InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: Kógershin - beıbitshilik qusy
Jańa án: Aq kógershin
Sabaqtyń maqsaty:
1. Bilimdilik: Oqýshylarǵa beıbitshilik qusy týraly maǵlumat berý. Kógershin qusynyń túrlerimen tanystyrý. Internet arqyly beıneli sújetter kórsetý.
2. Damytýshylyq: Oqýshylardy mýzykalyq yrǵaqty sezine bilýge úıretý. Mýzyka tyńdaý arqyly mýzykalyq saýattaryn ashý. Ónerge baýlý.
3. Tárbıelik: Oqýshylardy óz eliniń tabıǵatyn súıýge, qorǵaýǵa tárbıeleý.
Kórnekilik: Baıan aspaby, oqýlyq, dápter, taqyryptyq sýretter, úntaspa, ınternet júıesi, ınteraktıvti taqta, qaǵazdan qıylǵan kógershin qıyndysy.

Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý (amandasý, oqýshylardy túgendeý)
2. Úı tapsyrmasyn suraý
- Balalar, ótken sabaǵymyzda qazaqtyń halyq mýzykasynyń orys kompozıtorlar shyǵarmalaryndaǵy orny taqyrybymen tanysqan bolatynbyz. Olaı bolsa meniń suraǵyma jaýap berińder.
- Orys kompozıtorlarynyń qazaq shyǵarmalaryndaǵy alatyn orny qandaı?
- A. V. Zataevıch qaı jyly, qaı jerde dúnıege kelgen?
- Ol kim?
- Qandaı shyǵarmalaryn bilesińder?
- Qandaı eńbekteri bar?
- S. V. Rahmanınov qaı jyly, qaı jerde dúnıege kelgen?
- Ol qaı halyqtyń kompozıtory?
- Qandaı shyǵarmalaryn bilesińder?
- Ótken sabaqta kompozıtordyń qaı shyǵarmasyn tyńdadyq?
-«Dana ájem»ániniń avtorlaryn ata.
- Osy ándi birge oryndaıyq. Án aıtý erejesin saqtaıyq.

Jańa sabaq
Sabaqtyń taqyryby: Kógershin - beıbitshilik qusy
- Kógershin qusy. Kógershinder ormandy, keıde taýly jerlerde tirshilik etetin, adam jaılaryna úıir, denesi tyǵyz, tumsyǵy qysqa jáne balaýyzsymaqtary bar qustar.
Olardyń tanaý tesikteri terili qappen búrkelgen. Monogamdy. Kógershinder búkil jer júzine taraǵan. Olardyń óte kóbirek taraǵan jerleri Malaı arhıpelagy men Avstralıa. (Kartadan kórsetý) Jalpy úsh júzdeı túri belgili. SSSR - de 11 túri kezdesedi. Mysaly: klıntýh (Soİuma oepas), váhır (Soluma raİambıs) ıyǵynda jáne moınynyń búıir bóliminde aq daqtary bolady, XVII ǵasyrǵa deıin joıylyp bitken iri dront kógershini — degen túrleri tirshilik etken. (Sýretterin ınternetten kórsetý)

Osy kezdegi kógershinderdiń jabaıy túrleri — aǵashty, taýly jerlerde tirshilik etedi. Olar aǵashtardyń ústine, qýysyna nemese jarlardyń qýysyna qalaı bolsa solaı shóptesin zattardan salady. Uıasynda 1 — 2 jumyrtqasy bolady. Jumyrtqalaryn erkegi de, urǵashysy da kezektesip basady. Jumyrtqadan 14 - ten 30 kúnniń ishinde balapan shyǵady. Qoreginiń kópshiligi mádenı jáne jabaıy ósimdikterdiń dánderi, jemisteri men tuqymdary. Bular azdap qurttardy jáne juldyz qurttardy da jeıdi. Keıbir túrleri kúzge qaraı birnesheýi bir jerge toptanyp, astyq dánderin jep sharýashylyqqa zıandaryn tıgizedi. Kógershinderdi qolǵa úıretý bizdiń zamanymyzdan birneshe myńdaǵan jyl buryn bastalǵan. Kepter – keptertárizdiler otrádynyń bir tuqymdasy. Jer sharynda keń taralǵan (tek polústik oblystarda kezdespeıdi). Qazaqstanda 2 týysy: kepter (6 túri) jáne túrkepter (4 túri) bar. (Sýretterin ınternetten kórsetý) Kepterlerdiń qolǵa úıretilgen túrin halyq arasynda – kógershin dep ataıdy. Respýblıkanyń ońt. jartysynda kók kepter (Columba livia); Altaı, Tarbaǵataı, Saýyr, Jetisý (Jońǵar) Alataýy, Solt. jáne Batys Tán - Shanda quz kepter (Columba rupestris); Jaıyq ózeniń ańǵarynda dyr kepter (Columba palumbus), Aral t - nen Alakól qazanshuńqyryna deıingi shól dalada qońyr kepter (Columba eversmanni) taralǵan. Sondaı - aq, respýblıkanyń taýly aımaqtaryndaǵy jalpaq japyraqty orman beldeýiniń eteginde túrkepter (Streptopelia turtur); shyǵysta, ońt. aımaqtaǵy taýlarda, ormandy dalada, dalalyq jerlerde úlken túrkepter (Streptopelia orientalis) kezdesedi. Kepterlerdiń qanatynyń uzyndyǵy 180 – 250 mm, salm. 240 – 350 g (dyrkepter – 600 g - daı). Basy kishkentaı, tumsyǵy túzý, sıraǵy qysqa bolady. Kepterlerdiń kópshiliginiń qaýyrsyndary qulpyryp turatyn alýan tústi keledi. Únemi toptanyp júredi. Jubyn jazbaıdy. Kóbi jylyna 2 ret, keıbireýi 4 – 5 ret jumyrtqalaıdy. Jumyrtqany jaryp shyqqan qyzylshaqa balapan ábden qanattanǵansha (25 táýlik boıy) uıadan ushpaıdy. Ósimdik tuqymymen, astyq tuqymdastarynyń dánimen, shoshqa jańǵaqpen qorektenedi
(Ár eldiń baqyt qusy týraly qysqasha maǵlumat berý jáne sýretterin kórsetý)

- Balalar, Máskeý qalasynda oqýshylardan qurylǵan «Bolshoı hor» bar. Osy hordyń oryndaýynda Isaak Dýnaevskııdiń «Letıte, golýbı!»ánin tyńdaıyq. Bul án 1957jyly Máskeý qalasynda ótken jastar festıvali kezinde arnaıy shyǵarylǵan.
Mýzyka tyńdaý. «Letıte, golýbı!» Sózi: Mıhaıl Matýsovskıı
Áni: Isaak Dýnaevskıı
«Aq kógershin» ániniń alǵashqy oryndaýshysy Kúlásh Báıseıitovanyń oryndaýynda úntaspadan ándi tyńdaý, eki ánniń maǵynasyn, áýenin salystyrý.
Oqýlyqpen jumys.
- Balalar, oqýlyqqa nazar aýdaraıyq.(taqyrypty mánerlep oqý)

Jańa án úırený:
«Aq kógershin» (avtorlarmen tanystyrý)
Sózi: N. Baımuhamedov
Áni: A. Jubanov
Oıyn.
- Balalar, «Aq kógershin»áni beıbitshilik, baqyt, kóktemgi kún sıaqty jarqyn sátti sýretteıdi. Aldymyzda qaǵazdan qıylǵan aq kógershinniń arǵy betine qasyńda otyrǵan dosyńa júregińnen shyqqan jaqsy tilegińdi jazyp, bir - birińizge syıǵa tartasyzdar.

Sabaqty bekitý.
- Kógershin qandaı qus?
- Kógershinniń álemde qansha túri bar?
- Qazaqstanda kógershinniń qansha túri kezdesedi?
- Isaak Dýnaevskııdiń «Letıte, golýbı!»ánin qandaı oqıǵaǵa arnaǵan?
- Qaı halyqtar qandaı qustardy beıbitshilik belgisine jatqyzady?
- A. Jubanovtyń «Aq kógershin» ániniń maǵynasyn kim aıtyp beredi?
- Jaraısyńdar.

Qorytyndy:
«Kógershin - beıbitshilik qusy»taqyrybyn oqyp kelý,
«Aq kógershin»ánin jattaý, dápterge kógershin qusynyń sýretin salyp kelý.
Baǵalaý, úı tapsyrmasyn berý

Mańǵystaý oblysy,
Jańaózen qalasy, №7 orta mektebiniń
Bastaýysh synyp muǵalimi: Jaýkenova Gýlnara Jaýǵashtyqyzy