kirgendeı, eleń qaǵyp, bastaryn kóterip alysty.

— Jylqy! Jylqy!.. Qudaı berdi!

— Al, túsińder!..

Bas jip, qaıys belbeý, tósek býǵysh kendirlerimizdi alyp, júgirip jylqyǵa jóneldik. Qarańǵyda sıdańdap, sambyrlap, tobymen dúrse qoıa bergen netken adamdar degendeı, jylqy bizdi tańyrqap, toptanysyp, qulaǵyn tigip, osqyryp, úrke bastady.

— Aı-aı, qur-qur, tak, janýar!.. — dep dybysymyzdy shyǵaryp, bytyrap, aıańdap arasyna kirgen soń, qazaq ekenin tanyǵandaı, jylqy úrikkenin qoıdy. Áıtsede, «júrisiń beısaýat, senbeımin» degendeı, júıtkip, syrdańdaı berdi.

Bes-alty basjipti býǵyshtap jalǵap arqan istep alǵamyz. Kórgen arqanǵa qaraı jylqyny qaıyrmalap, shetke shyqqanyn omyraýdan orap, tospaýyldaı ustap jatyrmyz. Bir-ekeýin ustap, erindiktep minip alǵan soń, jylqy qaıyrý ońaı boldy. Túıdek-túıdegimen arqanǵa qamap, shytyrlatyp ustaı berdik. Toıyp ketken keı janýar tosańsyp qalady bilem, minip alǵanda bir-eki lyqsyp, órship túsedi; týlaǵanyn kerek qylatyn biz be, jylqynyń syry ózimizge málim, aıaqty qoltyqqa tyǵyp jiberip, aıdap ketemiz. Kúzetshi qajyp júrip uıyqtap qaldy ma, áıtpese, aýyl qydyryp tamaq ańdyp ketti me, áıteýir, ıesiz jatqan kóp jylqy emin-erkin qolymyzǵa tıdi. Bárimiz, bir-bir atty bolǵansha, bıeniń eki saýymy ótken shyǵar.

Jylqyny qýa-qýa qara joldan alystap ketken ekenbiz; atqa minip alǵan soń kóńilimiz tasyp sýdaı kópirip, jeldeı esip, qıqýdy salyp, jolǵa qaraı jarysty jiberdik. Toıyp turǵan janýar artynan atqytyp keledi. Qarańǵyda satyrlatyp shapqan jıyrma shaqty attyń dúbiri estiledi. Óz dúbirimizge ózimiz qyzdyq; ár qaısysymyz qyz alyp qashyp kele jatqandaı, jaý túsirip qaıtqandaı jeligip, qarańǵyda ordy, jardy tańdamaı, qos ókpege tepkilep, andaǵaılatyp aıdap kelemiz. Aıt pen toıdaǵydaı keıbiri jerden kúmis alyp barady; bireýdi bireý julyp ketip, aýdarysyp, quıryqtan alyp, at-matymen domalatyp barady. Oı, saırandy saldyq-aý! «Jolǵa tart! Jolǵa tart! — dep shýlaımyz; Qultýmanyń qasynan zýyldap óte shyqpaqpyz. Qybyrlaǵan ógizge mynaýym qalaı demekpiz».

Astymdaǵy mingenim tarpaq úrkek mal eken, baı maly-aý dep oılaımyn; jarq berip, loqyp qalyp keledi. Jamanbaıdyń mingeni tesik ókpe, shobyr eken. Janýar arqasynyń jalaǵy da bar eken, anda-sanda bir sheginip bókterinshekke otyra almaı keledi. Qyzýǵa kirip aıdap kele jatqanda, qolym bosap ketti bilem, erindigim shyǵyp ketip, atym syńar ezýlep ala-aq jóneldi. Qaqpalaımyn, bolmaıdy, shyǵanǵa shyǵyp barady . Bir ýaqytta at ústinen erindikteıin dep moınyn qushaqtap edim móńkip-móńkip, qoıdy da ket-ti. Moınym astyna kele jer qushtym. Esim aýyp qalypty...

Esimdi jısam — tún, ıen dala. Attan jyǵylǵanymdy bildim. Joldastar jym-jylas. Moınym siresip, jambasym aýyryp qalypty. Qaı jaqqa júrerimdi bilmeımin. Úshkelge jańa túskem, bu jaqtyń jeri jaı. Ne qalada, ne arbada, ne baratyn eginde joq, ne mańaıda biler elim joq, japan túzde móńirep qaldym-aý degen oı keldi. Bul oıdy oılaǵan saıyn úreılenemin. Mertigip qaldym ba dep bir qorqamyn. Joldas shirkin qaraılaspaıdy eken-aý, bári birdeı tastap ketkeni be? Qudaıdyń ámiri, qaıdan jeliktim! Arba-da tynysh uıyqtap jatatyn kisi edim. Biraq, eldiń bári atqa minip jatqanda keýdesinde jany bar, týlaǵan jastyq qany bar kisi shydap turar ma? Qaıtkenmen hal múshkil boldy... Sút pisirimdeı otyryp, ornymnan turdym. Júrdim... jym-jylas. Tań bilinbeı-di...

Oraǵytyp jol taba almaı, ókpem óship kele jatqanda attyń tyqyry, tyqyl jolda súıretken soıyldyń dańǵyry estildi. Sóıtkenshe bolmady qarańdaı bir atty adam kórinip qaldy. Sal-dym aıqaıdy. Tura qaldy. Taǵy shaqyrdym. Buryldy. Keldi. Jón surastyq. Jaltyr túngi shyńǵa josylǵan jylqynyń izimen qyraǵy jylqyshy salǵan eken. At mingen qazyna úshkelindegi qazaq balalary ekenin bilgen soń, kóńili jaılandy. Meni artyna mingestirip alyp, jolmen jorytyp keledi. Men attan jyǵylǵanymdy aıtyp kelemin.

— Qaıta qudaı saqtaǵan, o bir shalkes mal edi, — deıdi.

Ittiń daýysy shyqqanǵa moınymdy buryp qarasam — aýyl eken.

Tún qarańǵysynda alqa qotan aq kúmbezderi, aq qaıyńdy aýyr qotan qoılary aǵarańdaǵan, úıdiń mańyn qara maly barqyndatqan, qyz-kelinshegi dalany jańǵyrtyp, shyrqap án salǵan, mań tóbetteri sańqyldaǵan aýyl bul emes. Aq balshyqpen sylaǵan tekshedeı kirpish úıleri qazdaı tizilip, baý-baqshasy jelbirep, bozbalasy kóshede syrnaı tartyp, án salǵan mujyq qalasy bul emes. Toıdan toz-toz bolyp qaıtatyn qazekem órisi tarylyp, maly kemigen soń, tyraǵaılap, toz-toz bolyp, bet-betimen jalp etip otyra ketken eken. Aýyl emes, qala emes, bes-alty tamnyń arasynda neken-saıaq kıiz úıleri bar, sondaı aýylǵa kez keldik. Aýylda ıtten basqa «aý» degen jan joq, tún jamylyp, byrqyrap uıyqtap jatyr.

Jylqyshy daladan turyp sóıles qyldy. «Kisi-misi kelgen joq pa?» dep surady. Aýyl: «Joq» — dedi.

Álden ýaqytta jolmen ilbip bara jatqan kók arbaly Qultýmaǵa jettik. Oıattyq.

— Jigitter qaıda?

— Aldyńǵy aýylǵa baramyz dep, mana ketken.

Men arbada qala berdim. Jylqyshy: «qap!» dep tańdaıyn bir qaǵyp, taǵy jóneldi.

Qultýma taǵy qalǵydy. Úrker tóbege kelip qalypty. Jol baıaǵysyndaı sozylyp jatyr. Kópke sheıin jaıdaq atqa minip kele jatqan tárizdenem. Moınymdy sıpalap jatyp, meniń de kózim ilinip ketipti...

* * *

Jań-juń daýyspen oıana kelsem — jigitter eken. Bári at ústinde, ortasynda jylqyshy.

— Jap-jaqsy jigitsińder, uıat emes pe?

— Otaǵasy, uryspańyz...

— Qazaqtyń malyn jaý malyndaı osynsha qan sorpa qyla ma eken?

— Bul mal bolsa, biz qazaqtyń balasymyz ǵoı. Qazaq bir taıyn surasaq ta beredi...

— Myna qyzyl maı bolǵan úsh jylda da ońbaıdy.

Jigitter aıybyn moınyna alǵandaı uıalaıyn dedi, attaryna qarasty. Qara terge shomylyp, bári de súmekteı bolyp seńdelip qapty.

— Otaǵasynyń aıtatyn jóni bar. Ras endi, obal boldy; káne, jigitter, attaryn jibereıik, — dep Jeksen túse qaldy. Ózgeleri de pálen demeı túsip, erindikterin alysty. Eseńgiregen mal bosanysymen silkinip, aýnap, yńqyldap, kúrsinip, demin alyp, jerge bas qoıdy. Jylqyshy attaryn qaıyryp, aıdap bara jatyp:

— Túý-ý! Qarashy, mine bireýdiń ólgeli qalǵanyn... Myna túrlerimen qyrarsyzdar... — dep kúńkildep júr...

Jylqyshy malynyń búlingenine keıip júrse, bizdiń jigitter shalbar, dambaly saýys ter bolyp, quıryǵy oıylyp qalǵanyn ýaıymdap: «Ittiń maly!» dep mingen attaryn boqtap myqshıyp, taltaqtap júr.

— Áı, aýzyńdy... Qaıyrbek-aı! Arbada tynysh uıyqtap jata-tyn kisi edik, — dep bireý júr.

— Qaıyrbek qaıda? — dep suradym.

— Ol ıt ketti.

— Qaıda ketti?

— Opyrablaıyshtyń kóshiri bolyp ketti.

— Óz kóshiri qaıda?

— Qazaq aýylynda maıdy jep-jep kúpti bolyp qapty.

— Mana uram dep otyryp, endi onyń bojysyn ustap... Áı, kisiniń namysyn keltiredi... — dep Jeksen jamandaı bastady.

— Opyrablaıshy júr degen shyǵar.

— Oıbaı ózi, jaramsaqtanyp júrgen.

— Joq, men bilsem, ol Saryshkeni aınaldyraıyn dep ketti,

— dep Ybyraı Qaıyrbekke ara tústi.

— Saryshke?! — Mańdaıyna darı alar ma eken. Onyki opyrablaıshke jaqyn kisi bop, bizge qojańdamaq. Ógizdiń arbasyna mingendi ol ar kóredi. Bizdiń jigitter emes pe bir jatqan. Bizben birge barǵannan orystyń kóshiri bolǵandy artyq kórgeni . Odan basqa túk emes. Jaıda aýzymen oraq oryp júrip, osyndaı jerde jolynan taıyp ketkennen jek kórerim joq... — dep Jeksen Qaıyrbekti birtalaı jerge aparyp tastady.

Jeksenniń sózin estigende? «Kúnshildikpen aıtyp otyr ma? Kezi kelse, óziń de súıter ediń» dep oılaımyn. Jeksen taǵy shala búlindi:

— Álgi Sarbastyń qara tóbeti ulyq jigitimsip, laýmen kelem dep, bir qyzy bar úıde qaldy. Bul ıtter ońad deısiń be?

— Taǵy bireýleriń ǵoı...

— Álgi Yntan et ańdyp qaldy... Bir-ekeýi atynan jyǵylyp qaldy ma? Joq...

— Sender de joldasqa qaıyrymdy ekensińder...

— Saǵan ne boldy?

Men atym alyp qashyp, dalada jyǵylyp qalǵanymdy aıtyp, renjidim.

— Men aldymen ketkem, kórgem joq, — dep Jeksen ózin aqtaı bastady.

«Meniń atym boı bermedi», «men baıqadym». «Men óziń keler dep edim»... — dep ár qaısysy aqtalý sózderin aıtty: «Óziń de shirik ekensiń» dep, keıbireýi ózimdi kemitýge aınaldy.

Jeksen jantaıa berip:

— Ne qylǵanmen munymyz úlken jyndylyq boldy. Bári Qaıyrbektiń kesiri. Olardyń sońyna erip kerek emes edi. Bizdi sol alyp júrgen joq qoı. Bizdiń de basymyz bar ǵoı. Qur kókiregin kergen surqıalyqtan (demagogtik) basqa olarda túk joq. Solar bolmasa, manaǵy aýylda shaı iship alatyn kisi edik...Tańdaıymyz keýip qapty. Sender de shóldegen shyǵarsyńdar? — dep joldasta-ryna qarady.

— Aýzymyz keperdeı bop keledi, — dep bireýi túkirindi.

— Shirkin-aı, aldymyzdan bir tegene qymyz qashar ma edi? — dep Jeksen taǵy sóıledi.

— Áı, nesin aıtasyń! Aldymen sen umtylar ediń.

— Sender de aqylaryńdy jibermessiń... Toqta, áýeli kimge jol berer edińder? — dedi Jeksen.

— Jol-molyńdy tyńdaǵaly otyr ma jurt?

— Sonda da. Qazaqpyz ǵoı. Úlkendete ishý degen bolmaı ma?

— Úlkendetse, sen ishersiń...

— E, munyń ishkeni bizge tamaq bola ma?

— Árkimniń óz tamaǵy jaqyn da...

— Ýaı, bos sózdi doǵaryńdarshy. Kishkene kózdiń shyrymyn alaıyq, — dep Dombaýyl aıaǵyn kósildi.

— Oı, aıaǵyńdy ári sal, biz de jantaıamyz...

— Jantaısań jer jetedi ǵoı.

— Quıryǵym... sanym... ıyǵym!.. Tart qolyńdy... aýlaq oıbaı Jyndymysyń óziń... — dep jigitter birine biri ursyp, art jaǵyna nárse jolatpaı bezektep, oıbaılasyp jatyr.

— Alla-aý! Myna qalpymyzben jumysty qalaı isteımiz?

— Jumysy qursyn! Quıryqty aıtsaıshy!..

Qultýmanyń da mazasy ketti bilem, basyn ántek qyryndatyp, bir kózin syǵyraıtyp:

— Oı, shýlaı bermeı jatsańdarshy!.. — dep daýysy dúńk etti.

— Áli uıqyń qanbady ma?

— Saǵan ne kerek?

— Ashýlanyp jatsyń ǵoı...

Qultýma jaratpaǵan kisishe betin tyrjıtyp, qozdaıtyn qoısha yńyrandy.

— Ashýyńyzdyń jónin aıtýǵa bolmaı ma? — dep bireýi taǵy óksheledi. Qultýma teris qarap, jaýyrynyn qurystyryp:

— Maldy sonsha qınaı ma eken, — dep kúbir etti.

— Kisi jas bolǵan soń, ondaı bolmaı tura ma? — dep Jeksen shaıyp-jýǵan boldy...

— Jas bolsań qımylyńdy erteń egin basynda, jumys qylǵanda kórermiz, — dedi de, Qultýma sózin toqtatty.

«Egin», «jumys» degende, jigitter de kúsheneıin dedi:

— Ne de bolsa, jetsek eken, — dedi bireýi.

«Jetsek eken» dep men de oıladym.

Torǵaı daýysy shyr etkende, basymdy shapanymnan shyǵarsam, tań aýandap keledi eken. İńir kógindegi shyǵystyń kóp juldyzdary yǵysyp, shyǵar kúnniń dúmpýinen qashqan eken. Tóńirek alas-eles kórinip qapty. Joldyń mańdaıy túndegideı emes, jaryq.

Jigitterdiń ozyp ketkeni de, qalyp qoıǵany da boldy. Ony eleń qylǵan Qultýma da, ógizder de bolǵan joq. Áýelgisindeı uzyn jolmen tartyp keledi.

Uzyn joldyń shegine
Kimniń kózi jetedi?
Ógizderdiń tuıaǵy
Qybyr-qybyr etedi.

---