InfoHub Logo

2014 jyldyń 17 qańtarynda El basymyz Nursultan Ábishuly Nazarbaev kezekti halyqqa joldaýynda: «Bir jyl buryn men elimizdiń 2050 jylǵa deıingi damýynyń jańa saıası baǵdaryn jarıa ettim. Basty maqsat — Qazaqstannyń eń damyǵan 30 memlekettiń qataryna qosylýy. Ol — «Máńgilik Qazaqstan» jobasy, el tarıhyndaǵy biz aıaq basatyn jańa dáýirdiń kemel kelbeti. Ótken tarıhymyzǵa taǵzym da, búgingi baqytymyzǵa maqtanysh ta, gúldengen keleshekke senim de «Máńgilik El» degen qudiretti uǵymǵa syıyp tur» degen bolatyn.

Endi sol «Máńgilik El» ıdeıasynyń túp tamyryna zer salsaq. Biri bilse, biri bilmes «Máńgilik El» ıdeıasy óziniń bastaýyn manıfes retinde Kúltegin, Tonykók, Bilge qaǵannan alady. Sondaı-aq «Máńgilik El» memlekettik ıdeıasynyń fılosofıasy ál-Farabı shyǵarmalarynda, al saıası qaǵıdalary  Júsip Balasaǵunnyń «Qutty Bilik» eńbeginde negizdeledi.

Elbasy N.Nazarbaev óziniń «Tarıh tolqynynda» atty eńbeginde «Ulttyq ıdeıanyń tujyrymy ulttyq tarıhı keńistikte jatyr. Ony ózge bir óristerden izdeý kezekti ámbebap qurylymdardyń birine qaraı quldyrap ketý degen sóz.Ulttyq ıdeıanyń qalyptasýy ózimizdiń tól tarıhymyzdy jańasha uǵyný negizinde ǵana múmkin bolady» degen edi. Endi mine «Qazaqstan joly – 2050:bir múdde, bir bolashaq» atty Qazaqstan halqyna Joldaýynda ejelgi ata - babalarymyz – túrkilerdiń máńgilik el ıdeıasyn – qazaq eliniń ulttyq ıdeıasy retinde jarıalaýy kezdeısoq emes.

Alǵash ret «Máńgilik El» ıdeıasy Shyǵys Túrik qaǵanaty áskeriniń bas qolbasshysy Kúlteginge arnap qoıylǵan eskertkishinde túrki eline jarıa etilgen. Kúltegin eskertkishindegi jazýdyń sol jaq betinde: «Ótiken jynysynda otyrsań máńgi el tutyp otyrar eń», – dep aıtylǵan. Týra osy sózder Bilge qaǵan eskertkishiniń  oń jaq betinde qaıtalanǵan. «Máńgi» sózi aıtylmasa da, onyń maǵynasy Tonykók eskertkishiniń sol jaq betinde  «el» sóziniń bir sóılemde eki ret  qaıtalanýy  arqyly berilgen:«el  de el boldy». Sondaı –aq, «Máńgilik El» ıdeıasyn Tonykóktin  «Máńgilik el bolyp qalyptasýymyz kerek. Bizdiń bekterimiz ben qaǵandarymyz ózge jurttyń aldaýyna túspeýi kerek. Aǵa býyn qatelesse, ol keıingi jas urpaqqa da qıyndyǵyn tıgizedi. Sondyqtan, biz shektes, shekaralas eldermen sarabdal saıasat júrgizýimiz kerek»,- degen sózderinen baıqaýǵa bolady.

Ejelgi túrkilerdiń  «Máńgi el»  ıdeıasy úsh tuǵyrdan qarastyrýǵa bolady:  

1. Kóne túrki jazba eskertkishterindegi «Máńgi el» úndeýiniń jarıalanýy;   

2. Ál - Farabıdiń fılosofıalyq shyǵarmalarynda, «Máńgi el» ıdeıasynyń teorıalyq-metodologıalyq turǵydan negizdelip kelýi;   

3. Júsip Balasaǵun osy ıdeıanyń is júzine asýyn qamtamasyz etetin «Qutty Bilik» dastanyń jazylýy. Bulardyń bári  bir-birimen tyǵyz baılanysty, bir zamannyń jemisi jáne ózine deıińgi babalar muratymen jalǵasa otyryp, keıińgi urpaqtarynyń qurǵan memleketshildik, ıaǵnı «máńgi  eldik»  ıdeıamen sabaqtasady. «Máńgilik El» ıdeıasy degenimiz — ótkenimizden sabaq ala otyryp, bolashaǵymyzdy baıandy etý jolyndaǵy haq murattarymyz!

Tarıhı tamyry tereńde jatqan «Máńgilik El» ıdeıasy búginde óziniń jalǵasyn tabýda.  Ony Elbasynyń  2015 jylǵa arnalǵan Joldaýynda aıqyn kórsetip berdi: «Biz Jalpyulttyq ıdeıamyz – Máńgilik Eldi basty baǵdar etip, táýelsizdigimizdiń damý dańǵylyn Nurly Jolǵa aınaldyrdyq. Máńgilik El – eldiń biriktirýshi kúshi, eshqashan taýsylmas qýat kózi. Ol «Qazaqstan 2050» strategıasynyń ǵana emes, XXI ǵasyrdaǵy Qazaqstan memleketiniń myzǵymas ıdeıalyq tuǵyry».

Qazaqstan taǵdyry úshin, ótken ata-babalar men bolashaq urpaq aldynda eń baǵaly qundylyǵymyz - egemendigimizdi saqtap, muratymyzǵa aınalǵan «Máńgilik el» bolý ıdeıasyn júzege asyrý jolynda aıanbaı eńbek ete bileıik!

Mynjasov Daýlet Erlanovıch Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-niń Geografıa fakúltetiniń Qorshaǵan ortany qorǵaý jáne ómir tirshiliginiń qaýipsizdiginiń 1- kýrs stýdenti

Ý.M.Djoldybaeva Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-niń Qazaqstan tarıhy kafedrasynyń dosenti

---