InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: Kompúterlik vırýstar jáne túrleri
Sabaqtyń maqsaty: Oqýshylarǵa kompúterlik aqparatty qorǵaý uǵymy men arhıvteý baǵdarlamasy túsinigin meńgertý.
Damytýshylyǵy: Tapsyrmalardy oryndata otyryp, tanym qabiletin, zeıinin, belsendilikterin damytý. Sabaqqa qyzyǵýshylyǵyn arttyrý
Tárbıeliligi: Óz betimen jumys jasaýǵa, jınaqtylyqqa, uqyptylyqqa tárbıeleý.
Sabaqtyń kórnekiligi: Mýltımedıa quraldary, kompúter, prezentasıa, deńgeılik tapsyrmalar.
Sabaqtyń tıpi: Jańa taqyrypty túsindirý sabaǵy.
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq.
QOLDANYLǴAN ÁDEBIETTER
Ahmetov K. S. Sovremennyı personalnyı kompúter. – M.: “Kompúter pres”. 1995.
Balapanov E. Q, Bóribaev B. B, Dáýletqulov A. Q. Jańa aqparattyq tehnologıalar: Informatıkadan 30 sabaq
S. V. Semenov «Informatıka. bazovyı kýrs» 2002 j.
V. P. Leontev «Personalnyı kompúter» 2004 j.

Sabaqtyń barysy: Uıymdastyrý kezeńi.
Úı tapsyrmasyn suraý.
Jańa sabaqty túsindirý.
Qorytyndy: Praktıkalyq jumys.
Baǵalaý.
Úıge tapsyrma.
Kompúterlik vırýstar jáne olardyń túrleri.
1. Kompúterlik vırýstar;
2. Kompúterge vırýs juqqandyǵynyń negizgi belgileri;
3. Kompúterlik vırýstardyń jiktelýi;
4. Antıvırýstyq programmalardyń túrleri jáne olardyń negizgi múmkindikteri;
5. Kompúterdi vırýs juqtyrýdan saqtaý tásilderi.
1. Kompúterlik vırýstar Kompúterlik vırýstar – óz kóshirme - lerin jasap, solardy kompúterlik júıeler men jelilerdegi ártúrli obek - tilerge jasyryn engizip, tutynýshyǵa bildirmeı ártúrli jymysqy áreketter jasaıtyn programmalar toby. Sol kóshirmeler ary qaraı da jyldam kóbeıe otyryp, taralý qasıetin saqtaıdy.
Kompúterlik vırýstar EEM ishinde paıda bolyp, naqty tirshilik jasaıtyn mıkroorganızmder emes. Olardy basqalarǵa qasaqana zıankestik jasaý úshin programmalardyń durys oryndalýyna kesirin tıgizý maqsatynda ádeıilep jazatyn adamdar bar. Ondaı programmalardy qyrsyq qıqarlar (kraker - vandaldar) jasaıdy.
İshine vırýs enip ketken programmany “zalaldanǵan” nemese ınfeksıasy bar programma dep ataıdy.
Infeksıasy bar “naýqas” programma oryndala bastaǵanda, aldymen vırýs jumysqa kirisedi. Sodan vırýs basqa programmalarǵa da juǵa bastaıdy da, óziniń jospar - lanǵan zıandy áreketterin atqarýǵa kirisedi.
Vırýs óz áreketterin sezdirmes úshin birden belsendilik tanytpaı, mynadaı sharttardyń oryndalýyn kútedi:
- belgili bir ýaqyt kezeńi ótý tıis;
- operasıalardyń naqty bir sany oryndalýy qajet;
- belgili bir kún - aı merzimi nemese aptanyń naqty bir kúni kelýi kerek, t. s. s.
Vırýsqa qarsy jazylǵan programmalardyń kóptigine qaramastan, vırýstar sany kúnnen - kúnge kóbeıip jatyr.

Kompúterge vırýs juqqandyǵynyń negizgi belgileri
• Keıbir programmalardyń jumys isteýiniń baıaýlaýy;
• Faıldar kóleminiń úlkeıýi (ásirese programmalar);
• Buryn bolmaǵan kezdeısoq faıldardyń paıda bolýy;
• Paıdalanylatyn jedel jad kóleminiń kishireıýi (ádettegi rejımmen salystyrǵanda);
• Kenetten paıda bolatyn ártúrli beınelik jáne dybystyq effektiler;

• Operasıalyq júıe jumysynan qatelikter shyǵýy (onyń kenetten turyp qalýy);
• Dıskilerge málimet jazylmaıtyn kezde oǵan ınformasıanyń jazyla bastaýy;
• Buryn jumys istep turǵan programmanyń toqtap qalýy nemese úzdiksiz jumys istep toqtamaı ketýi;
• Belgisiz adamdardan (kompúterlerden) elektrondyq hatpen birge oryndalatyn programma - nyń kelip túsýi t. s. s.
Alǵashqy ret vırýstar problemasyna kóńil bólgen Fred Koenniń (F. Cohen) «Kompúterlik vırýstar, teorıasy men eksperımenti» degen 1983 jyly shyqqan kitaby boldy.
Vırýstardyń taralýy jóninde tuńǵysh eksperımentti de F. Koen 1983 j. 10 qyrkúıekte Ońtústik Kalıfornıa Ýnıversıtetindegi qaýipsizdik semınary kezinde ótkizdi.
Alǵashqy ret vırýstar problemasyna kóńil bólgen Fred Koenniń (F. Cohen) «Kompúterlik vırýstar, teorıasy men eksperımenti» degen 1983 jyly shyqqan kitaby boldy.
Vırýstardyń taralýy jóninde tuńǵysh eksperımentti de F. Koen 1983 j. 10 qyrkúıekte Ońtústik Kalıfornıa Ýnıversıtetindegi qaýipsizdik semınary kezinde ótkizdi.
Sol kezderde alǵash ret vırýstardyń jeli boıynsha baqylaýǵa kónbeıtin taralý qubylysy úlken qoǵamdyq tolǵanys týǵyzdy. Ol 1988 j. 2 qarashada Kornel ýnıversıtetiniń sońǵy kýrsy stýdenti Robert Tappan Morrıs jeli boıynsha taratqan vırýstyq programma kesirinen boldy. Sonyń saldarynan 6200 kompúter toqtap qalyp, ıaǵnı jelige qosylǵan mashınalardyń 7, 3 % - y isten shyqty
Kompúterlik vırýstardyń jiktelýi (toptarǵa bólinýi)
Vırýstardy mynadaı belgilerine qarap toptarǵa (klastarǵa) bólýge bolady:
• Taralý ortasy boıynsha;
• Juǵý tásili boıynsha;
• Zıankestik áreketiniń deńgeıine qaraı nemese zalaldyq qasıetine baılanysty;
• Algorıtm ereksheligine qaraı;
• Kóleminiń turaqtylyǵyna baılanysty.
Taralý ortasyna qaraı
Jeli vırýstary – kompúterlik jeli boıynsha taralady. Onyń mysaly retinde Melissa atty vırýsty keltirýge bolady.
Faıldyq vırýstar – com jáne exe tıpti birden atqarylatyn komandalyq faıldarǵa juǵyp taraıdy. Osy topqa makrokomandalar arqyly jazylatyn makro - vırýstar da jatady. Olar Word, Excel tárizdi programmalarda daıyndalǵan oryndalmaıtyn mátindik nemese kestelik faıldarǵa juǵady.
Júkteletin vırýstar (Zagrýzochnye) - dıskiniń júktelý sektoryna (Boot - sektor) nemese vınchesterdiń júıelik sektoryna (Master Boot Record – MBR) jabysatyn vırýstar. Keıbireýleri óz málimetin dıskiniń bos sektorlaryna olardy FAT - kestege málimet jazylmaıtyn aqaýly aımaq (Bad Claster) tárizdi etip belgilep jazyp ketedi.
Faıldyq - júktelý vırýstary - faıldardy da, dıskiniń júktelý sektorlaryn da búldiredi. Bular kóbinese kúrdeli algorıtmmen jumys istep, jyldam zıan tıgizedi.

Kompúterlik vırýstar jáne túrleri. júkteý
Kompúterlik vırýstardan qorǵaý. slaıdty júkteý