InfoHub Logo

Qazaq jyryn qurmetter qaýymǵa Farıza Ońǵarsynova esimi keń tanymal. Poezıa atalatyn ómirsheń ólkege alǵash bettegen saparynan-aq ózgege uqsaı bermeıtin óz áýeni, bolmys bitimi bólekshe jyr quıylysymen daralanǵan Farıza aqynnyń júrek syryn jibekteı esip jetkizer esti, eńseli lırıkalarynan adýyndy asaýlyq pen tekti tarpańdyqty móldir muń men asqaq pafosty saryndy sezinip túısingen saıyn aqyn kóńiliniń aıtpaǵyn búkpesiz, ashyq aıtýǵa mashyqtyǵy tánti etip, tebirente túsedi. Aqyn qasıetindegi osy bir týrashyldyq pen búkpesiz aqıqat órimderi óristi jyrlarǵa qulash uryp, óz tvorchestvosynyń kemeldenip, tolysqan búgingi shaǵynda jańa qyrlarymen túrlenip, ajarlana túsýi Farızanyń óz stıliniń qalyptasqandyǵyn, óz áýeninen aınymaǵandyǵyn tanytqan. Sol bir pikir aqynnyń taıaýda jaryq kórgen «Júrek kúndeligi» jyr jınaǵymen júzdeskende taǵy da oı sharpyp, kóńil tórinen qonys tepkendeı bolyp edi.

«Júrek kúndeliginde» aqynnyń jıyrma jylǵy tvorchestvolyq eńbeginen eles berer lırıkalyq óleńderi iriktelip alynǵan. Negizinen óleńder sarynynda mahabbat áýeni basym bolyp otyrady desek te, aqynnyń adamgershilik, ómir, dostyq sezim, adaldyq, týǵan el, ana, óner taqyryptaryn barynsha mol qamtyp, solar boıynsha oı tolǵaýǵa umtylystary aıqyn iz tastaıdy.

Mańǵystaý!
Munarlaryń shanshylsa aspandy uryp,
taıtalasa almaı qalady asqar buǵyp.
Janartaýlardaı lapyldap otty alaýlaryń
janary jasyq jandardy jasqandyryp.

Aqyn jyrynda jańarǵan, jasarǵan munaıly Mańǵystaýdyń jumysker, kúresker portreti sıpattalady. Ár joldaǵy ekpindi, salmaqty sóz tirkesteri Mańǵystaýdyń búgingi eńbekker beınesin asha túsýge qyzmet etýmen birge órkendi, óristi Qazaqstan óndirisine laıyq, úndes keler áýendik sıpatpen sabaqtastyq baıqatady.

Osy jyrdaǵy:

Osynaý asqaq jandarǵa zamandas bolyp,
men asyly tekten tek týmaǵan ekem!

— deýi de sonshalyqty úılesimdi ózin-ózi aqtaı alarlyq qýattylyqpen túıindeledi.

Bir jasaıyn men búgin
ketpeı qoıǵan báıge ǵoı kókeıimnen,
jete almaǵan jigitti tópeıin men.
Jorǵańdy qoı.
Qaıda álgi Báıge tory —
ne de bolsa bir zýlap óteıin men!

Mine, ekinshi bir jyrdaǵy erlik pen ekpindilik áýeni taǵy da oı tusap, kóńilińdi kógendeıdi.

Aqynnyń qaı óleńine úńilsek te, onyń pármendi qýaty, qarymy mol arqaýy bos selkeýligi jıi ushyrasar bozókpe áýennen ada-kúde arylǵan, adýyndy áýenge toly óz únin estısiń. Aqyn búgingi raketaly dáýirde ezilip egilgen salpyetek jyrlardan boıyn aýlaqqa salar tegeýrindi qalpymen jaı tasyndaı qyrlanǵan alapat sezim topanynda kún keship, syr shertýdi ańsaıtyndaı áserge bóleıdi.

Tilep turdym tek qana qýanyshtan
buzylǵaı dep uıqy men tynyshtyǵym, —

degen jyr joldarynan aqyn fılosofıasynyń mánin ańǵaryp, shynynda da qýanysh, qyzyqtan buzylǵan tynyshtyq ǵumyrǵa kim de bolsa ińkár-aý degen oıǵa bólenesiń. Aqyn tapqyrlyǵyna ishteı rızalyq bildiresiń.

Bolǵanmen jyrym-jahut, ánim asqaq,
almastaı ónerimniń ári qashpaq -
shyrqaıtyn sandýǵash ún saıraı almaı
jyr kóshin bara jatsa jaby bastap,

— degen túıindeýden ataqty Maıranyń harakteri ashylyp, ajarlana tússe,

Óleń degen ólkege ǵashyq etken
sen júrgende men qalaı saıramaıyn?
Altyndaryn ardaqtar Otany bar,
Apa, seniń ózińnen aınalaıyn!

— degen tebirenisti túıindeýden Farızanyń aqyn apasy Márıam Hakimjanovaǵa degen sińililik adal alǵys, sheksiz qurmeti tanylyp turǵandaı. Farıza aqyn sheberligi, tapqyrlyǵy onyń ómir shyndyǵynyń ózinen bastaý alyp, sol boıynsha úlken ómirlik arnaǵa bet túzer oı soraptarymen tamyrlastyǵynan bolar.

Sen kelgeli shýaqsyz tańym bar ma —
orandy álem aq sáýle — saǵymdarǵa.
Seniń tıtteı tirligiń qymbat endi
ómirimnen, ózimnen, jarymnan da!

Bul - jas ana monologynan alynǵan jalǵyz shýmaq. Qanshalyqty qýatty, otty túıindeý! Sábıdi súıgen, óz ómiriniń bútin adamzat urpaǵynyń jalǵasy — balany qasterlegen analar ǵana osylaı aıtar-aq deısiń.

Oılandyrady, sendiredi! Jer betindegi osyndaı analar úshin ómir súrip, kúreskiń, eńbek etkiń keledi. Poezıa kúshi de osynda.

Farıza jyrlary, ásirese mahabbatty kóksegen sonyń otyna órtenip aıazyna tońǵandaı, júrek sezimin bere alǵan jyrlary beıtarap qaldyra almaıdy. Birge tolǵanyp, birge kúızelesiń, birge egilip, birge shattanasyń.

Nesine tiktiń kózińdi
súıilmeı qalǵan eringe...
Sarǵaıa kútip ózindi,
saǵyna tússin dediń be? —

degende ádemi naz, jarasymdy erkelik:

Meni osynsha batyryp qusa-muńǵa,
sen de qatal jandarǵa usadyń ba...
Kirip kelseń áıteýir ońdyrmaımyn,

qalmasam tek tunshyǵyp qushaǵyńda, — degen saǵynyshtyń otty áýenine ulasyp baryp:

Kezim joq seni oılamaı kózimdi ilgen,
Seni ańsap eljiredim, egildim men!
Rızamyn taǵdyryma sen arqyly
mahabbat degen kúshti sezindirgen,

— degen mártebeli bıikke samǵap shyǵatyn aqyn jyrlary, sóz joq, uly mahabbat seziminiń bıiktigin, asqaqtyǵyn alǵa tartady. «Júrek kúndeligindegi» jyrlar taqyryby jaǵynan lırıkalyq áýenge qurylǵan desek te, jyrlanýy jaǵynan alýan áýendi, san syrly bolyp keledi. Saıyp kelgende, solardyń bárinen de Farıza aqynnyń syrshyl júrek lúpiliniń tym tereńnen qaınap, býyrqanyp shyqqan móldir kóńil-kúıin, ómirge, ortaǵa degen ózindik pozısıasyn tereń tanyp, túısinemiz. Jyrynan aqynnyń oı eleginen ekshelip shyqqan óz túısik-talǵamy tereńnen terbetken júrek tolǵanystary boı tastap otyrady. Poezıa atalatyn uly kóshte ózindik teńdep alǵan kóshi-qony bar Farıza aqynnyń «Júrek kúndeligi» onyń shabytty shaǵynyń shańqaı tusyn dáleldeıtin kelisti de kesek dúnıe bolyp shyqqandyǵymen qýantty.

Kókshetaý. 1981 j.

---