InfoHub Logo

Elen Djonson-Serlıf kóbimizge Afrıkalyq el — Lıberıanyń alǵashqy prezıdenti bolǵany arqyly tanys. Ójet minezdiligi men nanym-senimderiniń beriktigi úshin Elendi «temir hanym» dep atap ketken. Beıbitshilikke jáne demokratıaǵa talpynǵany úshin ol Nobel syılyǵymen marapattaldy. Ol kisi parasatty bir áıeldiń aılasy myńdaǵan qarýly erdiń kúshinen qýattyraq bola alatynyn óz isi arqyly dáleldedi.

Elen Djonson-Serlıf 1938 jyly Lıberıada týdy. Ol kisi erte turmys quryp, 34 jasynda 4 balanyń anasy boldy. Óziniń otbasylyq jaǵdaıyna qaramastan, Elen Garvardqa memlekettik basqarý mamandyǵyn alýǵa ketip, eline 10 jyl ótken soń baryp oraldy.   

Lıberıada Elen salǵan jerden qarjy mınıstriniń kómekshisi qyzmetine turdy, sosyn kóp ótpeı-aq ózi mınıstr bolyp shyǵa keldi.  

Alǵash ret batyldyq tanytqan kezi  

1980 jyly Lıberıada memlekettik tóńkeris boldy. Áskerıler bılikti tartyp alyp, óz-ózine general ataǵyn bergen Semýel Doý ózin memleket basshysy dep jarıalady. Doý lıberıalyqtardy áskerı dıktatýranyń qyspaǵyna aldy da, bundaı túnek zaman eshqashan ótpeıtindeı kórindi. 

Semúelden qorqatyndar kóp bolatyn. Biraq Elen aýzyn op-ońaı japtyra salatyn adamdardyń ishinen emes edi. Ol prezıdentti esh búkpesiz synap júrdi. Osy úshin ony abaqtyǵa qamady jáne Lıberıadan qýyp jiberdi. Djonson-Serlıf Otanyna tek 1997 jyly ǵana orala aldy. Janyna batqany sol, ol óziniń súıikti elin júdep-jadaǵan, agressıvti jáne azamattyq soǵystyń qanyna bógip jatqan kúıinde kórdi.   

Qos dıktatorǵa qarsy shyǵý 

Saıası qaıratker Charlz Teılordyń eldiń sol kezdegi bıligine qarsy turýdy uıǵarýy azamattyq soǵystyń shyǵýyna sebep boldy. Ol kúrt kúsheıip, tez arada-aq el aýmaǵynyń 90% ústemdik qura alǵan Lıberıa patrıottyq maıdanyn qurdy.  

Bastapqyda Kenıadan eline oralǵan Elen Teılordyń bastamalaryn qostady da. Bul alǵashqy dıktatordan estiligimen de, qaıyrymlylyǵymen de, aqyl-parasatymen de ózgeshelene almaıtyn kezekti bir dıktator ekenin túsingenge deıin jalǵasty. Al bul soǵysta belgili bir taraptyń yǵyna shyqqan adamdar, shyndyǵynda eki báleniń kishiregin ǵana tańdady.  

Aıta keterligi, Djonson-Serlıf lıderlik kandıdatýralardyń ekeýi de kóńilinen shyqpaǵan jalǵyz adam bolǵan joq. Biraz ýaqyt ótkende Ulttyq maıdannan bólinip shyqqan bir top adam Lıberıa astanasyn basyp alyp, sol kezdegi úkimetti taratyp jibere aldy.  

Prezıdent bolýǵa talpynyp kórý  

Óz-ózin kóshbasshy etip jarıalaǵan Semúel Doý qaıtys bolǵan soń, Elen óz kandıdatýrasyn prezıdenttikke usyndy. Alaıda ol Charlz Teılordan utylyp qaldy. Bılikke jańa adamnyń kelýi, bir nárseni bolsa da, ózgertti me? Joq. Áskerı dıktatýra ary qaraı jalǵasa berdi. Teılordyń qarsylastary men jaqtastary qyrqysqan azamattyq soǵys qaıta údedi.  

Lıberıanyń sońǵy eki basshysyna qaraǵanda memlekettik basqarý týraly anaǵurlym kóbirek bilgen Elen sol sáttegi memlekettik saıasatty synaýǵa jáne eldi qalyptasqan óte qıyn jaǵdaıdan shyǵarý úshin jańa baǵyttardy belgileýge kúsh salyp kórdi. Biraq úkimettegi adamdardyń eshbiri ony tyńdaǵan joq. Kerisinshe, Djonson-Serlıfti «bılikti syılamaǵanyna» baılanysty memlekettik opasyzdyq jasady dep aıyptady, esh búkpesiz aıtpasa da, tynysh júrýdi buıyrdy.  

Elen qalaısha prezıdent taǵyna jaıǵasty

2005 jyly ótken kelesi saılaý kezinde Elenniń negizgi básekelesi kópshilikke tanymal fýtbolshy Djordj Vea boldy. Alaıda Elen qarsylasynan 20% asa artyq daýys alyp jeńip ketti.

Djonson-Serlıf soǵysty doǵarý kerek dep uıǵardy. Saıası belsendi Leıma Gbovıdiń qoldaýyna ıe bolǵan Elen bir birine qarsylas lıberıalyqtarmen kelissózder júrgizý jáne taraptardy ymyralastyrý úshin aqıqatty anyqtaý jáne tatýlastyrý jónindegi komısıa qurdy. Alaıda jaýlasqan taraptar onyń sózine qulaq aspaıtyndaı kórindi. Sonda baryp Elen qýlyqqa kóshti.

Afrıka turǵyndarynyń aıtýynsha, prezıdent balyq bazaryna júıeli túrde baryp turdy. Ondaǵy satýshylardyń deni áıelder edi. Prezıdent satýshylarmen kóp aralasyp-quralasty, olardyń jaıyn bile tústi jáne qoldap otyrdy. Ol kisi kúndelikti derlik satýshylarmen birge án aıtty jáne qudaıǵa minájat qyldy. Aqyr sońynda Elen jergilikti áıelderge árqaısysy óz kúıeýine «Eger sen soǵysa beretin bolsań, men seniń janyńda jatpaımyn» degen qarapaıym bir shart qoıýǵa kelisip alýdy usyndy.   

Bul oıdyń tabysty bolatynyna sengender shamaly boldy, alaıda jospar iske asty. Erler birtindep soǵysýdy doǵardy da, soǵys aqyrynda aıaqtaldy.

Nobel syılyǵy

Djonson-Serlıf pen Gbovıdiń qareket-qamy baıqaýsyz qalǵan joq. 2011 jyly bul eki kisi Beıbitshilik salasyndaǵy Nobel syılyǵymen marapattaldy. Nomınasıada «Áıelderdiń quqyqtary men qaýipsizdigi úshin júrgizgen zorlyq-zombylyqsyz kúresi jáne bitimgerlik úderisine atsalysqany úshin» dep jazylǵan.  

Odan bir jyl buryn Elen óziniń bılikke aparǵan joly jáne memleket basshysy retindegi ómiri týraly aıtyp shyqqan «Afrıkanyń alǵashqy áıel-prezıdentiniń tamasha ómiri týraly ǵumyrnamasy» dep atalǵan kitabyn shyǵardy.  

2018 jyly Elen qyzmetinen ketip, onyń ornyna Djordj Vea — Elen 2005 jylǵy saılaýda utyp ketken fýtbolshynyń ózi keldi.   

Siz qalaı oılaısyz, bylaı aıtqanda, áıelderdi otbasylyq ereýilge kóndirgen Elen durys istedi me? Nemese soǵys kezinde amaldyń bári adal ma?

---