InfoHub Logo

Sońǵy onjyldyqta Qazaqstan Respýblıkasy áleýmettik-ekonomıkalyq prosesterdegi serpindi ózgeristermen, saıası jáne áleýmettik salalardaǵy ınstıtýsıonaldyq qaıta qurýlarmen, qoǵam ómirindegi ekologıanyń rólin kúsheıtýmen jáne shet eldermen qarym-qatynastardy damytýmen aldyńǵy qatarǵa shyqty. Qazaqstan Respýblıkasynyń saıası, ekonomıkalyq jáne áleýmettik ómirinde bolyp jatqan ózgerister jáne bıznesti júrgizýdiń jańa tásilderin izdestirý ekonomıkalyq tıimdilikti qamtamasyz etý úshin kásipkerlik sýbektileriniń aldyna birqatar mańyzdy máselelerdi qoıyp otyr.

Osyǵan baılanysty marketıń júıesin qalyptastyrýdy óte mańyzdy jáne qundy praktıkalyq másele retinde atap ótýge bolady. Elimizdegi ulttyq ekonomıkany qaıta qurylymdaý úderisindegi ózgerister, óndiristiń erkindigi jáne naryqtyq ortanyń damýy bıznesti basqarý marketıńi tujyrymdamasyn qoldanýdy talap etedi.

Marketıń konsepsıasy kásiporynnyń strategıasy men taktıkasynyń nátıjelerine, naryqtaǵy belsendi basymdyq saıasatyna, ekonomıkalyq qyzmetke jáne óndiristik resýrstardyń barlyq túrlerin tıimdi paıdalanýǵa áser etetin mańyzdy qural bolyp tabylady. Elimizdegi ekonomıkalyq reformany álemdik ekonomıkamen ıntegrasıalaý úshin naryqtyq mehanızmdi, naryqty zertteý ádisteri men prınsıpterin, ekonomıkalyq jaǵdaıdy, strategıalyq josparlaý negizderin jáne básekelestik múmkindikterin tereń bilý qajet. Mundaı aqparatty naryqty basqarý konsepsıalaryn zertteıtin marketıń ǵylymy beredi.

Bizdiń zamandaǵy marketıńtiń máni klıenttiń qajettilikterin bıznestiń paıdasyna túrlendiretin iskerlik belsendilikte kórinedi. Marketıń ekonomıkalyq sala retinde Qazaqstanda sońǵy ýaqyttan beri qoldanylyp keledi jáne oǵan deıin kapıtalızmge tán teorıalyq uǵym jáne praktıkalyq qyzmet retinde qarastyryldy.

Qazirgi ýaqytta marketıń josparlaýdyń, óndiristi uıymdastyrýdyń jáne kásiporyndardy basqarýdyń barlyq aspektilerin qamtýy kerek. Bul jaǵdaı bizdiń zamanymyzda marketıńtiń róli men mańyzdylyǵy týraly ıdeıalarmen sáıkes keledi. Kásiporyn qyzmetin basqarý úshin zamanaýı marketıńti birtutas jáne júıeli baǵytta damytý qajet.

Naryqtyń negizgi maqsaty Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń «Qazaqstan-2030» strategıalyq baǵdarlamasynda kórsetilgen suranys pen usynysty teńestirý bolǵandyqtan, basqarýshylyq sheshimder qabyldaýdyń negizgi prınsıpteri kásipkerlerdi bıznestiń negizgi basymdyqtaryna jeteleıdi.

Marketıń («market» aǵylshyn sózi – «naryq») – bul naryq pen ekonomıkalyq konúktýrany, óndiretin taýarlar men qyzmet túrlerin tutynýshylardyń talabyn eskere otyryp, kásiporynnyń ónim óndirý men ótkizý jáne ǵylymı-tehnıkalyq jumysyn basqarýdyń naryqtyq tujyrymdamasymen tusindiriledi. Marketıń bólimderiniń qyzmeti kásiporynnyń negizgi maqsattaryn júzege asyrýǵa jáne onyń básekelestik jaǵdaıynda tıimdi jumys isteýine áser etedi. Kásipkerlik qyzmet túri retinde marketıńtiń oryndaıtyn jumys túrleriniń tolyq tizimin berý óte qıyn. Sonymen qatar, kelesi suraqtarǵa bıznestiń jaýaptaryn izdeý marketıńtiń rólin shektemeıdi:

- Qandaı ónimderdi naryqqa shyǵarý kerek (jańa ónimdi ázirleý, eski ónimdi jańartý nemese óndiristi toqtatý jáne t.b.)?

- Ónimdi kimge usyný kerek (tutynýshyny zertteý)?

- Ónimge qashan jáne qandaı sharttardy (baǵasy, quny, sapasy, tehnologıasy jáne t.b.) qoıý kerek?

- Taýar satyp alýshyǵa qandaı arna arqyly jetýi kerek (berý júıesin qurý, jarnama, ótimdi jyljytý jáne t.b.)?

Eger kompanıa bul suraqqa jaýap berse, bul marketıń bóliminiń qyzmeti ońtaıly ekenin dáleldeıdi. Jalpy bul suraqtar marketıń prınsıpteriniń negizin quraıdy.  Kásiporynda marketıńtik qyzmetti uıymdastyrýdyń negizgi maqsaty óndirilgen ónimdi ótkizý emes, satylýǵa tıisti ónimdi óndirý bolyp tabylady. Kásiporyndaǵy marketıńtik qyzmettiń negizgi fýnksıalaryna naryqty jan-jaqty zertteý (taldaý, boljaý, konúnktýra), kompanıa ónimin ótkizý múmkindikterin taldaý, marketıńtik strategıa men baǵdarlamany ázirleý, taýar saıasatyn júzege asyrý, marketıńtik marketıńti qalyptastyrý jáne júzege asyrý kiredi. Áleýetti bıznes múmkindikterin baǵalaý keshendi marketıńtik zertteýler júrgizýdiń eki quramdas bóliginiń biri bolyp sanalady.

Kásiporynda marketıńtik qyzmetti uıymdastyrýdyń negizgi maqsaty kásiporynnyń básekege qabilettiligin, onyń kúshti jáne álsiz jaqtaryn anyqtaý jáne kásiporyn jumysyn jaqsartý bolyp tabylady. Keshendi marketıńtik zertteýler kompanıanyń baǵdarlamasy men strategıasy týraly sheshim qabyldaý úshin aqylǵa qonymdy negiz bolyp sanalady. Kásiporynnyń ishki operasıalaryn basqarýdyń marketıńtik konsepsıasynyń negizgi qaǵıdalary retinde naryqty boljaý, kásiporynnyń naryqtaǵy jumysyn josparlaý, strategıany qurastyrý jáne naryqtyq suranysty qalyptastyrý qarastyrylady.

Marketıńtik is-sharalar ótkizilgennen keıin nátıjelerdi marketıń kontrolleri jınaıdy jáne taldaıdy. Bul sarapshy aǵymdaǵy nátıjeler men josparlanǵan nátıjelerdi salystyrady jáne sheshim qabyldaý úshin usynystar jasaıdy. Marketıńtik baqylaýshy alǵan jalpy nátıjelerge sáıkes marketıńtik is-sharalar qarastyrylyp, jetildirý kezeńi bastalady.

Sondyqtan, marketıńtiń máni oǵan júktelgen fýnksıalarmen anyqtalady dep aıta alamyz. Bizdiń dáýirde marketıńtiń máni jetilip, ózgerdi. Qunnyń ózgerýi ónimdi óndirý jáne ótkizý jaǵdaılarynyń ózgerýimen baılanysty. Qazirgi ýaqytta marketıń qyzmetiniń máni naryqtyń, demek tutynýshylardyń naqty qajettilikterin jáne oǵan jetý úshin kásiporynnyń barlyq qyzmetin (óndiris, óńdeý, ótkizý, jyljytý) uıymdastyrý júıesin zertteý bolyp tabylady. Sonymen birge, kompanıanyń marketıń negizinde óziniń paıdaly qyzmetin uıymdastyrýǵa qajetti alǵashqy qadamdary ýaqytsha qıyndyqtar ekenin umytpaǵan jón. Osydan keıin ne úlken tabys ákeletin, ne fırmanyń naryqtaǵy turaqty jumysyn qanaǵattanarlyq paıdamen qamtamasyz etýdi kózdeıtin marketıńtik maqsat bolýy kerek. Marketıńtiń bul túriniń maqsaty tek kóbirek paıda alý ǵana emes, sonymen qatar áleýmettik, turaqtylyqty, qaýipsizdikti jáne t.b. kompanıanyń qyzmetinde maqsat bolýy múmkin.

Avtor: Kamıla Tastanbek

---