InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: Maǵjan - syrshyl aqyn
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik:- Maǵjan Jumabaevtyń ómiri men aqynnyń sýretshil, názik úndi, taza júrekti jyrlarynyń ereksheligi men mánin ashý.
Damytýshylyq: Oqýshylardy aqyn óleńderiniń estetıkalyq - rýhanı qundylyqtarymen tanystyra otyryp, oılaý qabiletin damytý barysynda óleńniń negizgi ıdeıasy, kórkemdigine taldaı bilýge, ózge qubylystarmen salystyra alýǵa jaǵdaı jasaý
Tárbıelik:- Poezıaǵa degen súıispenshilikke, ózin - ózi baǵalaı bilýge baýlý.
Sabaqtyń túri: bilimdi bekitý
Sabaqtyń tıpi: tanymdyq - shyǵarmashylyq
Sabaqtyń ádis - tásili: taldaý, jınaqtaý, mánerlep oqý, jatqa oqý, STO, ishinara izdenis, oı tolǵaý
Kórnekiligi: slaıd, ınteraktıvti taqta
Pánaralyq baılanysy: álem ádebıeti, orys ádebıeti, til bilimi
Paıdalanylǵan ádebıetter: A. Baıtursynov «Ádebıet tanytqysh», « Bes arys» Qazaq ádebıeti 1991j. A. Fet. V. Maıakovskıı shyǵarmalary.
1. Uıymdastyrý kezeńi
2. Bilimdi jan - jaqty tekserý. «Talapker oıyny»
1. Maǵjannyń týǵan jeri
2. Maǵjannyń babalary
3. Aqyn dáris alǵan moldalar
4. Qyzyljar medresesinde qaı moldadan dáris aldy?
5. Qaı jyldary Ýfa qalasyndaǵy medresede oqydy?
6. Tatar halqynyń uly jazýshysy kim edi?
7. Qashan Mirjaqyp Dýlatovpen kezdesti?
8. «Bostandyq týy»gazetinde redaktor bolǵan jyly?
9. Qaı jyly Tashkentte qazaq - qyrǵyz ınstıtýtynda sabaq berdi?
10. Máskeýde qaı baspada aýdarmashy bolady?
11. 1929 jyly qaı jerge jer aýdaryldy?
12. Dosy bashqurt aqynyn ata.
13. Alǵashqy jyr jınaǵy qalaı atalady?
14. Qandaı poemalary bar?
3. «Maǵjannyń kórkem sóz órnegi» Profesor Sherıazdan Eleýkenovtiń: «Ádebıet ıdeıasy ómirden týyndaıdy. Ideıany jetkizetin til. Ol sýretkerdiń dúnıetanymyna sáıkes quıylady, saıası fılosofıalyq, estetıkalyq turǵysyna qaraı óriledi. Til ǵana paıdaly, basqasynyń mini joq deýge kelmeıdi. Ádebıettiń bir ǵana taptyń menshikteýine kóne bermeıtini kórkem ıdeıanyń tek saıası kózqarastan týyndaıtynynda bolsa kerek»,- degen oıy poezıa áleminde aıryqsha iz qaldyrǵan ózindik úlken óner, ushqyr qıalǵa toly dúnıesin keıingige amanat etken Maǵjan Jumabaev shyǵarmalaryn taldaýǵa muryndyq bolmaq.
Árbir iri jazýshynyń sheberligi kóbine kóp onyń shyǵarmasynan kórinedi. Maǵjannyń shyǵarmalaryndaǵy aıqyndaýysh beıneli sózderge kóz júgirtsek sýretkerdiń ıdeıasynan týyp, sóz arqyly berilgen ne bir oıdyń kórinisi deýimizge bolady.
Jıyrmasynshy, otyzynshy jyldarda Maǵjan jyrlary orys jyrynyń alyptarymen, ásirese, Blok pen Esenın, Ahmatova men Svetaeva jáne Merejkovskıı óleńderimen úndestik tabady. Aleksandr Blok sekildi: Jıyrmasynshy, otyzynshy jyldarda Maǵjan jyrlary orys jyrynyń alyptarymen, ásirese, Blok pen Esenın, Ahmatova men Svetaeva jáne Merejkovskıı óleńderimen úndestik tabady. Aleksandr Blok sekildi:
«Ádemi áıel»- ıdeal
«Ádemi áıel»- bir qıal
Bloktyń basyn baılaǵan
«Ádemi áıel»- bir gúl,
Blok – bir bulbul
Blok bulbul saıraǵan nemese
Jumaqtaǵy jibek jelden
Máńgi jaınap turǵan gúlden
Jaratylǵan áıel sulý
Turmys degen bir tuzaqqa,
Azǵa emes, tym uzaqqa
Kez bolypty – ishipti ý.
Áıel atyn Gúlsim deıdi.
Turmys atyn tylsym deıdi – dep jyrlaıdy.
Maǵjannyń taǵy bir ereksheligi - Maǵjannyń qazaq poezıasyna eń birinshi Baıronızm daǵdysyn kirgizgen. Baıronızm poema jazýdaǵy romantıkalyq dástúr «Meni de, ólim, áldıle» dep Balmontsha jazǵan óleńi sol ýaqyttaǵy qazaq poezıasy úshin tyń nárse edi, túsingennen túńilip qashqandar kóp boldy. Maǵjannyń muńly áýezin áriden baıqamaı qashty. Maǵjan qysqa ǵumyrynda oqýshysyn shoshytatyn birde - bir jol jazǵan joq edi. Maǵjan úırengen orys sımvolıseriniń, sentımentalıseriniń artynda Evropanyń úzdik oıshyldary, aǵartýshylary, aqyn jazýshylary tur edi. Dante, Petrarka, Baıron, Verlen, Verharn, Rollan, Apolınner tur edi. Osylardyń ishinde, ásirese, bizdiń Maǵjanǵa jaqyny fransýzdyń Pol Verleni edi.
Maǵjan «Biraz Fetshe», «Aleksandr Blok», «Meni de, ólim, áldıle» óleńderin sol sımvolızmmen áýestenip júrgen kezinde jazsa kerek. Sóz joq, názik jandy syrshyl aqyn Fetti súıip oqyǵan. Al Fet - XIX ǵasyr mańdaıyna bitken orys lırıkteriniń ozyqtarynyń biri edi. Ol - tabıǵat, adam ómirin, sulýlyq pen mahabbatty jyrlaǵan aqyn.
Al «dybystan sýret jasaýdy» Maǵjan sımvolıserden úırendi, úırengeni ózine de, ózgege de áser etti. Alaıda, albyrt aqyn dybys qýyp ketken joq, dybystyń ishinen mán izdedi, mánisin tapty. Endeshe Maǵjan óleńderiniń til kórkemdigine taldaý jasap kóreıik.
Ár top berilgen óleń joldaryndaǵy kórkemdik órnekterine qaraı taldaıdy.
Mysaly:
1. Hor sıpatty qaryndas
Ottaı sulý, ystyq jas
Men – kóbelek, sen – bir sham
2. Qoıý qara kók bult
Jaınap, oınap, qulpyryp
Kókshetaýdy tur súıip.
3. Botakóz, sıqyrly kóz Gúlsim hanym
Ár jerde ótkizsek te ómir tańyn
Gúlsim - kún, kókte aqyryn júze biledi,
Súıdirip, kúıdirgenin qaıdan bilsin!
4. Mahabbat – bir tikenek
Mahabbat – bir tátti ý,
İsher júrek, tóger jas!
5. Búgin meniń qushaǵymda kim boldy?
Búgin meniń qushaǵymda Gúl boldy
Búgin tún maǵan altyn Kún edi,
Búgin meniń qushaǵymda Kún boldy
6. Kelshi, kózim, kún betińdi kóreıin
Súıshi, sáýlem, tunshyǵyp bir men óleıin.
Jet, juldyzym, jyljyp qana jibekteı
Juldyzdy – júzik, Aıdaı alqa ǵyp bereıin
Ne degen sulýlyq! Ne degen tunyp turǵan kórkemdik. Aqyn tiliniń shyraılylyǵy ózi qoldanǵan epıtet, teńeý, metafora, qaıtalaýlar, alıterasıalyq qubylystar. Dál osyndaı sóz órnegin jasaý qazaq poezıasynda Maǵjan óleńiniń ishki jáne syrtqy

4. Maǵjansha (jyr arnaý)
Qoryta kelgende, Abaı qazaq poezıasyn álemdik poezıa deńgeıine kóterse, Maǵjan bul deńgeıdi odan ári bıiktetti. Qazaq ádebıeti kestesine romantızm kúıshe kúmbirletti. Maǵjan poezıasyndaǵy taqyryptardyń biri - ómir men ólim, tirshilik pen ajal shaıqasy, ekeýiniń betpe-bet kelýi. Dante, Gete saryndary, Baıron, Pýshkın, Lermontov áýezderi, Blok, Fet, Merejovskıı yrǵaqtary túıisip, toǵysyp kelip, qazaq aqynynyń qaıǵysyna qaıǵy qosyp, júregin terbep, jańa, syny, boı túrshigerlik kúıler týdyrǵan.