InfoHub Logo

Kenesary, Naýryzbaı zamanynda jannan asqan er boldy. «Qazaqty orysqa bermeımin» dep Saryarqada soǵys saldy. Aqmolany, Aqtaýdy, Adyrly qalalaryn alyp, saldattardy qoıdaı qyrdy. Biraq jer-dúnıeni alyp qaptaǵan patsha áskeri azaımady, kún saıyn kóbeıe berdi. Zeńbiregin súıretip Kenesary, Naýryzbaıdyń sońynan qalmady. Qazaqtyń Kókshetaý, Esil, Nura, Baıanaýyl, Qarqaraly sıaqty jaqsy jerlerin tartyp aldy. Eldi qoıǵa tıgen qasqyrdaı talady. Kenesary, Naýryzbaı sol talanǵan eldi qorǵaımyn dep qasyna myń san batyr qol erip júrdi. Biraq Kenesary jaǵadan alǵan jaýdan jeńiletin er me edi, ol etekten alǵan «ıtterden» jeńildi ǵoı. Qazaqtyń alaýyzdyǵy ońǵan ba, Kenesarynyń tileýindemin dep júrgen baılardyń, tórelerdiń barlyǵy da patsha áskerine bolysyp ketti, eldiń ishine irtki saldy. olar patshadan shen-shekpen aldy, aǵa sultan boldy, zasedatel boldy. Súıtip, el ishi ózara birligi ketip, yntymaǵy joıylǵan kezde patshanyń saldattary Kenesary, Naýryzbaıdy Saryarqaǵa turǵyzbaı, mazasyn ala berdi: aýlyn shapty, mal-múlkin talady, qatyn- balalaryn tutqyndady. Aqyrynda Kenesary uly júzge — Alataýǵa qaraı bet alyp kóshti. Áýeli Balqashta, İleniń qamaýynda, jalaıyrdyń shetinde jatty. Bul jer jurttan shalǵaı edi. Orys áskerimen beldesýge kúsh jıý úshin: «Qamaýda jatyp hal bolmas, Qasyńa qalyń el qonbas», — dep Kenesary sońynan ergen elimen, batyrlarymen İleni kesip ótip, Shý boıyn órleı kóshpedi me. Sonan Qordaıda shapyrashty Toıshybek batyrdyń aýylyna toqtady ǵoı. Ataǵy jer jarǵan Kenesary, Naýryzbaı keldi degen soń, Uly júz dýlat biri qalmaı jınaldy, kúni-túni Keneniń aýylyn bosatpady. Dýlattyń batyry Sypataı da, shapyrashtynyń erleri: Saýryq, Suranshy da, qońyrattan shyqqan Baızaq ta, tóre Rústem de qalmaı keldi. Kenesary eki kún udaıy eshbir adammen sóılespeı, mańdaıyn ustap aýyr oılanyp tómen qarap otyryp aldy. Rústem tóre de, Sypataı batyr da Kenesary otyrǵan aqboz úıdiń aldynan anadaı jerden túsip, «aldıarlap!» qolyn qýsyryp uryqsat suraýdan basqa bir aýyz til qatýǵa bata almaǵan. Kelgenderdiń bárimen Naýryzbaı ǵana sóılesken. Sonda on toǵyz jasar jas batyr Suranshy atynyń basyn Kenesary otyrǵan úıge tirep turyp, esiktiń mańdaıshasyn kóterip, bylaı depti:

— Han betin basyp, betin tuqyryp nege tómen qaraı beredi? Biz uıalshaq qatyn kórgeli kelgenimiz joq, ondaı qatyndar aýlymyzda jetkilikti, biz el bastaǵan, jaý jasqanǵan batyrdy kórgeli keldik, — depti. Sonda Kenesary basyn julyp alyp:

— Ýa, erim ekensiń ǵoı, atyńnan túsip joǵary shyq! — depti. Suranshyǵa oń tizesinen oryn beripti. Sonan keıin baryp Sypataı, Rústemder de «aldıarlap!» úıge kirgen eken. Biraq Kenesary olardyń birde-bireýimen jyly sóılespeı, óziniń úıine basa kóktep kirgen er jigittermen ashylyp sóılesipti. On jeti jasar Báıseıit batyr da atymen quıǵytyp shaýyp kelip, Kenesarynyń otyrǵan úıiniń dál tabaldyryǵynyń aldyna toqtapty. Ákesi Toıshybek:

— Bul ne beıbastyqtyq, sen handy basynamysyń? — dep shyǵa kelip urysqan eken, Báıseıit kımelep:

— Men han dep kelgem joq, batyr dep keldim, batyrdan batyr qoryqpaıdy, — dep úıge kire beripti. Kenesary buǵan da oń tizesinen oryn bergen. Kenesaryǵa erip kelgen óńkeı batyrlarǵa Jetisýdyń kileń aıbyndy erleri qosylyp, Alataýdy silkintkendeı bir qalyń qaıratty qol quraldy.

Oqýǵa keńes beremiz:

Jalbyr batyr (İ nusqa)

Syrymnyń Nuraly handy shabýy (İİ nusqa)

Baımaǵambet sultan men Syrym batyr

---