Hımıadan sabaq jospary 11 synyp
Hımıadan sabaq jospary 11 synyp
Pán muǵalimi Sydyqbekova T. N.
Taqyryptar:
§11. 1. Kómirsýlar. Monosaharıdter. Glúkoza. Laboratorıalyq jumys №11 «Kómirsýlardyń qasıetterin zertteý»
§11. 2. Dısaharıdter.
§11. 3. Polısaharıdter.
Sabaqtan úzindi
Taqyryby: §11. 1. Kómirsýlar. Monosaharıdter. Glúkoza. Laboratorıalyq jumys №11 «Kómirsýlardyń qasıetterin zertteý»
Bilimdilik maqsaty: oqýshylarǵa kómirsýlar, olardyń tabıǵattaǵy taralýy, jiktelýi, glúkoza, totyǵý, glúkozanyń 2 túri týraly bilimdi qalyptastyrý;
qurylysynyń qasıetterine táýeldiligin kórsetý, týraly alǵan bilimderin jetildirý, hımıalyq qasıetterin, alyný ádisterin sıpattaıtyn hımıalyq reaksıalardyń teńdeýlerin qurý daǵdylaryn ary qaraı qalyptastyra otyryp damytý, taldaý, qorytyndylaý biliktilikterin damytý, este saqtaý qabiletterin damytý, sózdik qoryn molaıtý;
sabaq ýaqytyn baǵalaýǵa úıretý, eńbekqorlyqqa jáne pánge qyzyǵýshylyǵyn arttyrý.
Sabaq tıpi: jańa sabaq
Sabaq ótkizilý túri: muǵalimniń túsindirýi (aýyzsha), kitappen óz betinshe jumys, jattyǵýlar oryndaý eksperıment jasaý. 11 - KP - 4, 11 - B - 4
Quraldar men reaktıvter: Kitap, dápter, ınteraktıvti taqta, vıdeofragment kórsetý 11 - ETJ - 1, glúkoza eritindisi, mys gıdroksıdi, amıak eritindisi, natrıı gıdroksıdi eritindisi, mys súlfaty eritindisi 11 - KP - 4, 11 - B - 4
Uıymdastyrý kezeńi: (Sabaqtyń maqsaty men kezeńderin anyqtaý.)
- sabaqta qalypty jumys isteýge múmkindik jasaý;
- oqýshylardy psıhologıalyq daıyndaý.
Amandasý. Oqýshylardyń sabaqqa daıyndyǵyn tekserý. Oqýshylardyń kóńilin sabaqqa aýdarý. Sabaqtyń jalpy maqsatyn ashý, ony ótkizý josparyn kórsetý.
Úı tapsyrmasyn tekserý kezeńi:
Sabaqtyń bilimdilik maqsaty:
- úı tapsyrmasynyń durys, tolyq oryndalǵanyn tekserý;
- bilimderindegi ketken kemshilikterdi, tapsyrma oryndaý barysynda qıyndyqtardy anyqtaý;
- ketken kemshilikterdi joıý.
Jańa sabaqty túsindirý kezeńderi:
Bilimdilik mindetteri:
Berilgen materıaldy oqýshylardyń qabyldaýyn este saqtaýyn qamtamasyz etý;
- oqýshylardyń bilimdi qabyldaýyna, alǵan bilimnen qorytyndy shyǵarýǵa, júıeleýge qajetti túrli ádis – tásilderdi úıretý;
- oqýshylardyń bilimdi qaıta jańǵyrtý ádisterin qabyldaýy; berilgen oqý materıalyn óz betinshe uǵynýǵa, túsinikterdi, zańdardy, anyqtamalardy fılosofıalyq turǵydan túsinýge kómek jasaý.
1. Muǵalimniń túsindirýi:
Kómirsýlar tabıǵatta keń taralǵan qosylystar retinde barlyq ósimdik jáne janýarlar organızmderine kiredi. Ósimdikterdiń qurǵaq zatynyń 80%- i, janýarlar kletkalaryndaǵy zattardyń 2%- i kómirsýlar úlesine tıedi. Keıbir taǵamdyq zattar qant, bal, t. b. tek kómirsýlardan turady.
Kómirsýlardyń quramy óziniń ataýy aıtyp turǵandaı, Sn(N2O) m degen jalpy formýlamen belgilenedi. Kómirsýlardy quramyna qaraı: monosaharıdter, dısaharıdter, polısaharıdter dep bóledi.
Quramynda alty kómirtek atomy bar kómirsýlardy geksozalar dep ataıdy.
Geksozalardyń mańyzdy ókili - glúkoza nemese júzim qanty S6N12O6.
Glúkozanyń qurylymdyq formýlasy:
Glúkozanyń mundaı molekýlalyq qurylysy onyń hımıalyq qasıetterinen kelip shyǵady. Glúkoza qyshqyldarmen áreketteskende, bes qyshqyl qaldyǵyn qosyp alyp, kúrdeli efır túzedi, bul onyń quramynda bes gıdroksotoptyń bar ekenin kórsetedi. Muny tájirıbe júzinde 1869 jyly orys ǵalymy A. A. Kollı anyqtaǵan.
Glúkozanyń amıaktaǵy kúmis oksıdi eritindisimen árekettesip, «kúmis aına» reaksıasyn berýi onyń quramynda áldegıd tobynyń bar ekenin anyqtaıdy. Áldegıd toby molekýladaǵy eń sońǵy kómirtek atomyna baılanysady. Sonymen, glúkozany qurylysy men qasıetterine baılanysty bes atomdy áldegıd - spırt deýge bolady.
Biraq glúkoza áldegıdter qatysatyn keıbir reaksıalarǵa qatyspaıdy jáne bes gıdroksotoptyń barlyǵynyń tabıǵaty birdeı emes ekeni anyqtaldy. Bul jaǵdaı glúkoza molekýlasy tek ashyq emes, tuıyq tizbekti de bola alatyndyǵyn kórsetedi:
Alynýy. Glúkozany «júzim qanty» dep ataý sebebi - onyń júzim shyrynynda kóp mólsherde kezdesetindigine baılanysty. Glúkozany basqa da zattardy paıdalanyp alýǵa bolady:
1) saharozany qyshqyl qatysynda gıdrolızdep, glúkoza jáne frýktoza alady:
Fızıkalyq qasıetteri. Glúkoza, aq tústi, dámi tátti, sýda jaqsy erıtin krıstaldy zat. Spırtte nashar erıdi, al efırde erimeıdi.
Hımıalyq qasıetteri. Glúkozanyń hımıalyq qasıetterin úsh topqa bólip qarastyramyz.
I. Kópatomdy spırt retindegi qasıetteri.
1 Glúkoza kópatomdy spırt retinde jańa ázirlengen mys gıdroksıdimen kádimgi jaǵdaıda árekettesip, kók tústi mys qosylysyn túzedi. Bul reaksıa sapalyq anyqtaý úshin qoldanylady.
2. Glúkoza sirke angıdrıdimen árekettesip, kúrdeli efır – pentaasetılglúkozany túzedi:
II. Áldegıd retindegi qsıetteri.
1 Glúkoza kúmis(I) oksıdiniń amıaktaǵy eritindisimen árekettesip, glúkon qyshqylyn túzedi:
III. Glúkozanyń ózine tán fermentatıvtik ashý reaksıalary.
Fermentatıvtik ashý reaksıalary túrli ashytqy bakterıalarynyń áserinen ár túrli júredi.
Proses – túziletin ónimniń ataýymen atalady jáne ol kóp satyly bıohımıalyq ózgeristerden turady. Tómende osy kúrdeli prosestiń qorytyndy teńdeýleri berilgen.
§11.1, 11.2, 11.3 júkteý
Tolyq nusqasyn júkteý
Pán muǵalimi Sydyqbekova T. N.
Taqyryptar:
§11. 1. Kómirsýlar. Monosaharıdter. Glúkoza. Laboratorıalyq jumys №11 «Kómirsýlardyń qasıetterin zertteý»
§11. 2. Dısaharıdter.
§11. 3. Polısaharıdter.
Sabaqtan úzindi
Taqyryby: §11. 1. Kómirsýlar. Monosaharıdter. Glúkoza. Laboratorıalyq jumys №11 «Kómirsýlardyń qasıetterin zertteý»
Bilimdilik maqsaty: oqýshylarǵa kómirsýlar, olardyń tabıǵattaǵy taralýy, jiktelýi, glúkoza, totyǵý, glúkozanyń 2 túri týraly bilimdi qalyptastyrý;
qurylysynyń qasıetterine táýeldiligin kórsetý, týraly alǵan bilimderin jetildirý, hımıalyq qasıetterin, alyný ádisterin sıpattaıtyn hımıalyq reaksıalardyń teńdeýlerin qurý daǵdylaryn ary qaraı qalyptastyra otyryp damytý, taldaý, qorytyndylaý biliktilikterin damytý, este saqtaý qabiletterin damytý, sózdik qoryn molaıtý;
sabaq ýaqytyn baǵalaýǵa úıretý, eńbekqorlyqqa jáne pánge qyzyǵýshylyǵyn arttyrý.
Sabaq tıpi: jańa sabaq
Sabaq ótkizilý túri: muǵalimniń túsindirýi (aýyzsha), kitappen óz betinshe jumys, jattyǵýlar oryndaý eksperıment jasaý. 11 - KP - 4, 11 - B - 4
Quraldar men reaktıvter: Kitap, dápter, ınteraktıvti taqta, vıdeofragment kórsetý 11 - ETJ - 1, glúkoza eritindisi, mys gıdroksıdi, amıak eritindisi, natrıı gıdroksıdi eritindisi, mys súlfaty eritindisi 11 - KP - 4, 11 - B - 4
Uıymdastyrý kezeńi: (Sabaqtyń maqsaty men kezeńderin anyqtaý.)
- sabaqta qalypty jumys isteýge múmkindik jasaý;
- oqýshylardy psıhologıalyq daıyndaý.
Amandasý. Oqýshylardyń sabaqqa daıyndyǵyn tekserý. Oqýshylardyń kóńilin sabaqqa aýdarý. Sabaqtyń jalpy maqsatyn ashý, ony ótkizý josparyn kórsetý.
Úı tapsyrmasyn tekserý kezeńi:
Sabaqtyń bilimdilik maqsaty:
- úı tapsyrmasynyń durys, tolyq oryndalǵanyn tekserý;
- bilimderindegi ketken kemshilikterdi, tapsyrma oryndaý barysynda qıyndyqtardy anyqtaý;
- ketken kemshilikterdi joıý.
Jańa sabaqty túsindirý kezeńderi:
Bilimdilik mindetteri:
Berilgen materıaldy oqýshylardyń qabyldaýyn este saqtaýyn qamtamasyz etý;
- oqýshylardyń bilimdi qabyldaýyna, alǵan bilimnen qorytyndy shyǵarýǵa, júıeleýge qajetti túrli ádis – tásilderdi úıretý;
- oqýshylardyń bilimdi qaıta jańǵyrtý ádisterin qabyldaýy; berilgen oqý materıalyn óz betinshe uǵynýǵa, túsinikterdi, zańdardy, anyqtamalardy fılosofıalyq turǵydan túsinýge kómek jasaý.
1. Muǵalimniń túsindirýi:
Kómirsýlar tabıǵatta keń taralǵan qosylystar retinde barlyq ósimdik jáne janýarlar organızmderine kiredi. Ósimdikterdiń qurǵaq zatynyń 80%- i, janýarlar kletkalaryndaǵy zattardyń 2%- i kómirsýlar úlesine tıedi. Keıbir taǵamdyq zattar qant, bal, t. b. tek kómirsýlardan turady.
Kómirsýlardyń quramy óziniń ataýy aıtyp turǵandaı, Sn(N2O) m degen jalpy formýlamen belgilenedi. Kómirsýlardy quramyna qaraı: monosaharıdter, dısaharıdter, polısaharıdter dep bóledi.
Quramynda alty kómirtek atomy bar kómirsýlardy geksozalar dep ataıdy.
Geksozalardyń mańyzdy ókili - glúkoza nemese júzim qanty S6N12O6.
Glúkozanyń qurylymdyq formýlasy:
Glúkozanyń mundaı molekýlalyq qurylysy onyń hımıalyq qasıetterinen kelip shyǵady. Glúkoza qyshqyldarmen áreketteskende, bes qyshqyl qaldyǵyn qosyp alyp, kúrdeli efır túzedi, bul onyń quramynda bes gıdroksotoptyń bar ekenin kórsetedi. Muny tájirıbe júzinde 1869 jyly orys ǵalymy A. A. Kollı anyqtaǵan.
Glúkozanyń amıaktaǵy kúmis oksıdi eritindisimen árekettesip, «kúmis aına» reaksıasyn berýi onyń quramynda áldegıd tobynyń bar ekenin anyqtaıdy. Áldegıd toby molekýladaǵy eń sońǵy kómirtek atomyna baılanysady. Sonymen, glúkozany qurylysy men qasıetterine baılanysty bes atomdy áldegıd - spırt deýge bolady.
Biraq glúkoza áldegıdter qatysatyn keıbir reaksıalarǵa qatyspaıdy jáne bes gıdroksotoptyń barlyǵynyń tabıǵaty birdeı emes ekeni anyqtaldy. Bul jaǵdaı glúkoza molekýlasy tek ashyq emes, tuıyq tizbekti de bola alatyndyǵyn kórsetedi:
Alynýy. Glúkozany «júzim qanty» dep ataý sebebi - onyń júzim shyrynynda kóp mólsherde kezdesetindigine baılanysty. Glúkozany basqa da zattardy paıdalanyp alýǵa bolady:
1) saharozany qyshqyl qatysynda gıdrolızdep, glúkoza jáne frýktoza alady:
Fızıkalyq qasıetteri. Glúkoza, aq tústi, dámi tátti, sýda jaqsy erıtin krıstaldy zat. Spırtte nashar erıdi, al efırde erimeıdi.
Hımıalyq qasıetteri. Glúkozanyń hımıalyq qasıetterin úsh topqa bólip qarastyramyz.
I. Kópatomdy spırt retindegi qasıetteri.
1 Glúkoza kópatomdy spırt retinde jańa ázirlengen mys gıdroksıdimen kádimgi jaǵdaıda árekettesip, kók tústi mys qosylysyn túzedi. Bul reaksıa sapalyq anyqtaý úshin qoldanylady.
2. Glúkoza sirke angıdrıdimen árekettesip, kúrdeli efır – pentaasetılglúkozany túzedi:
II. Áldegıd retindegi qsıetteri.
1 Glúkoza kúmis(I) oksıdiniń amıaktaǵy eritindisimen árekettesip, glúkon qyshqylyn túzedi:
III. Glúkozanyń ózine tán fermentatıvtik ashý reaksıalary.
Fermentatıvtik ashý reaksıalary túrli ashytqy bakterıalarynyń áserinen ár túrli júredi.
Proses – túziletin ónimniń ataýymen atalady jáne ol kóp satyly bıohımıalyq ózgeristerden turady. Tómende osy kúrdeli prosestiń qorytyndy teńdeýleri berilgen.
§11.1, 11.2, 11.3 júkteý
Tolyq nusqasyn júkteý
You Might Also Like
