Konýs – aınalý denesi
Batys Qazaqstan oblysy,
Tasqala aýdany, Mereı aýyly,
JOBB Shıpov mektebi matematıka pániniń muǵalimi
Týlembaeva Olga Býranbaevna
Sabaqtyń taqyryby: Konýs – aınalý denesi
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Sabaqta oqýshylar konýs, onyń elementteri týraly túsinik berý.
Damytýshylyq: Sabaqta oqýshylarǵa konýstyń búıir betiniń, tolyq betiniń aýdandaryn, tabýǵa esepter shyǵartý arqyly oqýshylardyń shapshańdyq qabiletterin damytý.
Tárbıelik: Ózbetimen oılaý qabiletin jetildirý. Konýstyń qoldanylatyn jerleri týraly maǵlumattar bere otyryp, oqýshylardy ádemilikke, tazalyqqa, tabıǵatty aıalaýǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Jańa sabaq.
Sabaqtyń ádisi: Suraq - jaýap, esepter shyǵarý.
Pánaralyq baılanys: orys tili; ádebıet; tarıh.
Sabaqtyń kórnekiligi: ınteraktıvti taqta, derbes kompúter.
Jospary
1. Úı jumysyn tekserý
2. Jańa taqyryp túsindirý
3. Esepter shyǵarý
4. Úıge tapsyrma
Sabaq barysy:
Uıymdastyrý kezeńi.
1) Úı tapsyrmasyn suraý, bekitip qorytyndylaý: 10 - 12mın
Synyp oqýshylaryn eki topqa bólý.
Úı tapsyrmasyn oqýshylardan «Bilim shyńy» oıyny arqyly surap tekseremin. Ol úshin oqýshylar tómendegi tapsyrmalardy eki jaqtap oryndap, bilim shyńynyń eń joǵarǵy bóligine jetip, týdy tigý kerek. Qaı top birinshi tikse, sol top jeńiske jetedi.
«Bilim shyńy» oıyn
Úıge berilgen esepter elektrondy oqýlyq kómegimen tekseriledi.№»1, 2
2) Jańa sabaqty meńgertý. 20 - 25mın
Vıdeo rolık: «Eń úlken sáýkele»
Sáýkele – uzatylǵan qyz kıetin asa qymbat baǵaly, kádeli ári ásem baskıim. Sáýkeleniń ón boıy qymbat matalarmen qaptalyp, onyń syrtyna altyn, kúmis, injý, marjan, merýert, aqyq sıaqty asyl tastardan jasalǵan monshaqtar túrli - tústi qymbat jiptermen tigiledi. Sáýkeleniń tigilýi týraly ǵalym Ó. Jánibek bylaı deıdi: «Sáýkelege uqsas bas kıimderdi arheologtar erte ortaǵasyrlyq múrdelerden de kezdestirgen. Úılený saltyna arnap, qalyńdyqty jasandyrǵanda, ádette onyń basyna mańdaılyq, jelkelik janamalar qystyrylatyn qańqa retinde bıiktigi 20 - 30 sm - deı keletin baǵaly ań terisimen kómkerilgen «súırik bórik» kıgizetin de, ústine sáýkeleniń ózin qondyratyn bolǵan. Ol betashar aıtylǵanda qalyńdyqtyń júzin, búkil denesin jaýyp tógilip turatyndyqtan, qyzdyń dene pishimin óte názik, symbatty etip kórsetetin» [1, 16]. Sáýkele sóziniń shyǵý tórkini týraly E. Janpeıisov bylaı deıdi: «Qyrǵyz tilinde «shókúló» - bogoto ýkrashennoe konýsobraznoe svadebnaıa shapka nevesty. Sáý «sau, saǵ» vyrajaet znachenıe seloı, vseselo, selnyı, chıstyı, a komponent kele «kúló, kula» nazvanıe golovnogo ýbora svázan s ego osnovnym prıznakom konýsoobraznostú, otnosıtelnoı ýdlınennostú»
Búgingi sabaǵymyzdyń taqyrybyn kim ataıdy? «Konýs – aınalý denesi.»
Elektrondyq oqýlyqpen jumystaný, jańa taqyryp túsindirý.
Anyqtama: Tikburyshty úshburyshty katetinen aınaldyrǵanda shyǵatyn fıgýra konýs dep atalady.
Konýs elementteri: tabany, jasaýshysy, bıiktigi.
Konýs túrleri:
Tabany dóńgelek bolyp keletin jáne onyń bıiktiginiń tabany dóńgelektiń sentrine dál túsetin konýsty tik dóńgelek konýs dep ataımyz. Tik emes konýstar mektep kýrsynda qarastyrylmaıdy. Bul konýs aınalý denesi bolmaıdy.
Konýstyń qımalary.
1-sýret – Jazyqtyq konýstyń tabanyn horda boıymen, al búıir betin eki jasaýshy boıymen qıyp ótedi. Qıma – teń búıirli úshburysh
2-sýret – Jazyqtyq konýstyń osi arqyly ótse, onda qımada paıda bolǵan úshburysh konýstyń ostik qımasy dep atalady. Qıma - úshburysh
3-sýret – Konýsty onyń osine perpendıkýlár jazyqtyqpen qıýǵa bolady. Bul jaǵdaıda qıýshy jazyqtyq taban jazyqtyǵyna paralel, al konýstyń qımasy – dóńgelek
4-sýret – Konýstyń jasaýshysy arqyly ótetin, konýspen ortaq núkteleri joq jazyqtyq konýsqa janama jazyqtyq dep atalady.
«Qyzyqty konýstar»
Oqýshy sábizdi qıý arqyly konýs qımalaryn kórsetedi.
Negizgi formýlalar
Konýstyń búıir betin bir jasaýshysynyń boıymen tilip, onyń jazbasyn alýǵa bolady (146 a, b - sýret). Konýstyń búıir betiniń jazbasy radıýsy konýstyń jasaýshysyna teń, al doǵasynyń uzyndyǵy konýs tabany sheńberiniń uzyndyǵyna teń sektor bolyp tabylady.
Konýstyń búıir betiniń aýdany onyń taban sheńberiniń uzyndyǵy men jasaýshysynyń kóbeıtindisiniń jartysyna teń:
Sk. b. b. =PRL
Stab =PR2
Sk. tol. beti =PRL + PR2 = PR(L + R)
L - konýstyń jasaýshysy, R – tabanynyń radıýsy
3. Esepter shyǵarý.
№8
Konýs tabanynyń radıýsy 4sm. Ostik qımasy teńqabyrǵaly úshburysh. Ostik qımanyń aýdanyn tabyńyz.
№9
Konýstyń bıiktigi 8 m, tabanynyń radıýsy 6m. Konýstyń jasaýshysyn tap.
№10
Konýstyń jasaýshysy 8 m jáne ol taban jazyqtyǵymen 〖60〗^0burysh jasaıdy. Konýstyń taban aýdanyn tabyńdar.
№11
Jasaýshysy 13 dm, al tabanynyń radıýsy 5dm bolatyn konýstyń bıiktigin tabyńdar.
№12
Konýs tabanynyń radıýsy r, al ostik qımasy tikburyshty úshburysh. Qımanyń aýdanyn tabyńdar.
№13
Konýstyń otik qımasy - qabyrǵasy 2r - teń durys úshburysh. Aralaryndaǵy buryshy 〖30〗^0 - qa teń eki jasaýsha arqyly júrgizilgen qımanyń aýdanyn tabyńdar.
Tasqala aýdany, Mereı aýyly,
JOBB Shıpov mektebi matematıka pániniń muǵalimi
Týlembaeva Olga Býranbaevna
Sabaqtyń taqyryby: Konýs – aınalý denesi
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Sabaqta oqýshylar konýs, onyń elementteri týraly túsinik berý.
Damytýshylyq: Sabaqta oqýshylarǵa konýstyń búıir betiniń, tolyq betiniń aýdandaryn, tabýǵa esepter shyǵartý arqyly oqýshylardyń shapshańdyq qabiletterin damytý.
Tárbıelik: Ózbetimen oılaý qabiletin jetildirý. Konýstyń qoldanylatyn jerleri týraly maǵlumattar bere otyryp, oqýshylardy ádemilikke, tazalyqqa, tabıǵatty aıalaýǵa tárbıeleý.
Sabaqtyń túri: Jańa sabaq.
Sabaqtyń ádisi: Suraq - jaýap, esepter shyǵarý.
Pánaralyq baılanys: orys tili; ádebıet; tarıh.
Sabaqtyń kórnekiligi: ınteraktıvti taqta, derbes kompúter.
Jospary
1. Úı jumysyn tekserý
2. Jańa taqyryp túsindirý
3. Esepter shyǵarý
4. Úıge tapsyrma
Sabaq barysy:
Uıymdastyrý kezeńi.
1) Úı tapsyrmasyn suraý, bekitip qorytyndylaý: 10 - 12mın
Synyp oqýshylaryn eki topqa bólý.
Úı tapsyrmasyn oqýshylardan «Bilim shyńy» oıyny arqyly surap tekseremin. Ol úshin oqýshylar tómendegi tapsyrmalardy eki jaqtap oryndap, bilim shyńynyń eń joǵarǵy bóligine jetip, týdy tigý kerek. Qaı top birinshi tikse, sol top jeńiske jetedi.
«Bilim shyńy» oıyn
Úıge berilgen esepter elektrondy oqýlyq kómegimen tekseriledi.№»1, 2
2) Jańa sabaqty meńgertý. 20 - 25mın
Vıdeo rolık: «Eń úlken sáýkele»
Sáýkele – uzatylǵan qyz kıetin asa qymbat baǵaly, kádeli ári ásem baskıim. Sáýkeleniń ón boıy qymbat matalarmen qaptalyp, onyń syrtyna altyn, kúmis, injý, marjan, merýert, aqyq sıaqty asyl tastardan jasalǵan monshaqtar túrli - tústi qymbat jiptermen tigiledi. Sáýkeleniń tigilýi týraly ǵalym Ó. Jánibek bylaı deıdi: «Sáýkelege uqsas bas kıimderdi arheologtar erte ortaǵasyrlyq múrdelerden de kezdestirgen. Úılený saltyna arnap, qalyńdyqty jasandyrǵanda, ádette onyń basyna mańdaılyq, jelkelik janamalar qystyrylatyn qańqa retinde bıiktigi 20 - 30 sm - deı keletin baǵaly ań terisimen kómkerilgen «súırik bórik» kıgizetin de, ústine sáýkeleniń ózin qondyratyn bolǵan. Ol betashar aıtylǵanda qalyńdyqtyń júzin, búkil denesin jaýyp tógilip turatyndyqtan, qyzdyń dene pishimin óte názik, symbatty etip kórsetetin» [1, 16]. Sáýkele sóziniń shyǵý tórkini týraly E. Janpeıisov bylaı deıdi: «Qyrǵyz tilinde «shókúló» - bogoto ýkrashennoe konýsobraznoe svadebnaıa shapka nevesty. Sáý «sau, saǵ» vyrajaet znachenıe seloı, vseselo, selnyı, chıstyı, a komponent kele «kúló, kula» nazvanıe golovnogo ýbora svázan s ego osnovnym prıznakom konýsoobraznostú, otnosıtelnoı ýdlınennostú»
Búgingi sabaǵymyzdyń taqyrybyn kim ataıdy? «Konýs – aınalý denesi.»
Elektrondyq oqýlyqpen jumystaný, jańa taqyryp túsindirý.
Anyqtama: Tikburyshty úshburyshty katetinen aınaldyrǵanda shyǵatyn fıgýra konýs dep atalady.
Konýs elementteri: tabany, jasaýshysy, bıiktigi.
Konýs túrleri:
Tabany dóńgelek bolyp keletin jáne onyń bıiktiginiń tabany dóńgelektiń sentrine dál túsetin konýsty tik dóńgelek konýs dep ataımyz. Tik emes konýstar mektep kýrsynda qarastyrylmaıdy. Bul konýs aınalý denesi bolmaıdy.
Konýstyń qımalary.
1-sýret – Jazyqtyq konýstyń tabanyn horda boıymen, al búıir betin eki jasaýshy boıymen qıyp ótedi. Qıma – teń búıirli úshburysh
2-sýret – Jazyqtyq konýstyń osi arqyly ótse, onda qımada paıda bolǵan úshburysh konýstyń ostik qımasy dep atalady. Qıma - úshburysh
3-sýret – Konýsty onyń osine perpendıkýlár jazyqtyqpen qıýǵa bolady. Bul jaǵdaıda qıýshy jazyqtyq taban jazyqtyǵyna paralel, al konýstyń qımasy – dóńgelek
4-sýret – Konýstyń jasaýshysy arqyly ótetin, konýspen ortaq núkteleri joq jazyqtyq konýsqa janama jazyqtyq dep atalady.
«Qyzyqty konýstar»
Oqýshy sábizdi qıý arqyly konýs qımalaryn kórsetedi.
Negizgi formýlalar
Konýstyń búıir betin bir jasaýshysynyń boıymen tilip, onyń jazbasyn alýǵa bolady (146 a, b - sýret). Konýstyń búıir betiniń jazbasy radıýsy konýstyń jasaýshysyna teń, al doǵasynyń uzyndyǵy konýs tabany sheńberiniń uzyndyǵyna teń sektor bolyp tabylady.
Konýstyń búıir betiniń aýdany onyń taban sheńberiniń uzyndyǵy men jasaýshysynyń kóbeıtindisiniń jartysyna teń:
Sk. b. b. =PRL
Stab =PR2
Sk. tol. beti =PRL + PR2 = PR(L + R)
L - konýstyń jasaýshysy, R – tabanynyń radıýsy
3. Esepter shyǵarý.
№8
Konýs tabanynyń radıýsy 4sm. Ostik qımasy teńqabyrǵaly úshburysh. Ostik qımanyń aýdanyn tabyńyz.
№9
Konýstyń bıiktigi 8 m, tabanynyń radıýsy 6m. Konýstyń jasaýshysyn tap.
№10
Konýstyń jasaýshysy 8 m jáne ol taban jazyqtyǵymen 〖60〗^0burysh jasaıdy. Konýstyń taban aýdanyn tabyńdar.
№11
Jasaýshysy 13 dm, al tabanynyń radıýsy 5dm bolatyn konýstyń bıiktigin tabyńdar.
№12
Konýs tabanynyń radıýsy r, al ostik qımasy tikburyshty úshburysh. Qımanyń aýdanyn tabyńdar.
№13
Konýstyń otik qımasy - qabyrǵasy 2r - teń durys úshburysh. Aralaryndaǵy buryshy 〖30〗^0 - qa teń eki jasaýsha arqyly júrgizilgen qımanyń aýdanyn tabyńdar.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
