Matematıka sabaǵynda synı oılaýdy damytý
Ońtústik Qazaqstan oblysy, Báıdibek aýdany,
«Dosan» negizgi orta mektebi memlekettik komýnaldyq mekemesi
Matematıka pániniń muǵalimi Taıtelıeva Aqmaral
Jaratylystaný matematıkalyq pánder birlestigi
Baıandamanyń taqyryby: Matematıka sabaǵynda synı oılaýdy damytý
Jospar
1. Kirispe. " Bilim berýdi damytýdyń ınovasıalyq ádis - tásilderi"
2. Negizgi bólim
2. 1. Matematıka pánin oqytýda synı oılaýdy damytý;
2. 2. Blým taksonomıasy boıynsha josparlaý;
2. 3. Tizbektelgen sabaqtar toptamasy boıynsha taldaý;
2. 4. Birlesken oqý úderisiniń negizgi sıpattamasy.
3. Qorytyndy bólim
"Oqytý jáne oqý sapasyn arttyrý - muǵalimniń basty mindeti"
1. Kirispe
Bilim berýdi damytýdyń ınovasıalyq ádis - tásilderi
«Basqa halyqtardan kem bolmaý úshin biz bilimdi, baı hám kúshti bolýymyz kerek. Bilimdi bolýǵa oqý kerek, baı bolýǵa kásip kerek, kúshti bolýǵa birlik kerek»
A. Baıtursynuly
Erteńgi kúnniń búgingi kúnnen asyp túsýine yqpal etip, adamzat qoǵamyn alǵa qaraı jeteleýshi qudiretti kúsh – ol bilim. Bilim berý – oqytýdyń, tárbıe men damytýdyń úzdiksiz prosesi. Bilimdi túrlendirýde, bilim berý prosesin reformalaýda zertteýshi muǵalim men kóshbasshy muǵalim JAŃA FORMASIA MUǴALİMİ retinde ortalyq tulǵa bolyp tabylady.
Qazirgi muǵalim aldynda ulttyq bilim berýdiń satysynda oqýshylardyń sapaly bilim berý úshin ınovasıalyq ádis - tásilderdi engizýdiń jańartylǵan baǵytymen jumystar tur.
Oqytýdyń dástúrli ónimsiz stılin yǵystyrý jáne oqýshylardyń tanymdyq belsendiligi men ózindik oılaýyn qamtamasyz etetin syndarly bilim berý modeline kóshý álemdik bilim berýdiń startegıalyq baǵyttarynyń biri bolyp tabylady.
Jańa formasıa muǵalimi qyzmetiniń maqsaty - oqýshynyń ózin-ózi tulǵalyq damytýyna jaǵdaı jasaý. Al, jeke tulǵany damytý degenimiz:
• Oqýshyǵa qalaı oqý kerektigin úıretý, ıaǵnı oqý barysynda týyndaǵan problemalardy sheshý;
• Ómirlik ekologıalyq, saıası, ultaralyq jáne basqa ózekti máselelerdi saralaı bilýge úıretý;
• Rýhanı qundylyqtardy boıyna sińirýge úıretý;
• Otbasynda jáne mektepte jeke tulǵalyq quqyqtaryn saqtaı alýǵa tárbıeleý;
• Mamandyq tańdaýda durys sheshim qabyldaýǵa baǵyt-baǵdar berý.
Inovasıa (latynsha inovatis) aýdarmasy - jańalyq, jańasha, jańalyqty engizý degen maǵynany bildiredi.
Tehnologıa dep - oqytýdyń obektıvtik faktorlarynyń jıyntyǵyn (baǵdarlamalanǵan oqytý ádis - tásilderi, dıdaktıkalyq materıaldar, qural - jabdyqtar, t. b) qandaı da bir is - árekette nátıjege jetý quraly retinde qarastyrylady.
Pedagogıkalyq tehnologıa-muǵalimniń kásibı qyzmetin jańartýshy jáne josparlanǵan nátıjege jetýge múmkindik beretin is-áreketter jıyntyǵy.[3]
- 4 -
Árbir tehnologıa ózindik jańa ádis - tásildermen erekshelenedi. Ádis - tásilderdi muǵalim izdenis arqyly oqýshy qabiletine, qabyldaý deńgeıine qarap iriktep qoldanady. Sol arqyly balany bastaýysh synyptardan bastap shyǵarmashylyq oılaýǵa, qalyptan tys sheshimder qabyldaı alýǵa, praktıkalyq áreketterge daıyn bolýǵa úıretemiz.
Elbasymyz N. Á. Nazarbaev: «JAŃA FORMASIA MUǴALİMİ - rýhanı damyǵan ári áleýmettik turǵydan eseıgen, pedagogıkalyq quraldardyń barlyq túrlerin sheber meńgergen bilikti maman, ózin - ózi árdaıym jetildirýge umtylatyn shyǵarmashyl tulǵa. Ol joǵary bilimdi shyǵarmashyl tulǵany qalyptastyryp, damytý úshin jaýapty» - deı otyryp, mynadaı gýmanısik tásilderi bar etıkany:
• Baqylaýdyń ornyna yntalandyrý;
• Májbúrleýdiń ornyna keńes berý;
• Aýystyrýdyń ornyna senim bildirý;
• Úgitteýdiń ornyna túsindirý;
• Joıýdyń ornyna tegisteý;
• Basqarýdyń ornyna qatysý;
• Májbúrleýdiń ornyna tańdaý;
• Aıǵaılaýdyń ornyna ázildeý;
• Kinálaýdyń ornyna qorǵaý;
• Buıryq berip tekserýdiń ornyna
• Kásibı kómek kórsetip, qoldaý jasaýǵa umtylý - paıdalanady dep naqty kórsetip berdi.[2]
2. 1. Matematıka pánin oqytýda synı oılaýdy damytý
Matematıka sabaǵynda dıalog arqyly oqytý tásilin qoldaný - synı oılaýdy júzege asyrýdyń birden-bir qozǵaýshy kúshi. Al, dıalogtik áńgimeni damytý úshin suraq qoıý ádisi árbir sabaq barysynda júıeli, tıimdi paıdalanylsa oqýshynyń bilim alý sapasy jaqsarady jáne olar shaǵyn toptarda birlesedi, ıdeıalarymen pikir almasyp, ony talqylaıdy, baǵa beredi.
Muǵalim úshin eń mańyzdy qyzmet - sabaq barysynda shákirttiń bilimge qushtarlyǵyn arttyrý, ózdiginen bilim alýǵa jetekteý, eńbek etýge baýlý, jaýapkershilik sezimin qalyptastyrý úshin san túrli jańartylǵan ádis - tásilderdi úzdiksiz qoldaný.
Zertteýime alǵan 6 - synyptyń matematıka páninen «Bir aınymalysy bar syzyqtyq teńdeý» taqyrybyn meńgertýde synı oılaýdy damytý úshin
J. Qaraevtyń deńgeılep saralap oqytý tásilin bir sabaqta emes 5 saǵatqa bólip josparlaý arqyly qoldana otyryp óttim.
Bul tehnologıa oqýshynyń oı - órisiniń damýyna, óz betinshe oılaý
qabiletterin arttyrýǵa múmkindik beredi.
Josparlanǵan sabaqtar toptamasynda 4 deńgeıden turatyn
tehnologıanyń negizgi talaptaryn júzege asyrý úshin mynadaı ádis -
tásilderdi qoldandym.
1. Suraq qoıý ádisi
Meni qatty oılandyrǵan másele bastapqy bilim men sońǵy alǵan bilimderin ushtastyrý, shoǵyrlandyrý úshin suraqty qalaı qoıý kerek jáne onyń naqty kórinis tabýy, oqýshylardy synı oılanýǵa baǵyttaý boldy. Oqýshynyń qate jaýabyna "Durys dep oılaısyńdar ma?", «Taǵy da qandaı pikir aıtar edińder?», «Jaýaptyń durys ekenine senimdisińder me?», «Nege súıenesiń?», «Tolyqtyrýǵa bola ma?», «Mysal keltire alasyń ba?»t. b. degen suraqtardy qaıta baǵyttaý arqyly dıalog quryp, balalardyń áleýmettik ortada ózin - ózi retteý, oı - pikirlerin júıeleý qabiletterin damytýǵa bolatynyna kóz jetkizdim. Tapsyrmada berilgen esepterdi erkinshe tańdap alýda jáne ony shyǵarý tásilderimen pikir almasqanda oqýshylar ózin - ózi, synyptastaryn baǵalaýǵa múmkindik aldy. Toptar arasyndaǵy pikir almasýda bir - biriniń jibergen qateleri men óz ıdeıalarynyń da qundy ekenin baǵalaı aldy.
2. Mıǵa shabýyl ádisi / Metod mozgovogo shtýrma (breınstormıng)/
/ Brainstorming/ - belgili bir problemany qarqyndy talqylaý –
- 6 -
shyǵarmashylyq belsendilikti yntalandyrý joly. Bul tásil kezinde qatysýshylardyń oılaý úderisi belgili bir máseleni sheshý jóninde túrli ıdeıalardy talqylaýǵa jáne oılap tabýǵa baǵyttalǵan.
3. Djıgso (mozaıka) / Djıgso (mozaıka) / Jigsaw - Ellıot Aronson usynǵan, oqýshylardyń bilimdik mindetterdi sheshý maqsatynda yntymaqtasyp jumys isteýin kózdeıtin oqytý men oqý ádisi.
4. Dıalogtik oqytý / Dıalogıcheskoe obýchenıe / Dialogic teaching - muǵalimniń oqý materıalyn oqýshylarǵa túsindirip, oqýshylardyń sol oqý materıalyn meńgerýi maqsatynda oqý materıalyn daıyndaýdyń jáne baıandaýshy áńgime júrgizýdiń naqtyly retteýshi erejelerin eskere otyryp qurylǵan oqytý men oqý tásili. Oqýshylardy máseleni (problemany) anyqtap, ony sheshýge ıtermeleıdi jáne olardyń oqýdaǵy is - áreketterin belsendi etýdi kózdeıdi.
5. Belsendi oqý ádisteri / Metody aktıvnogo obýchenıa / Active learning methods – oqý materıalyn óz betinshe, bastama jasaı otyryp, shyǵarmashylyqpen ıgerýde oqýshylardyń oqý úderisine tolyqqandy oı - laný arqyly tartylýyn kózdeıtin áreketter men amaldar. Belsendi oqý ádisterine debat, pikirtalas, róldik oıyndar, joba júrgizý, t. b. jatady.[3]
6. Taktıkalyq oqytý / Taktıcheskoe obýchenıe / Tactical education – tek qana testileýden oıdaǵydaı ótýge daıyndaý arqyly oqýshylardyń jetistikterin ólsheý.
Zertteý sabaqtar toptamasyn ótkizý nátıjesinde syndarly oqytýdy júzege asyrý úshin jańartylǵan ádis - tásilder kestesin jasadym.
Tolyq nusqasyn júkteý
«Dosan» negizgi orta mektebi memlekettik komýnaldyq mekemesi
Matematıka pániniń muǵalimi Taıtelıeva Aqmaral
Jaratylystaný matematıkalyq pánder birlestigi
Baıandamanyń taqyryby: Matematıka sabaǵynda synı oılaýdy damytý
Jospar
1. Kirispe. " Bilim berýdi damytýdyń ınovasıalyq ádis - tásilderi"
2. Negizgi bólim
2. 1. Matematıka pánin oqytýda synı oılaýdy damytý;
2. 2. Blým taksonomıasy boıynsha josparlaý;
2. 3. Tizbektelgen sabaqtar toptamasy boıynsha taldaý;
2. 4. Birlesken oqý úderisiniń negizgi sıpattamasy.
3. Qorytyndy bólim
"Oqytý jáne oqý sapasyn arttyrý - muǵalimniń basty mindeti"
1. Kirispe
Bilim berýdi damytýdyń ınovasıalyq ádis - tásilderi
«Basqa halyqtardan kem bolmaý úshin biz bilimdi, baı hám kúshti bolýymyz kerek. Bilimdi bolýǵa oqý kerek, baı bolýǵa kásip kerek, kúshti bolýǵa birlik kerek»
A. Baıtursynuly
Erteńgi kúnniń búgingi kúnnen asyp túsýine yqpal etip, adamzat qoǵamyn alǵa qaraı jeteleýshi qudiretti kúsh – ol bilim. Bilim berý – oqytýdyń, tárbıe men damytýdyń úzdiksiz prosesi. Bilimdi túrlendirýde, bilim berý prosesin reformalaýda zertteýshi muǵalim men kóshbasshy muǵalim JAŃA FORMASIA MUǴALİMİ retinde ortalyq tulǵa bolyp tabylady.
Qazirgi muǵalim aldynda ulttyq bilim berýdiń satysynda oqýshylardyń sapaly bilim berý úshin ınovasıalyq ádis - tásilderdi engizýdiń jańartylǵan baǵytymen jumystar tur.
Oqytýdyń dástúrli ónimsiz stılin yǵystyrý jáne oqýshylardyń tanymdyq belsendiligi men ózindik oılaýyn qamtamasyz etetin syndarly bilim berý modeline kóshý álemdik bilim berýdiń startegıalyq baǵyttarynyń biri bolyp tabylady.
Jańa formasıa muǵalimi qyzmetiniń maqsaty - oqýshynyń ózin-ózi tulǵalyq damytýyna jaǵdaı jasaý. Al, jeke tulǵany damytý degenimiz:
• Oqýshyǵa qalaı oqý kerektigin úıretý, ıaǵnı oqý barysynda týyndaǵan problemalardy sheshý;
• Ómirlik ekologıalyq, saıası, ultaralyq jáne basqa ózekti máselelerdi saralaı bilýge úıretý;
• Rýhanı qundylyqtardy boıyna sińirýge úıretý;
• Otbasynda jáne mektepte jeke tulǵalyq quqyqtaryn saqtaı alýǵa tárbıeleý;
• Mamandyq tańdaýda durys sheshim qabyldaýǵa baǵyt-baǵdar berý.
Inovasıa (latynsha inovatis) aýdarmasy - jańalyq, jańasha, jańalyqty engizý degen maǵynany bildiredi.
Tehnologıa dep - oqytýdyń obektıvtik faktorlarynyń jıyntyǵyn (baǵdarlamalanǵan oqytý ádis - tásilderi, dıdaktıkalyq materıaldar, qural - jabdyqtar, t. b) qandaı da bir is - árekette nátıjege jetý quraly retinde qarastyrylady.
Pedagogıkalyq tehnologıa-muǵalimniń kásibı qyzmetin jańartýshy jáne josparlanǵan nátıjege jetýge múmkindik beretin is-áreketter jıyntyǵy.[3]
- 4 -
Árbir tehnologıa ózindik jańa ádis - tásildermen erekshelenedi. Ádis - tásilderdi muǵalim izdenis arqyly oqýshy qabiletine, qabyldaý deńgeıine qarap iriktep qoldanady. Sol arqyly balany bastaýysh synyptardan bastap shyǵarmashylyq oılaýǵa, qalyptan tys sheshimder qabyldaı alýǵa, praktıkalyq áreketterge daıyn bolýǵa úıretemiz.
Elbasymyz N. Á. Nazarbaev: «JAŃA FORMASIA MUǴALİMİ - rýhanı damyǵan ári áleýmettik turǵydan eseıgen, pedagogıkalyq quraldardyń barlyq túrlerin sheber meńgergen bilikti maman, ózin - ózi árdaıym jetildirýge umtylatyn shyǵarmashyl tulǵa. Ol joǵary bilimdi shyǵarmashyl tulǵany qalyptastyryp, damytý úshin jaýapty» - deı otyryp, mynadaı gýmanısik tásilderi bar etıkany:
• Baqylaýdyń ornyna yntalandyrý;
• Májbúrleýdiń ornyna keńes berý;
• Aýystyrýdyń ornyna senim bildirý;
• Úgitteýdiń ornyna túsindirý;
• Joıýdyń ornyna tegisteý;
• Basqarýdyń ornyna qatysý;
• Májbúrleýdiń ornyna tańdaý;
• Aıǵaılaýdyń ornyna ázildeý;
• Kinálaýdyń ornyna qorǵaý;
• Buıryq berip tekserýdiń ornyna
• Kásibı kómek kórsetip, qoldaý jasaýǵa umtylý - paıdalanady dep naqty kórsetip berdi.[2]
2. 1. Matematıka pánin oqytýda synı oılaýdy damytý
Matematıka sabaǵynda dıalog arqyly oqytý tásilin qoldaný - synı oılaýdy júzege asyrýdyń birden-bir qozǵaýshy kúshi. Al, dıalogtik áńgimeni damytý úshin suraq qoıý ádisi árbir sabaq barysynda júıeli, tıimdi paıdalanylsa oqýshynyń bilim alý sapasy jaqsarady jáne olar shaǵyn toptarda birlesedi, ıdeıalarymen pikir almasyp, ony talqylaıdy, baǵa beredi.
Muǵalim úshin eń mańyzdy qyzmet - sabaq barysynda shákirttiń bilimge qushtarlyǵyn arttyrý, ózdiginen bilim alýǵa jetekteý, eńbek etýge baýlý, jaýapkershilik sezimin qalyptastyrý úshin san túrli jańartylǵan ádis - tásilderdi úzdiksiz qoldaný.
Zertteýime alǵan 6 - synyptyń matematıka páninen «Bir aınymalysy bar syzyqtyq teńdeý» taqyrybyn meńgertýde synı oılaýdy damytý úshin
J. Qaraevtyń deńgeılep saralap oqytý tásilin bir sabaqta emes 5 saǵatqa bólip josparlaý arqyly qoldana otyryp óttim.
Bul tehnologıa oqýshynyń oı - órisiniń damýyna, óz betinshe oılaý
qabiletterin arttyrýǵa múmkindik beredi.
Josparlanǵan sabaqtar toptamasynda 4 deńgeıden turatyn
tehnologıanyń negizgi talaptaryn júzege asyrý úshin mynadaı ádis -
tásilderdi qoldandym.
1. Suraq qoıý ádisi
Meni qatty oılandyrǵan másele bastapqy bilim men sońǵy alǵan bilimderin ushtastyrý, shoǵyrlandyrý úshin suraqty qalaı qoıý kerek jáne onyń naqty kórinis tabýy, oqýshylardy synı oılanýǵa baǵyttaý boldy. Oqýshynyń qate jaýabyna "Durys dep oılaısyńdar ma?", «Taǵy da qandaı pikir aıtar edińder?», «Jaýaptyń durys ekenine senimdisińder me?», «Nege súıenesiń?», «Tolyqtyrýǵa bola ma?», «Mysal keltire alasyń ba?»t. b. degen suraqtardy qaıta baǵyttaý arqyly dıalog quryp, balalardyń áleýmettik ortada ózin - ózi retteý, oı - pikirlerin júıeleý qabiletterin damytýǵa bolatynyna kóz jetkizdim. Tapsyrmada berilgen esepterdi erkinshe tańdap alýda jáne ony shyǵarý tásilderimen pikir almasqanda oqýshylar ózin - ózi, synyptastaryn baǵalaýǵa múmkindik aldy. Toptar arasyndaǵy pikir almasýda bir - biriniń jibergen qateleri men óz ıdeıalarynyń da qundy ekenin baǵalaı aldy.
2. Mıǵa shabýyl ádisi / Metod mozgovogo shtýrma (breınstormıng)/
/ Brainstorming/ - belgili bir problemany qarqyndy talqylaý –
- 6 -
shyǵarmashylyq belsendilikti yntalandyrý joly. Bul tásil kezinde qatysýshylardyń oılaý úderisi belgili bir máseleni sheshý jóninde túrli ıdeıalardy talqylaýǵa jáne oılap tabýǵa baǵyttalǵan.
3. Djıgso (mozaıka) / Djıgso (mozaıka) / Jigsaw - Ellıot Aronson usynǵan, oqýshylardyń bilimdik mindetterdi sheshý maqsatynda yntymaqtasyp jumys isteýin kózdeıtin oqytý men oqý ádisi.
4. Dıalogtik oqytý / Dıalogıcheskoe obýchenıe / Dialogic teaching - muǵalimniń oqý materıalyn oqýshylarǵa túsindirip, oqýshylardyń sol oqý materıalyn meńgerýi maqsatynda oqý materıalyn daıyndaýdyń jáne baıandaýshy áńgime júrgizýdiń naqtyly retteýshi erejelerin eskere otyryp qurylǵan oqytý men oqý tásili. Oqýshylardy máseleni (problemany) anyqtap, ony sheshýge ıtermeleıdi jáne olardyń oqýdaǵy is - áreketterin belsendi etýdi kózdeıdi.
5. Belsendi oqý ádisteri / Metody aktıvnogo obýchenıa / Active learning methods – oqý materıalyn óz betinshe, bastama jasaı otyryp, shyǵarmashylyqpen ıgerýde oqýshylardyń oqý úderisine tolyqqandy oı - laný arqyly tartylýyn kózdeıtin áreketter men amaldar. Belsendi oqý ádisterine debat, pikirtalas, róldik oıyndar, joba júrgizý, t. b. jatady.[3]
6. Taktıkalyq oqytý / Taktıcheskoe obýchenıe / Tactical education – tek qana testileýden oıdaǵydaı ótýge daıyndaý arqyly oqýshylardyń jetistikterin ólsheý.
Zertteý sabaqtar toptamasyn ótkizý nátıjesinde syndarly oqytýdy júzege asyrý úshin jańartylǵan ádis - tásilder kestesin jasadym.
Tolyq nusqasyn júkteý
You Might Also Like
