Mashına tigisteriniń túrleri
Sabaqtyń maqsaty:
a) Bilimdilik: jańa sabaqty meńgerte otyryp, bilimderin qalyptastyrý. Mashınataný negizderi, tigin mashınasynyń shyǵý tarıhymen tanystyrý.
á) Damytýshylyq: oqýshylardyń oı-órisin, kórgenderin eske saqtap , ony qaıta jańǵyrtýǵa, ásemdikke, uqyptylyqqa, eńbeksúıgishtikke úıretý
b) Tárbıelik: jumys barysynda belgili tártip erejesin saqtaýǵa, kómek kórsetýge tárbıeleý.
Sabaqtyń tıpi: ashyq sabaq
Sabaqtyń túri: aralas sabaq
Sabaqtyń ádis-tásili: baıandaý, túsindirý, kórsetý
Sabaqtyń kórnekiligi: slaıd, tigin mashınasy, sýretter
Sabaqtyń barysy:
I.Uıymdastyrý kezeńi: Oqýshylardy túgeldep, sabaqqa, saramandyq jumysqa ázirligin tekserý.
II. Úı tapsyrmasyn suraý:
1. Bastapqy shıkizat túrine qaraı hımıalyq talshyqtar neshe túrge bólinedi?
2. Sıntetıkalyq talshyqtardy qalaı alady?
3. Tuńǵysh ret hımıalyq talshyqty alǵan kim, qaı jyly?
4. Vıskozaly talshyqqa jalpy sıpattama
5. Kaprondy matalardyń kemshiligi
6. Lavsan degenimiz ne?
III. Jańa sabaq.
Tigin buıymdaryn daıyndaýǵa arnalǵan jabdyqtardyń eń negizgisi – tigin mashınasy. Osy tigin mashınasynyń shyǵý tarıhyna jalpy qurylymyna, qurylysyna toqtala óteık.
• XV – ǵasyr – Leonardo da Vınchı – tigin mashınasynyń jobasyn usyndy.
• 1755 jyl – Karl Vaızental – bir jipti tigin mashınasyn oılap tapty.
1834 jyly – Ýolter Hant shórnekti mashına jasady
1844-1845 jyly –Elıos Hoý bir qalypty jumys isteıtin tigin mashınasyn usyndy
1850-1851 jyly –Alen Ýılson men Isaak Zınger qazirgi zamanǵy mashına túrleriniń negizi dúnıege keldi
1870 jyly – AQSH-ta Isaak Zınger – “Zınger” fırmasyn ashty.
1900 jyly – Reseıde Podolsk qalasynda “Zınger” zaýytyn ashty.
1917 jyly – Keńes elinde Podolsk qalasynda tuńǵysh mehanıkalyq zaýyt iske qosyldy. Mashınanyń syrtqy dızaındary jasalyp, fırmanyń belgisin jazatyn boldy.
1850-1851 jyly –Alen Ýılson men Isaak Zınger, qazirgi zamanǵy mashına túrleriniń negizi
Turmystyq tigin mashınasy óziniń qurylymy, tehnıkalyq múmkindigi jáne syrtqy kórinisi boıynsha túrlishe bolyp keledi. Biraq olardyń qurylysy, retteýi jáne paıdalaný erejeleriniń kópshiligi ortaq. Tigin mashınasynyń qol mashına, aıaq mashına jáne elektr mashına dep atalatyn túrleri bar
JANOME SW- 24 tigin mashınasy
• 1. Keri júris tetigi.
• 2. Tigisti retteıtin qurylǵy.
• 3. Tigistiń uzyndyǵyn retteýshi.
• 4. Tigistiń enin retteýshi.
• 5. Jip oraǵysh stopor.
• 6. Jip oraǵysh shpındel.
• 7. Katýshkaly ózek.
• 8. Jip oraǵyshty baǵyttaýshy.
• 9. Jip baǵyttaǵysh.
• 10. Jip tartqysh rychagy.
• 11. Jip berilisin retteýshi.
• 12. Aldyńǵy bólik.
• 13. Jip keskish.
• 14. Jip bergish.
• 15. Plasına.
• 16.Qysý tabanyn ustaýshy.
• 17.Ineli ózektiń vınti.
• 18. Ine.
• 19. Qysý tabany.
• 20. Qosymsha bólik (aksesýarlardy saqtaý orny).
• 21. Alyp júrýge arnalǵan ustaý tetigi.
• 22. Aınalma dóńgelek.
• 23. Qosý tetigi.
• 24. Elektr jelisine qosatyn bólik.
• 25. Bos jeńqap.
• 26. Túımelik rychagy.
• 27. Qysý tabanyn kóterý rychagy.
Tigin mashınasymen jumys isteý kezindegi qaýipsizdik erejeleri
1. Jumys ornyn retke keltirý.
2. Shashty jınap, jeńdi qaıyrý.
3. Mashınada tike, oryndyqqa tolyq jaıǵasyp, deneni jaı ǵana eńkeıtip, basty alǵa qaraı ıip otyrý kerek.
4. Jaryq jumys ornyna sol jaqtan nemese aldynan túsýi kerek.
5. Tigin mashınasyn tikeleı muǵalimniń jetekshiligimen iske qosý.
6. Mashına men jumys oryndaýshynyń ara qashyqtyǵy 20-30 sm
7. Aıaqtar tolyǵymen edende nemese aıaq qoıǵyshta (podstavka) ornyǵýy kerek.
8. Mashına ústinde artyq zattar jatpaý qajet.
9. Mashına tigisin bastarda buıymda túıreýishter nemese ıneler bolmaýy tıis.
10. Jumys bastamaı turyp ornalasýyn tekserý (tabandy rettegish buranda jaqsy ustap tur ma, ıne tesigine týra kele me).
11. Matany qoıyp, tabandy túsirmeı tigin mashınasyn júrgizýge bolmaıdy.
12. Tigisterdi aýystyrǵanda ıneni joǵary kóterip qoıý.
Mashına tigisteriniń túrleri
Kıimdi daıyndaý kezinde ár túrli jumystar atqarylady: qolmen, mashınamen, ylǵaldy-jylýlyq.
Mashına tigisteri qoldanylýyna baılanysty biriktirý, shet jáne árleýshi tigis bolyp bólinedi.
Biriktirý tigisi tigin buıymynyń bólshekterin biriktirý úshin qyzmet etedi. Olar: syryp tigý, bastyra tigý, aıyra tigý, japsyra tigý, qosarly jáne búktemeli tigister. Bul tigistermen (búktemeli tigisten basqasymen) tanyssyńdar.
Biriktirý tigisteri ıyq, búıir qıyqtaryn, jeńderdi, ıinish, qalta, qatparlardy biriktirý kezinde qoldanylady. Birikken tigisterde buıym bólshekteri tigistiń eki jaǵynda jatady. Mysaly, syryp tigilgen tigisti jatqyza jóne aıyra útikteýge bolady. Aıyra útiktelgen tigis eki jaǵynan tigimmen bekitilgen bolýy múmkin, ıaǵnı aıyra tigilgen.
Búktemeli tigis aq jaıma, jeıde pishimdi blýzka, erler jeıdesin tigý kezinde qoldanylady.
Shet tigisteri jaǵa, moıyndyq, óńir, qoltyq oıyndysy shetteri setinep ketpeýi jáne árleý úshin qoldanylady. Shettik tigisterge: jabyq qıyqty búgip tigý, jórmeý, shettikteý (jıekteý)tigisteri jatady.
Jórmelgen tigis óńir shetterin, jaǵa, qattama, qaltalardy óńdeý kezinde qoldanylady. Óńdeý kezinde bólshek shetterin biriktirip jórmeýden keıin buıym óńin aınaldyrý, sonan soń shettik jasap aınaldyra kókteý qajet.
Ashyq qıyqty búgilgen tigis óńirdiń ishki jıegin, moıyndyq ádibin, qoltyq oıyndysyn, buıymnyń etegi men jeńniń shetin óńdeý kezinde qoldanylady. Buıym etegin jáne jeń qıyǵyn óńdeý kezinde qıyqtardy aldyn ala arnaıy mashınada torlaıdy.
Jabyq qıyqty búgilgen tigis jibek jáne maqta matadan tigilgen kóılek, blýzka, uıyqtaǵanda kıetin kóılektiń etegin jáne buıym jeńiniń jıegin óńdeý kezinde qoldanylady.
Shettikteý tigisi úsh túrge bólinedi: ashyq qıyqty, jabyq qıyqty jáne yzbamen jıekteý.
Qıyqty qıǵash jıekpen ǵana emes, negizgi jáne árleý matasynan kóldeneń jıekpen, sondaı-aq daıyn yzbamen de jıekteýge bol
IV. Saramandyq jumys.
Mashına tigisterin tigý. Jumysty uqypty, tigisterdi túzý tigý
V. Sabaqty bekitý.
1.Qaı ǵasyrda tigin mashınasynyń jobasy usynyldy?
2.Tigin mashınasy ne úshin qajet?
3.Tigin mashınasymen jumys isteý kezindegi qaýipsizdik erejelerin ata
4.Qandaı mashına tigisteriniń túrleri bar?
VI. Úıge tapsyrma
Mashına tigisterin aıaqtap kelý.
a) Bilimdilik: jańa sabaqty meńgerte otyryp, bilimderin qalyptastyrý. Mashınataný negizderi, tigin mashınasynyń shyǵý tarıhymen tanystyrý.
á) Damytýshylyq: oqýshylardyń oı-órisin, kórgenderin eske saqtap , ony qaıta jańǵyrtýǵa, ásemdikke, uqyptylyqqa, eńbeksúıgishtikke úıretý
b) Tárbıelik: jumys barysynda belgili tártip erejesin saqtaýǵa, kómek kórsetýge tárbıeleý.
Sabaqtyń tıpi: ashyq sabaq
Sabaqtyń túri: aralas sabaq
Sabaqtyń ádis-tásili: baıandaý, túsindirý, kórsetý
Sabaqtyń kórnekiligi: slaıd, tigin mashınasy, sýretter
Sabaqtyń barysy:
I.Uıymdastyrý kezeńi: Oqýshylardy túgeldep, sabaqqa, saramandyq jumysqa ázirligin tekserý.
II. Úı tapsyrmasyn suraý:
1. Bastapqy shıkizat túrine qaraı hımıalyq talshyqtar neshe túrge bólinedi?
2. Sıntetıkalyq talshyqtardy qalaı alady?
3. Tuńǵysh ret hımıalyq talshyqty alǵan kim, qaı jyly?
4. Vıskozaly talshyqqa jalpy sıpattama
5. Kaprondy matalardyń kemshiligi
6. Lavsan degenimiz ne?
III. Jańa sabaq.
Tigin buıymdaryn daıyndaýǵa arnalǵan jabdyqtardyń eń negizgisi – tigin mashınasy. Osy tigin mashınasynyń shyǵý tarıhyna jalpy qurylymyna, qurylysyna toqtala óteık.
• XV – ǵasyr – Leonardo da Vınchı – tigin mashınasynyń jobasyn usyndy.
• 1755 jyl – Karl Vaızental – bir jipti tigin mashınasyn oılap tapty.
1834 jyly – Ýolter Hant shórnekti mashına jasady
1844-1845 jyly –Elıos Hoý bir qalypty jumys isteıtin tigin mashınasyn usyndy
1850-1851 jyly –Alen Ýılson men Isaak Zınger qazirgi zamanǵy mashına túrleriniń negizi dúnıege keldi
1870 jyly – AQSH-ta Isaak Zınger – “Zınger” fırmasyn ashty.
1900 jyly – Reseıde Podolsk qalasynda “Zınger” zaýytyn ashty.
1917 jyly – Keńes elinde Podolsk qalasynda tuńǵysh mehanıkalyq zaýyt iske qosyldy. Mashınanyń syrtqy dızaındary jasalyp, fırmanyń belgisin jazatyn boldy.
1850-1851 jyly –Alen Ýılson men Isaak Zınger, qazirgi zamanǵy mashına túrleriniń negizi
Turmystyq tigin mashınasy óziniń qurylymy, tehnıkalyq múmkindigi jáne syrtqy kórinisi boıynsha túrlishe bolyp keledi. Biraq olardyń qurylysy, retteýi jáne paıdalaný erejeleriniń kópshiligi ortaq. Tigin mashınasynyń qol mashına, aıaq mashına jáne elektr mashına dep atalatyn túrleri bar
JANOME SW- 24 tigin mashınasy
• 1. Keri júris tetigi.
• 2. Tigisti retteıtin qurylǵy.
• 3. Tigistiń uzyndyǵyn retteýshi.
• 4. Tigistiń enin retteýshi.
• 5. Jip oraǵysh stopor.
• 6. Jip oraǵysh shpındel.
• 7. Katýshkaly ózek.
• 8. Jip oraǵyshty baǵyttaýshy.
• 9. Jip baǵyttaǵysh.
• 10. Jip tartqysh rychagy.
• 11. Jip berilisin retteýshi.
• 12. Aldyńǵy bólik.
• 13. Jip keskish.
• 14. Jip bergish.
• 15. Plasına.
• 16.Qysý tabanyn ustaýshy.
• 17.Ineli ózektiń vınti.
• 18. Ine.
• 19. Qysý tabany.
• 20. Qosymsha bólik (aksesýarlardy saqtaý orny).
• 21. Alyp júrýge arnalǵan ustaý tetigi.
• 22. Aınalma dóńgelek.
• 23. Qosý tetigi.
• 24. Elektr jelisine qosatyn bólik.
• 25. Bos jeńqap.
• 26. Túımelik rychagy.
• 27. Qysý tabanyn kóterý rychagy.
Tigin mashınasymen jumys isteý kezindegi qaýipsizdik erejeleri
1. Jumys ornyn retke keltirý.
2. Shashty jınap, jeńdi qaıyrý.
3. Mashınada tike, oryndyqqa tolyq jaıǵasyp, deneni jaı ǵana eńkeıtip, basty alǵa qaraı ıip otyrý kerek.
4. Jaryq jumys ornyna sol jaqtan nemese aldynan túsýi kerek.
5. Tigin mashınasyn tikeleı muǵalimniń jetekshiligimen iske qosý.
6. Mashına men jumys oryndaýshynyń ara qashyqtyǵy 20-30 sm
7. Aıaqtar tolyǵymen edende nemese aıaq qoıǵyshta (podstavka) ornyǵýy kerek.
8. Mashına ústinde artyq zattar jatpaý qajet.
9. Mashına tigisin bastarda buıymda túıreýishter nemese ıneler bolmaýy tıis.
10. Jumys bastamaı turyp ornalasýyn tekserý (tabandy rettegish buranda jaqsy ustap tur ma, ıne tesigine týra kele me).
11. Matany qoıyp, tabandy túsirmeı tigin mashınasyn júrgizýge bolmaıdy.
12. Tigisterdi aýystyrǵanda ıneni joǵary kóterip qoıý.
Mashına tigisteriniń túrleri
Kıimdi daıyndaý kezinde ár túrli jumystar atqarylady: qolmen, mashınamen, ylǵaldy-jylýlyq.
Mashına tigisteri qoldanylýyna baılanysty biriktirý, shet jáne árleýshi tigis bolyp bólinedi.
Biriktirý tigisi tigin buıymynyń bólshekterin biriktirý úshin qyzmet etedi. Olar: syryp tigý, bastyra tigý, aıyra tigý, japsyra tigý, qosarly jáne búktemeli tigister. Bul tigistermen (búktemeli tigisten basqasymen) tanyssyńdar.
Biriktirý tigisteri ıyq, búıir qıyqtaryn, jeńderdi, ıinish, qalta, qatparlardy biriktirý kezinde qoldanylady. Birikken tigisterde buıym bólshekteri tigistiń eki jaǵynda jatady. Mysaly, syryp tigilgen tigisti jatqyza jóne aıyra útikteýge bolady. Aıyra útiktelgen tigis eki jaǵynan tigimmen bekitilgen bolýy múmkin, ıaǵnı aıyra tigilgen.
Búktemeli tigis aq jaıma, jeıde pishimdi blýzka, erler jeıdesin tigý kezinde qoldanylady.
Shet tigisteri jaǵa, moıyndyq, óńir, qoltyq oıyndysy shetteri setinep ketpeýi jáne árleý úshin qoldanylady. Shettik tigisterge: jabyq qıyqty búgip tigý, jórmeý, shettikteý (jıekteý)tigisteri jatady.
Jórmelgen tigis óńir shetterin, jaǵa, qattama, qaltalardy óńdeý kezinde qoldanylady. Óńdeý kezinde bólshek shetterin biriktirip jórmeýden keıin buıym óńin aınaldyrý, sonan soń shettik jasap aınaldyra kókteý qajet.
Ashyq qıyqty búgilgen tigis óńirdiń ishki jıegin, moıyndyq ádibin, qoltyq oıyndysyn, buıymnyń etegi men jeńniń shetin óńdeý kezinde qoldanylady. Buıym etegin jáne jeń qıyǵyn óńdeý kezinde qıyqtardy aldyn ala arnaıy mashınada torlaıdy.
Jabyq qıyqty búgilgen tigis jibek jáne maqta matadan tigilgen kóılek, blýzka, uıyqtaǵanda kıetin kóılektiń etegin jáne buıym jeńiniń jıegin óńdeý kezinde qoldanylady.
Shettikteý tigisi úsh túrge bólinedi: ashyq qıyqty, jabyq qıyqty jáne yzbamen jıekteý.
Qıyqty qıǵash jıekpen ǵana emes, negizgi jáne árleý matasynan kóldeneń jıekpen, sondaı-aq daıyn yzbamen de jıekteýge bol
IV. Saramandyq jumys.
Mashına tigisterin tigý. Jumysty uqypty, tigisterdi túzý tigý
V. Sabaqty bekitý.
1.Qaı ǵasyrda tigin mashınasynyń jobasy usynyldy?
2.Tigin mashınasy ne úshin qajet?
3.Tigin mashınasymen jumys isteý kezindegi qaýipsizdik erejelerin ata
4.Qandaı mashına tigisteriniń túrleri bar?
VI. Úıge tapsyrma
Mashına tigisterin aıaqtap kelý.
You Might Also Like
-
Sabaqtyń taqyryby: «78 + 16, 94 – 16 jaǵdaılaryndaǵy qosý jáne azaıtý tásilderi»
