InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: Kúı atasy – Qurmanǵazy

Sabaqtyń maqsaty: Uly kúıshi Qurmanǵazy shyǵarmalary arqyly oqýshylardy rýhanı baıytý, óner arqyly shyǵarmashylyq oılaryn maqsatynda jáne mýzykany sanaly túrde qabyldaýǵa, mánerleý dybysy arqyly mýzykanyń damý ereksheligin anyqtaýǵa.
Sabaqtyń mindetteri:
a) bilimdiligi: Kúı atasy – Qurmanǵazy týraly tolyq maǵlumat berý.
á) damytýshylyǵy: Oqýshylardyń án – kúıler tyńdaý arqyly áýendik sezimtaldyǵyn arttyrý, este saqtaý, qıaldaý, oılaý qabiletterin damytý.
b) tárbıeligi: Ónerdi qurmetteýge, ózin - ózi ustaýǵa, adamgershilikke tárbıeleý,
Sabaqtyń túri: Aralas sabaq
Sabaqtyń kórnekiligi: Qurmanǵazy sýret, maqal - mátelder, psıhologıalyq trenıń, slaıdtar.

Sabaqtyń barysy:
1: Uıymdastyrý kezeńi
İİ. Psıhologıalyq daıyndyq:
Úlkenderge siz,
Kishilerge biz,
Ádeppen bas ıip,
Sálem berdik biz!

Úı tapsyrmasyn tekserý: 1. Aspaptyq mýzyka degenimiz ne?
2. Kúı degenimiz ne?
3. Kúı neshege bólinedi?
4. Qandaı kúıshilerdi bilemiz?
5. Dáýletkereıdiń kúıin ata?

İİİ. Jańa sabaq
1. Psıhologıalyq trenıń
Balalar mýzyka sabaǵynda qandaı janrlarymen tanysamyz?
Suraqtarǵa jaýap berý?
- Án, kúı, bı, jyr
- Án, bı, kúı, jyrlar nege jatady? Árıne ónerge.

Óner týraly qandaı maqal - mátelder bilemiz
«Ónerli bala - súıkimdi»,
Ónerlige - óris keń.
- Ándi, kúıdi, jyrdy, bıdi oryndaıtyn óner adamdaryn ne deımiz?
- Árıne ánshi, kúıshi, bıshi, jyrshy.
«Aman, bol sheshem, aman bol»- Qurmanǵazynyń, kúıin tyńdaý.
- Balalar, bul qandaı kúı?
- Kimniń kúıi dep oılaısyńdar?

Uly kúıshiler jaqyn adamdaryna arnap kúı shyǵarǵan. Mundaı kúılerdi «arnaý kúıler»- dep ataıdy. Sonyń biri – Qurmanǵazynyń anasyna arnaǵan «Aman bol, sheshe, aman, bol» kúıi. Tory atty ertip, jolǵa Qurmanǵazy úıden shyǵar aldynda dombyrasyn qolyna alady da, qoshtasyp bir kúı tartady. Shyǵaryp salýǵa jınalǵan dostary kúıdiń atyn suramaı - aq bildi. Óıtkeni, birinshi bastamasynyń ózi «Aman, bol sheshem, aman, bol» dep aıtyp tur edi.
Iá, balalar, bul kúıdiń avtory - qazaqtyń halyq kompozıtory, kúıshi Qurmanǵazy Saǵyrbaev. Árıne búgingi jańa sabaǵymyz «Kúı atasy - Qurmanǵazy» týraly ótemiz. Qurmanǵazy Saǵyrbaıuly – kúıshi, kompozıtor.
Qurmanǵazy Saǵyrbaıuly – Batys Qazaqstanda 1818 jyly dúnıege kelgen. Qurmanǵazy Saǵyrbaıuly – alǵashqy ustazy Uzaq kúıshi.
Qurmanǵazy Saǵyrbaıuly – kúıleri: «Aqsaq qulan»,»Adaı»,»Qaıran sheshem», t. b. kúıler bar.
Qurmanǵazy jasynan dombyraǵa áýes boldy. Ol Uzaq kúıshiden tálim alyp, eseıgen shaǵynda dombyrashylyq, kúıshilik sheberligin tanytty. HİH ǵasyrdyń asa kórnekti kompozıtory, kúı atasy. Qurmanǵazy Saǵyrbaıuly - teńdesi joq uly kúıshi. Ol - zamanyndaǵy qoǵamdyq - áleýmettik qaıshylyqtarǵa, zorlyq - zombylyqqa qarsy kúresip ótken adam. Ol 71 jasynda qaıtys boldy.
- Qurmanǵazynyń shákirti kim?
- Shákirti – Dına
Ataqty kúıshi Dınaǵa «Qaıran sheshem» kúıin úıretip otyr edi. Syrttan attyń dúbirin estıdi. Qurmanǵazyny tutqynǵa alyp, ol dombyrasyn Dınanyń qolyna ustatady». Muramdy saǵan tapsyramyn, halqyma jetkiz», deıdi. Qurmanǵazy tek kúıshi emes, onyń shákirti ataqty kúıshi apamyz Dına Nurpeıisqyzy.

Jumbaqtar sheshý:
Uzyn moıyn,
Eki ishek.
Qatar - qatar tekpishek.
Basyp kórseń bir - birlep, Ún shyǵady kúmbirlep.(dombyra)
Árıne Dombyra aspabynyń qasıettiligin ataıyqshy
Taqtaǵa shyǵyp plakatqa jazady
Dombyra - eńbekqorlyqqa úıretedi.
Dombyra - shejireni bilýdi talap etedi
Dombyra - adamnyń ishki - jan dúnıesin emdep, kóńiliń kóteredi, densaýlyqty nyǵaıtady.
Dombyra - ádebıettiń damýyna yqpal etedi.
Dombyra - jarysý men talasýǵa, izdenýge baýlıdy.
- Mýzyka degende ne oılaısyńdar? Kóz aldaryna ne elesteıdi? Suraqtarǵa jaýap berý.
- Án, kúı, ánshi, dombyra.
- Óner degen ne?
- Kúı tartatyn adamdy kim deıdi?
- Kúıshi
Kúı - dombyrada jáne basqa da halyq aspaptarynda oryndalatyn mýzykalyq shyǵarma.
Kúıshi - kúı shyǵaryp, ony dombyrada oryndaıtyn adam.
Kúıler - taqyryby men mazmunyna qaraı ańyz kúıler, tarıhı kúıler, lırıkalyq kúıler, psıhologıalyq kúıler bolyp jikteledi.

İÚ. Bekitý: Balalar búgin biz qandaı kúıshimen tanystyq? Árıne Qurmanǵazy Saǵyrbaıuly. Endi tyńdaıtyn Qurmanǵazynyń «Saryarqa» kúıi. Kúı tartý arqyly sýret salamyz. Kúı tyńdaı arqyly kóz aldymyzǵa ne elesteıdi, árıne jaılaý, taý, qazaqtyń aýyl jeri, balalar sýretterin túsindiredi.
Sabaqty qorytyndylaımyz:
Suraq - jaýap:
1. Búgin biz sabaqta qandaı kúıshimen tanystyq?
2. Qurmanǵazynyń qandaı kúılerin bilemiz?
3. Mýzyka degende ne oılaısyń?
4. Óner degen ne?
5. Kúı tartatyn adamdy kim deıdi?
6. Qurmanǵazy shákirti kim?

Tilek aıtý: Denimiz saý bolsyn, ónerli bolaıyq!
Ánshi, bıshi, kúıshi bolyńyzdar!