InfoHub Logo

Qostanaı qalasy, Qostanaı aýdany
Mıchýrın orta mektebi
7 «Á»synyp oqýshysy: Berkımbaeva Zarına Abzalqyzy

Jumbaqtar

1. Bir aǵashta otyz jeti alma,
Ony alyp jemek bolsań,
On shaqtysy tamaǵyńnan erkin ótip ketedi,
Qalǵandary qaqtyǵyp baryp ótedi.  (Daýysty, daýyssyz dybystar)

2. Eki býyndy eki sózdiń birinen biriniń aıyrmashylyǵy- birinshi dybysynda. Eger birinshi dybysy erindik jińishke daýystydan bastalsa, qus aty bolady. Eger ezýlik jińishke daýystydan bastalsa, san esim bolady. Ol qandaı sózder? (Úki, eki)

3. Eki býyndy bir sózdiń
Alǵashqy býyny ne zat esim, ne etistik,
Sońǵysy – taǵy esimdik.
Eki býyndy qosyp aıtsa bar ǵoı-
Adamǵa qajet bir múlik. (ıne)

4. Bir ózinde 13 árip, 5 býyn,
Basy, aıaǵy ashyq,
Ortalary biteý býyn.
Ol ánshini estip pe ediń buryn? (Jarylǵapberdi)

5. Úsh sózden birikken sózdiń birinshi túbiri - syn esim, sońǵy ekeýi – geografıalyq ataýdy bildiretin zat esimder. Birigip aıtylǵanda jer (qonys ) ataýy. Ol ne degen sóz? (Sartaýqum)

6. Sultanmahmuttyń bir shyǵarmasynyń aty 3 sózden quralǵan, birinshi sózi kósemsheniń bolymsyz túri, ekinshi sózi táýeldeýli  shyǵys septigindegi zat esim, úshinshi sózi 1 jaqtaǵy ótken shaqtyq esimshe. Ol qaı shyǵarma? («Aýyrmaı esimnen jańylǵanym»)

7. Birjannyń bir ániniń aty eki sózden turady. Birinshi sózi ataý tulǵadaǵy zat esim, ekinshi sózi keler shaqtyq esimshe. Ol onyń qaı áni? («Jambas sıpar»)

8. Attary esimdikten bastalǵan qandaı romandar bar? Onda qaı esimdik qoldanylǵan? Avtorlary kimder?

(«Meniń Qazaqstanym»,  «Seniń baqytyńdy qorǵaǵandar» avtory: M.Álimbaev),  («Bizdiń Ǵanı» avtory: Ó. Turmanjanov.)

9. S.Seıfýllınniń esimdikten bastalatyn óleńderiniń attarynda qaı esimdiktiń qaı túri kóbirek qoldanylǵan? Ol aqynnyń qaı óleńderi?

(Esimdikter: jikteý, suraý. Óleńder:«Biz», «Bizdiń Ulan», «Kim basshy –aǵa halyqqa»

10. Sóz quramyna taldaǵanda – týyndy túbir, sóz tabyna taldaǵanda – tuıyq etistik. Jalpy alǵanda- gramatıkalyq termın. Ol qaı sóz ekenin aıta alasyń ba? (Jalǵaý, jurnaq)

11. Eńbek jóninde aıtylǵan Abaıdyń bir óleń joldary 6 sózden quralǵan. Ol ne degen óleń joldary? Onyń nesheýi etistik?

(Eńbek etseń erinbeı, toıady qarnyń tilenbeı)

12. Qansha qashan bolǵysy keledi. Qaıtkende ol qashan bolady? (N-nyń orny aýyssa)

13. Qorqaq pen úrkek qorqyp, úrkip júrgende, nemeneni túsirip alypty? (Y men i (qoryq, úrik)

14.  Bir jalǵaýlyq eki sózden birikken, birinshisi – esimshe túrindegi kómekshi etistik, ekinshi sózi – jikteý esimdigi. Ol qandaı jalǵaýlyq? (Degenmen)

15. Bólek jazylsa, syn esim men geografıalyq termın. Birge jazylsa, respýblıkamyzdaǵy bir qala. (Aqtóbe)

16. Jeti dybystan quralǵan úsh býyndy syn esim sóziniń birinshi, tórtinshi, altynshy dybystary – ezýlik «e» dybysy. Ol qaı sóz? (Elgezek)

17. Bala úsh san oılaıdy. Onyń sońǵy ekeýi birinen-biri 10 ese kóp bolǵanmen, jazǵandaǵy býyn sany teń. Alǵashqy san olardan az bolǵanmen, olardyń árqaısysynan býyn sany 3 ese kóp. Olar qandaı sandar? (jıyrma, júz myń)

 

Jumbaq jurnaq. Bul qaı - jurnaq?

1. Jýan, jińishke sózderge birdeı jalǵana beredi, ózi jalǵanǵan sóz mekendik maǵyna beredi. Ol qandaı jurnaq?  (-hana)

2. Zat esimnen zat esim týdyrady, ol zat esim zattyq uǵymdy bildiretin belgilerdiń atyn uǵyndyrady. Ol qandaı jurnaq?   (-lyq, -lik)

3. Zat esim týdyratyn eki jurnaqtyń ekeýi de jeke turyp zat esim maǵynasyn bildiredi, biraq ózderi zat esim týdyrýǵa jalǵanbaıdy. Ol qandaı jurnaqtar? (-ym, -ys)

4. Syn esimge de, etistikke de jalǵanady. Ol arqyly syn esim etistikke aınalady. Ol qandaı jurnaq?  (-r, -ı)

5.  Keıbiri jańa sóz jasaıdy, keıbiri sózge qosymsha maǵyna ústeıdi. Keıbiri sóz talǵamaı kele beredi. Keıbiri biraz sózde ǵana keledi. Bul ne? (Sóz týdyrýshy, sóz túrlendirýshi, ónimdi, ónimsiz jurnaqtar)

---