InfoHub Logo

Matematıka halyq taǵylymynda. (synyptan tys shara)
Hosh keldińizder, qadirli ustazdar, ádilqazylar jáne oqýshylar!
Qymbatty bilim súıgish jas dostar! Búginde sender qyzyqty, matematıkanyń jumbaqty da, tartymdy álemimen tanysasyńdar. Sender bul álemniń qanshalyqty qyzyqty, ári san túrli ekendigine kóz jetkizesińder.
Saıysta senderge ár túrli qyzyqty suraqtar men tapsyrmalar usynylady. Saıysta jeńý úshin belsendilik tanytyp, berilgen suraqtarǵa ózgelerden tezirek oılanyp jaýap berýleriń kerek jáne tapsyrmalardy durys oryndaýlaryń qajet.
Matematıkalyq saıys - bul eńbek. Sondyqtan saıys kezinde óte uqypty, oılaryń jınaqtalǵan bolý kerek jáne tártip saqtalǵany jón. Endi búgingi saıysymyzdyń josparymen tańysasyńdar:
«Matematıka aqyl - oıdy tártipke keltiredi sondyqtan ony oqý kerek.» (M. V. Lomonosov).
«Bilimdi bolý degen - jańalyq ashýǵa qabiletti bolý» (Ál - Farabı).
«Eki nárse ǵana ómirdiń sánin keltiredi: Biri - matematıkamen shuǵyldaný, ekinshisi - odan sabaq berý.» (S. D. Pýasson)

Matematıka barlyq pánder patshasy,
Onsyz qurylmaıdy, ólsheýsiz kartasy.
Naqty jaýap oı tolǵaýyn ashatyn
Jaýaptaryn durys sheship tabatyn.
Ǵylymdardyń syr sandyǵyn jınaqtap,
Dáleldeıdi, shyǵarady salalap.
Keregine jaratamyz biz ony
Onsyz pánniń kelispeıdi ajary.

İ. « Jumbaqtar saıysy».
İİ Tapqyr bolsań taýyp kór.
İİİ Sheber qoldar saıysy.
IV Kim júırik.
V Sheshendikke baýlý.

1) Bir ıtim bar qabaǵan,
Aýyzyna temir jamaǵan. (kebeje )
2) Atqa arta saldym,
İshine toltyryp arpa saldym (qorjyn)
3) Bir qyz kórdim saılanǵan
Oraı tastap beldeýli (dombyra)
4) Mata qıyndylaryn qıdaladym,
Qımaı ony qyzǵa arnadym(quraq)
5) 100 múıizi bar ústinde kıizi bar (kıiz úı)

İİ. «Tapqyr bolsań taýyp kór!»
1) Birde bizdiń aýylda at shabys bolyp, taıly tuıaǵymyzben dóń basyna barǵanbyz. Attyń kórki jal emes pe, adam kórki mal emes pe?- deı kelip
- Ákem maǵan
- Anaý úsh par atty kórdiń be?
- Úsh par at segiz shaqyrym shapsa, bir at qansha shaqyrym shabady?- dedi
Men ne dep jaýap bergenim esimde joq, sen ne dep jaýap berer ediń?(8 shaqyrym)
2) Kenjetaı 1968 jyly 29 aqpanda dúnıege kelgen. Qazir 45 jasta bolsa, osy kezge deıin neshe ret týǵan kúnin jasaıdy? (11 ret)
3) Atadan mal qalǵansha tal qalsyn degendeı, qazir mektep aýlasynda 500 tal bar. 33 adam jylyna 3 taldan ekse, 3 jyldan soń mektep aýlasynda qansha tal bolady?
99+99+99=297, 500+297=797
4) Eki segiz - on alty jáne segizh jáne alty.
Jandap júrgen bir alty, barlyǵy neshe alty?

İİİ. «Sheber qoldar» saıysy
Berilgen geometrıalyq paıdalana otyryp óz betterimen birneshe fıgýralardy qurap shyǵýǵa úıretý. Ár túrli nárseden bir nárse qurastyrý.

İV. «Kim júırik»
1. Tórt sanyna baılanysty qandaı ulaǵatty uǵymdardy bilesiz?
2. Jeti sanyna baılanysty qandaı ulaǵatty uǵymdardy bilesiz?
3. Alty sanyna baılanysty qandaı ulaǵatty uǵymdardy bilesiz?
4. Úsh sanyna baılanysty qandaı ulaǵatty uǵymdardy bilesiz?
Úsh sany:
Úsh qýat: aqyl, júrek, til
Úsh ǵaıyp: ajal, qonaq, nesibe
Úsh kóz: sý anasy - bulaq, jol anasy - tuıaq, sóz anasy - qulaq.
Úsh jurt: óz jurty, naǵashy jurty, qaıyn jurty.
Jeti sany:
Jeti kún: búgin, erteń, búrsigúni, arǵy kún, aýyr kún, sońǵy kún, azyna.
Jeti ata: áke, bala, nemere, shóbere, shópshek, nemene, týajat.
Jeti qazyna: er jigit, sulý áıel, ilim - bilim, júırik at, tazy, qyran búrkit, beren myltyq
Jeti jut: qurǵaqshylyq, mal jutaý, oba, órt, soǵys, sel, jer silkiný.
Tórt sany:
Tórt tulǵa: ot, sý, jel, jer.
Tórt qubyla: Shyǵys, Batys, Ońtústik, Soltústik.

Tórt pirler:
Qoı - eshkiniń piri - Shopan ata,
Jylqynyń piri - Qambar ata,
Túıeniń piri - Oısylqara,
Sıyrdyń piri - Zeńgi baba.

V. Sheshendik baýlý
Naǵyz tulpar taıynan belgili bolatyn sekildi.
Aqtaılaq bala uly júzdiń Shymyr bıinen bata alýǵa barypty, sonda Shymyr bı:
Balam, bir - eki aýyz suraıyn - depti de suraqtaryn jaýdyrypty.
Arzan ne? Qymbat ne? Alys ne? Jaqyn ne? Jaman ne? Jaqsy ne? Tátti ne? – depti.
Oqystan, tosynnan qoıylǵan suraqtarǵa jas Aqtaılaq jaýap beripti...
Arzan - ótirik, Qymbatyńyz - shyndyq, Jamanyńyz - qıanat, Jaqsyńyz - amandyq, Alysyńyz - jumaq, Jaqynyńyz - ólim, Qatty - joqshylyq, Tátti - bala.