Jolyń bolsyn, jolaýshy!
Taqyryby: Jolyń bolsyn, jolaýshy!
Tárbıe saǵatynyń maqsaty: Oqýshylardy saqtyqqa tárbıeleý, kóshe qatynas erejelerin meńgertý.
Kórnekilik: Kóshede júrýge baılanysty baspadan shyqqan tablısalar, oqýshylardyń óz qoldarymen salǵan sýretteri, kósheni beıneleý úshin qıylysqan keskindi kórsetýge kerekti uzyn tilim qaǵazdar.
Batareıamen janatyn baǵdarsham maketi. (Oqýshylar ózderi daıyndaǵan kórnekilikterin ustap turady).
Tárbıe saǵatynyń barysy:
1 – oqýshy: - Kóshede júrý tártibin oryndamaý kólikterdiń júrip turýyna kedergi keltiredi, jumysshylar jumysqa, oqýshylar sabaqqa, dáriger, basqa da baratyn jerlerine der jetpeýi múmkin.
2 – oqýshy: - Kósheniń shetinen ótý úshin, arnaıy ótkelden ótý kerek. Al qalalyq jerlerde aspaly kópirlerden, jer asty jolymen ótedi.
3 – oqýshy: - Kóshede kele jatyp, qaqpadan shyǵyp kele jatqan mashınany kórseń, saqtanyp, kúte tur. Kóshede toqtap qalǵan mashınanyń qasynan abaılap ót, mashına esigin ashyp qalýy múmkin.
4 – oqýshy: - Mektepke kele jatqanda, ózińe qaýipsiz bolatyn joldy tańdaı bil. Ótkel tar bolsa, kezdesken úlken kisige jol ber.
Muǵalim: - Joljıek degen ne?
Oqýshylar (hormen): - Ol adamdar jaıaý júretin kóshe jıegindegi tar jol.
Muǵalim: - Jaıaýǵa qaı jermen júrýge bolmaıdy?
5 – oqýshy: Jıekjol bar ǵoı,
Jandar úshin jaıaý.
Dep ony sen tar ǵoı,
Shyqpa jolǵa taıaý.
Muǵalim: - Kóshede júrý tártibin ne basqarady?
6 – oqýshy: Baǵdarsham aty
Kóp kózi bar batyr.
Toq bolǵanmen zaty
Ózinde kóp aqyl.
7 – oqýshy: - Baǵdarsham - ómirimizdi jazymnan saqtandyratyn kómekshimiz, onyń syryn bilip, tilin alý barshamyzǵa kerek.
8 – oqýshy: Kóregen dáý qyraǵy,
Kóshemizde turady.
Baǵynamyz ámánda,
Ashsa kezek úsh kóziń –
Toqta! Saqtan! Jol ashyq!
Muǵalim: (Baǵdarshamnyń qyzyl kózin kórsetedi.)
9 – oqýshy: Qyzyl kózi jansa,
Meıli kólik joqta.
Qatyp qalǵan jansha,
Qybyr etpe toqta!
Muǵalim: (Baǵdarshamnyń sar kózin kórsetedi.)
10 – oqýshy: Sary kózi jansa,
Meıli kólik joqta,
Qatyp qalǵan jansha,
Qybyr etpe toqta!
Muǵalim: (Baǵdarsham maketinen lampochkany jaǵyp, jasyl kózin kórsetedi.)
11 – oqýshy: Jansa kózi jasyl,
Jolyń aıdaı, ashyq.
Júre bergin batyl,
Keregi joq sasyp!
Baǵdarsham týraly jumbaqtar aıtyldy.
12 – oqýshy: Sóılegendi bilmeıdi.
Biraq: toqta, júr deıdi.
13 – oqýshy: Meniń úsh kózim bar:
Bir kózim «kidir» - deıdi,
Bir kózim «abaıla» - deıdi.
«Qarap al mańaıǵa deıdi.»
14 – oqýshy: Aıtqan sózdi quptap,
Tek abaılap atta.
Erejeni myqtap,
Esińde ylǵı saqta.
15 – oqýshy: Kólik júrer jolda,
Oınaý tipten shataq.
Áıteýir bir onda
Kezigedi apat.
Muǵalim: - Balalar, bıylǵy jyly bir balanyń kezdeısoq qazaǵa ushyraǵanyn ózderiń bilesińder. Nelikten olaı bolǵan sebebi – oqýshy kóshede júrý erejesin bilmegen.
16 – oqýshy: Asyǵypty kóshede
Jel bolyp ol ushypty.
Mashınanyń astyna
Abaısyzda túsipti,
Óshe qalǵan otyndaı
Jatyr bala sál janyp.
Shofer de tur del-sal bop
Júzin qara ter jaýyp.
17 – oqýshy: Ákesi kep eńkildep,
Bala ústine qulady.
Eki ıyǵy selkildep,
Óksip - óksip jylady.
Jylamasyn analar,
Jas ulandar óse ber,
Saq bolyńdar, balalar,
Saq júrińder, kóshede!
Shaǵyn kórinis
Úsh oqýshy mektepke barý úshin úıinen shyqty da, kólik júretin kóshede qýalasyp oınady. Birinshi oqýshy óte tártipsiz, sabaqty nashar oqıtyn. Júgirip kelip, ekinshi oqýshyny ıterip jiberdi. Ol jyǵylyp qaldy. Úshinshi oqýshy dereý jyǵylǵan balany turǵyzýǵa kómek kórsetti. Dál sol kezde burylystan shyǵa kelgen mashına ázer toqtady. Jyǵylǵan bala qatty qoryqty. Itergen tártipsiz oqýshy bar yqylaspen aıqaılap, kúlip turdy.
Mine, osyndaı erejege saı emes oıyndar kezdeısoq apatqa keziktiredi.
Muǵalim: - Velosıpedpen kóshede júrýge bola ma?
Oqýshylar (hormen): Tek 14 jastan keıin ǵana kóshede júrýine ruqsat etiledi.
18 – oqýshy: Qozǵamasań – qulaıdy,
Súıemeseń – sulaıdy.
Quımyshaqta eri bar,
Bul ne degen janýar?
Oqýshylar (hormen): - Ve - lo - sı - ped.
19 – oqýshy: - Avtobýsqa minerde aıaldamada kút. Tártip saqtaı bil. Basqaǵa kedergi jasama.
20 – oqýshy: Kezekte sen álgi,
Artqy esikten kirgin.
Endi esikten alǵy,
Shyǵaryńdy bilgin.
Muǵalim: - Tramvaı, avtobýs, mashına artyna jabysýǵa bola ma?
Oqýshylar: - Transport artyna jabysýǵa bolmaıdy. Qulap apatqa ushyraýy múmkin.
21 – oqýshy: Toptalyp halyq tosyp tur,
Toqtady kelip tramvaı.
Júrýin kútip Maqsut tur,
Vagonǵa kirip otyrmaı.
Qozǵala bergen vagonnyń
Artyna Maqsut jabysty.
«Qulaısyń, bala tús!» - degen
Tyńdamady ol sózdi,
Estidi bir daýysty,
Jónelip berdi tramvaı.
Aıaǵy ketti syrǵanap,
Ne bolsyn endi qulamaı.
Záresi ushyp Maqsuttyń,
Baqyryp turyp jylady.
Jylaǵannan ne paıda?
Jerdi súze qulady.
22 – oqýshy: - Júrip kele jatqan kóliktiń aldynan ótip ketemin deýshi bolma. Ol toqtaǵansha ne ótip ketkenshe tosa tur.
23 – oqýshy: - Aıaldamada turǵan avtomobıl, avtobýs, troleıbýstyń, mashınanyń art jaǵynan aınalyp ót. Sonda sen onyń sońynda kele jatqan mashınany der kezinde kóre alasyń.
24 – oqýshy: - Kósheden óterde áýeli sol jaǵyńa, kósheniń orta tusyna jetkende, oń jaǵyńa kóz sal. Eger mashına kele jatsa, ótip ketkenshe sol ornyńda kúte tur.
Muǵalim: Tárbıe saǵatymyzdy qoryta kelgende, bizdiń qalalarymyzda sol sıaqty selolardyń bárine ortaq qatyna erejesi engizilgen. Bul erejeni oqýshylar da, úlkender de, barlyq júrginshiler, júrgizetin shoferler de buljytpaı oryndaýy kerek.
Tárbıe saǵatyna belsene qatysyp, izdengishtik qabiletin kórsetken oqýshylar atap ótildi.
Tárbıe saǵatynyń maqsaty: Oqýshylardy saqtyqqa tárbıeleý, kóshe qatynas erejelerin meńgertý.
Kórnekilik: Kóshede júrýge baılanysty baspadan shyqqan tablısalar, oqýshylardyń óz qoldarymen salǵan sýretteri, kósheni beıneleý úshin qıylysqan keskindi kórsetýge kerekti uzyn tilim qaǵazdar.
Batareıamen janatyn baǵdarsham maketi. (Oqýshylar ózderi daıyndaǵan kórnekilikterin ustap turady).
Tárbıe saǵatynyń barysy:
1 – oqýshy: - Kóshede júrý tártibin oryndamaý kólikterdiń júrip turýyna kedergi keltiredi, jumysshylar jumysqa, oqýshylar sabaqqa, dáriger, basqa da baratyn jerlerine der jetpeýi múmkin.
2 – oqýshy: - Kósheniń shetinen ótý úshin, arnaıy ótkelden ótý kerek. Al qalalyq jerlerde aspaly kópirlerden, jer asty jolymen ótedi.
3 – oqýshy: - Kóshede kele jatyp, qaqpadan shyǵyp kele jatqan mashınany kórseń, saqtanyp, kúte tur. Kóshede toqtap qalǵan mashınanyń qasynan abaılap ót, mashına esigin ashyp qalýy múmkin.
4 – oqýshy: - Mektepke kele jatqanda, ózińe qaýipsiz bolatyn joldy tańdaı bil. Ótkel tar bolsa, kezdesken úlken kisige jol ber.
Muǵalim: - Joljıek degen ne?
Oqýshylar (hormen): - Ol adamdar jaıaý júretin kóshe jıegindegi tar jol.
Muǵalim: - Jaıaýǵa qaı jermen júrýge bolmaıdy?
5 – oqýshy: Jıekjol bar ǵoı,
Jandar úshin jaıaý.
Dep ony sen tar ǵoı,
Shyqpa jolǵa taıaý.
Muǵalim: - Kóshede júrý tártibin ne basqarady?
6 – oqýshy: Baǵdarsham aty
Kóp kózi bar batyr.
Toq bolǵanmen zaty
Ózinde kóp aqyl.
7 – oqýshy: - Baǵdarsham - ómirimizdi jazymnan saqtandyratyn kómekshimiz, onyń syryn bilip, tilin alý barshamyzǵa kerek.
8 – oqýshy: Kóregen dáý qyraǵy,
Kóshemizde turady.
Baǵynamyz ámánda,
Ashsa kezek úsh kóziń –
Toqta! Saqtan! Jol ashyq!
Muǵalim: (Baǵdarshamnyń qyzyl kózin kórsetedi.)
9 – oqýshy: Qyzyl kózi jansa,
Meıli kólik joqta.
Qatyp qalǵan jansha,
Qybyr etpe toqta!
Muǵalim: (Baǵdarshamnyń sar kózin kórsetedi.)
10 – oqýshy: Sary kózi jansa,
Meıli kólik joqta,
Qatyp qalǵan jansha,
Qybyr etpe toqta!
Muǵalim: (Baǵdarsham maketinen lampochkany jaǵyp, jasyl kózin kórsetedi.)
11 – oqýshy: Jansa kózi jasyl,
Jolyń aıdaı, ashyq.
Júre bergin batyl,
Keregi joq sasyp!
Baǵdarsham týraly jumbaqtar aıtyldy.
12 – oqýshy: Sóılegendi bilmeıdi.
Biraq: toqta, júr deıdi.
13 – oqýshy: Meniń úsh kózim bar:
Bir kózim «kidir» - deıdi,
Bir kózim «abaıla» - deıdi.
«Qarap al mańaıǵa deıdi.»
14 – oqýshy: Aıtqan sózdi quptap,
Tek abaılap atta.
Erejeni myqtap,
Esińde ylǵı saqta.
15 – oqýshy: Kólik júrer jolda,
Oınaý tipten shataq.
Áıteýir bir onda
Kezigedi apat.
Muǵalim: - Balalar, bıylǵy jyly bir balanyń kezdeısoq qazaǵa ushyraǵanyn ózderiń bilesińder. Nelikten olaı bolǵan sebebi – oqýshy kóshede júrý erejesin bilmegen.
16 – oqýshy: Asyǵypty kóshede
Jel bolyp ol ushypty.
Mashınanyń astyna
Abaısyzda túsipti,
Óshe qalǵan otyndaı
Jatyr bala sál janyp.
Shofer de tur del-sal bop
Júzin qara ter jaýyp.
17 – oqýshy: Ákesi kep eńkildep,
Bala ústine qulady.
Eki ıyǵy selkildep,
Óksip - óksip jylady.
Jylamasyn analar,
Jas ulandar óse ber,
Saq bolyńdar, balalar,
Saq júrińder, kóshede!
Shaǵyn kórinis
Úsh oqýshy mektepke barý úshin úıinen shyqty da, kólik júretin kóshede qýalasyp oınady. Birinshi oqýshy óte tártipsiz, sabaqty nashar oqıtyn. Júgirip kelip, ekinshi oqýshyny ıterip jiberdi. Ol jyǵylyp qaldy. Úshinshi oqýshy dereý jyǵylǵan balany turǵyzýǵa kómek kórsetti. Dál sol kezde burylystan shyǵa kelgen mashına ázer toqtady. Jyǵylǵan bala qatty qoryqty. Itergen tártipsiz oqýshy bar yqylaspen aıqaılap, kúlip turdy.
Mine, osyndaı erejege saı emes oıyndar kezdeısoq apatqa keziktiredi.
Muǵalim: - Velosıpedpen kóshede júrýge bola ma?
Oqýshylar (hormen): Tek 14 jastan keıin ǵana kóshede júrýine ruqsat etiledi.
18 – oqýshy: Qozǵamasań – qulaıdy,
Súıemeseń – sulaıdy.
Quımyshaqta eri bar,
Bul ne degen janýar?
Oqýshylar (hormen): - Ve - lo - sı - ped.
19 – oqýshy: - Avtobýsqa minerde aıaldamada kút. Tártip saqtaı bil. Basqaǵa kedergi jasama.
20 – oqýshy: Kezekte sen álgi,
Artqy esikten kirgin.
Endi esikten alǵy,
Shyǵaryńdy bilgin.
Muǵalim: - Tramvaı, avtobýs, mashına artyna jabysýǵa bola ma?
Oqýshylar: - Transport artyna jabysýǵa bolmaıdy. Qulap apatqa ushyraýy múmkin.
21 – oqýshy: Toptalyp halyq tosyp tur,
Toqtady kelip tramvaı.
Júrýin kútip Maqsut tur,
Vagonǵa kirip otyrmaı.
Qozǵala bergen vagonnyń
Artyna Maqsut jabysty.
«Qulaısyń, bala tús!» - degen
Tyńdamady ol sózdi,
Estidi bir daýysty,
Jónelip berdi tramvaı.
Aıaǵy ketti syrǵanap,
Ne bolsyn endi qulamaı.
Záresi ushyp Maqsuttyń,
Baqyryp turyp jylady.
Jylaǵannan ne paıda?
Jerdi súze qulady.
22 – oqýshy: - Júrip kele jatqan kóliktiń aldynan ótip ketemin deýshi bolma. Ol toqtaǵansha ne ótip ketkenshe tosa tur.
23 – oqýshy: - Aıaldamada turǵan avtomobıl, avtobýs, troleıbýstyń, mashınanyń art jaǵynan aınalyp ót. Sonda sen onyń sońynda kele jatqan mashınany der kezinde kóre alasyń.
24 – oqýshy: - Kósheden óterde áýeli sol jaǵyńa, kósheniń orta tusyna jetkende, oń jaǵyńa kóz sal. Eger mashına kele jatsa, ótip ketkenshe sol ornyńda kúte tur.
Muǵalim: Tárbıe saǵatymyzdy qoryta kelgende, bizdiń qalalarymyzda sol sıaqty selolardyń bárine ortaq qatyna erejesi engizilgen. Bul erejeni oqýshylar da, úlkender de, barlyq júrginshiler, júrgizetin shoferler de buljytpaı oryndaýy kerek.
Tárbıe saǵatyna belsene qatysyp, izdengishtik qabiletin kórsetken oqýshylar atap ótildi.
You Might Also Like
-
Pavlodar oblysy, Estis aýdany, Golýbovka aýyly
