InfoHub Logo

Qalalyq semınar taqyryby «Inovasıalyq tehnologıalar aýksıony»
Master klass: «Lýllıı sheńberiniń erekshelikteri»
Mektepke deıingi balanyń tilin damytý árqashanda ózekti másele bolyp tabylady. Qazirgi tańda balanyń tilin damytý prosesin túzetýdiń kóptegen ádisteri bar. Balanyń tilin damytý barysynda jaǵymdy emosıanaldy qalpyn uıymdastyryp, óziniń tilin belsendi damytýǵa degen qyzyǵýshylyǵyn týdyrý kerek. Eń tıimdi jáne qyzyqty da, qoljetimdi balanyń is - áreketi bul – oıyn.

Oıyn men til damytýdyń eki jaqty baılanysy bar:
1. Bala oıyn barysynda belsendilik tanytady jáne tili damıdy;
2. Oıyn barysynda oıynnyń ózi tiliniń damýy barysynda kúrdelene túsedi.

13 - ǵasyrda fransýz monahy Raımond Lýllıı qaǵaz sheńberi túrinde logıkalyq materıal oılap tapty. «Lýllıı sheńberi» bul – kompúter tárizdi materıal. Onyń qarapaıymdylyǵy balabaqshada qoldanýǵa múmkindik beredi. Bul materıal eki sheńber (plasına) jáne arnaıy jasalǵan qoraptan turady. Lýllıı sheńberlerdi balanyń jas erekshelikterine saı 4, 6, 8 bólikke bólip, olarǵa sýretter, sózder, býyn, sandar men sóılemder jazǵan. Árbir bala ózine qoıylǵan suraqqa jaýabyn taba alady jáne kez - kelgen kombınasıa boıynsha qıaldap áńgime aıtyp beredi.

Bul materıaldyń fýnksıasy óte kóp jáne ol TRIZ ádisine jatady, oıyn túrinde qoldanylady. Ony jeke de, toptyq túrde de qoldanýǵa bolady. Pedagog balaǵa ony «Sıqyrly sheńberler» dep tanystyryp, mindetti túrde jumys jasaý barysyn kórsetip, erejesimen tanystyrady. Munda pedagog tek baqylaýshynyń rólin atqarady. Balalar ózderi árekettesip, kezekterin belgilep, izdenip jumys jasaıdy.

Onyń taǵy bir túri pıramıda negizinde jasalady. Sheńberler bir qondyrǵyǵa ornatylady, joǵarǵy jaǵynda baǵyt berý belgisi bolady. Sheńberler qozǵalmaly jáne 4, 6, 8 bólikke bólinedi.
5 jastaǵy balaǵa 4 - 6 bólikti 2 - 3 sheńber qoldanylady. 6 - 7 jastaǵy balaǵa 8 bólikti 4 sheńber qoldanýǵa bolady.

Oıyn eki bólikten turady:
1. Belgili bir suraqqa jaýap tabý;
2. Qıalyn damytýǵa arnalǵan jattyǵýdan.

Oıyn júrgizý barysy:
1. Barlyq sheńberde sýret ornalastyrylady. Mysaly:
1) Aǵashtyń túri;
2) Onyń ornalasqan jeri (baq, orman, dala t. b);
3) Jemisi, tuqymy (alma, jańǵaq t. b)
2. Maqsaty qoıylady. Balalarǵa sáıkestigin tabý qajet.
3. Sheńberdi aınaldyryp túsken kombınasıa boıynsha áńgime qurastyryp, onyń paıdasyn aıtady.
Nátıjesinde – tili, logıkalyq oılaýy, zeıini, este saqtaýy damyp, qorshaǵan ortany tanýǵa múmkindik týady.

Nátıjesinde:
1. Bala oıyn barysynda belsendilik tanytady jáne tili damıdy. Sózdik qory molaıyp, áńgimeleý jáne sóıleý tili qalyptasady.
2. Oıyn barysynda oıynnyń ózi tiliniń damýy barysynda kúrdelene túsedi.
3. Dybystardy dybystalý, tildik estilý artıkýlásıasyn saqtap aıtý biliktiligin qalyptasady.
4. Sóıleý barysynda tildiń gramatıkasyn saqtaýǵa úırenedi jáne tiliniń morfologıalyq qyryn qalyptastyrady.
5. Áripter tańbasymen tanysady, býyndap oqýǵa úırenedi.
6. Aqyl - oı áreketiniń tásilderin úırenedi ( taldaý, bekitý, júıeleý, qurastyrý).
7. Qorshaǵan ortamen tanysyp, qamqorlyqpen qaraýǵa tárbıelenedi.
8. Tanymdyq prosesteri damıdy.