InfoHub Logo

Qoǵamda qyzý talqyǵa túsietin taǵy bir problema — maýsymdyq alergıa.

Alergıa degen ne?

Alergıa — aǵzanyń ımýndyq júıesiniń  keıbr zattarǵa asa sezimtaldyǵy. Mysaly, jan-janýarlardyń júnine, ósimdikterdiń tozańyna, túrli azyq-túlikke, shańǵa t.s.s Kózden jas aǵý, qusý, qyshyný, t.b. belgiler — aǵzanyń alergenge qarsylyǵy. Keıde jaǵymsyz ıistiń murnyńdy jybyrlatyp jiberetini nemese ustaǵan nárseń qolyńa jaqpaǵandaı sezimde bolasyń. Mundaı alergıa óte álsiz, ony tipti baıqaı da bermeısiń. Kerisinshe, alergıalyq reaksıa óte kúshti bolýy da múmkin, keıde tipti ómirge qaýip tóndiredi. Alergıasy bar adamdar — aýyr patologıalyq kúıge túsýi múmkin.

Alergıa nege etek alyp barady?

 Al zertteýshiler mynadaı boljamdar usynady:

1. Gıgıenanyń «asqynýy», ıaǵnı, artyq tazalyq. Adamnyń kúrdeli ımýndyq júıesi únemi belgili bir qaýip-qaterge qarsy jumys istep turýy kerek. Al qazir az salmaq túsetin bolǵandyqtan, ımýndyq júıe qaýipsiz antıgenderge de qarsy reaksıa kórsetedi-mys. Epıdemıologıalyq málimetter gıgıena áserine baılanysty teorıany maquldaıdy. Artta qalǵan elderde alergıa degendi eshkim bilmeıdi eken, al Brıtanıa, AQSH syndy damyǵan elder kerisinshe, kósh bastap tur. Soǵan qaraı «eldegi tazalyq artqan saıyn, alergıamen aýrýshylar kóbeıe túsedi» degen tujyrym jasalǵan. 

2. Hımıalyq óndiris ónimderin qoldaný. Kóptegen hımıalyq ónimder alergen retinde belgili, sondaı-aq basqa zattarǵa alergıa týdyrýǵa alǵyshart bolady. Mysaly, bir jasqa deıin antıbıotık qabyldaǵan balalar qabyldamaǵan balalarǵa qaraǵanda alergıaǵa jıi ushyraıdy eken. Alaıda, bul derttiń jalpy densaýlyq jaǵdaıymen baılanysy joq.

Allergıkterge keńes

1. Eń aldymen aǵzańyz neni qabyldamaıtynyn ózińiz bilýińiz kerek. Ony anyqtaıtyn tásilder bar. (Arnaıy emhanalarda qan saraptamasy jáne terige titirkendirgishter engizý arqyly anyqtap beredi). Sosyn úı-ishińiz, dostaryńyz, aralasatyn adamdaryńyzdyń barlyǵy nege alergıańyz bar ekenin bilýleri kerek. (Saqtyq úshin, keıde bul ómir men ólim máselesin sheshýi múmkin). Al aýyryp qalǵan jaǵdaıda dárigerge mindetti túrde eskertesiz. 

2. Alergendermen kontaktini meılinshe azaıtý, boldyrmaýǵa tyrysý. (It-mysyqtan aınalyp ótesiz, jaqpaıtyn azyq-túlikti tutynbaısyz, terezege birneshe qabattaǵan dáke mata tutatasyz, shań-tozańnan aýlaq júresiz, kúnine eki ret úıdi ylǵal shúberekpen súrtesiz, t.b.) 

3. Dári-dármegińiz únemi janyńyzda bolsyn. Negizi alergıa uzaq kýrstarmen emdeledi. Degenmen, aıaq astynan aýyryp qalǵana jaǵdaıyńyzdy jeńildetetin antıgıstamındik preparattar úıde turǵany durys.

4. Emdelińiz. Taǵy da aıtaıyn, qazir medısına alergıany jeńdi. Tek úzbeı 3 jyl shamasynda emdelý kerek. Mysaly, maýsymdyq pollınozda kúzden bastap, qysta jáne erte kóktemde bir-bir kýrs em alasyz. Al jaz kezinde onsyz da dárilerdiń arqasynda kún kóresiz. Sharyqtaý shegine jetken kezde (Árkimde ár túrli, mende tamyzdyń ortasyna qaraı) 1-2 apta qan tamyrǵa salynatyn tamyzǵy túrinde preparattar qabyldaý kerek. Jyl boıy dárigerdiń baqylaýynda bolyp, emdelseńiz, qulan-taza aıyǵyp ketýge bolady.

Osyndaı maýsymdyq alergıamen 10 jyldan asa kúresip kele jatqan 32 jastaǵy Laýranyń aıtýynsha, ol qazirgi ýaqytta alergıadan qosa, astmamen aýyryp júr. Tynys alýy qıyndaǵany sonshalyq - aýa jetpeı, talyp qalǵan kezderi de bolǵan eken.

"Kóktem, jaz mezgilderinde uıyqtaǵanda eshqashan terezeni ashyp jatpaımyn. Stýdenttik kezden solaı desem bolady. Dene qyzýym kóterilmeıdi, biraq keıde tamaǵym aýyrady. Oǵan qosa, únemi túshkirip, jótelip júremin. Osylaısha júre-júre astmaǵa shaldyqtym. Kapelnısamen de emdelip kórdim, biraq kómektespedi. Kúnine 2-3 ret jedel járdem shaqyrǵan kezder boldy. Dárigerler basty sebep shań-tozań ekenin jáne sondyqtan qyz mezgilinde kóbirek dárýmender qabyldaýǵa keńes berdi", - deıdi Laýra. Sondaı-aq, Laýra ákesi men aǵasynda da alergıa baryn aıtady. Rasynda da, medısınaǵa júginsek, alergıanyń paıda bolýyna basty eki faktor áser etedi eken. "Birinshisi, ata-anasynyń biri buryn alergıalyq aýrýdyń bir túrimen aýyrǵan bolsa, balanyń sol alergıaǵa beıimi. Mysaly, balanyń ákesi buryn alergıalyq aýrýdyń bir túrimen aýyrsa, balanyń alergıalyq aýrýǵa shaldyǵý yqtımaldyǵy 80 paıyz, al buryn anasy aýyrǵan bolsa, balanyń aýrýǵa beıim yqtımaldylyǵy 50 paıyz bolady", - deıdi maman.

Al ekinshi faktor, alergologtyń aıtýynsha, júre paıda bolatyn alergıa. "Ádette ósimdikterdiń tozańynan bolatyn alergıanyń túrleri óte kóp kezdesedi. Bul maýsymdyq pollınoz, alergıalyq konúktıvtiń keń taralǵan túri. Degenmen, mamandardyń sózine súıensek, alergıadan tolyqtaı aıyǵý múmkin. Tek oǵan biraz ýaqyt - 3-5 jyl qys saıyn arnaıy dárýmenderdi qabyldap, em alyp otyrý qajet", - deıdi Gúlmıra Maqsatqyzy

Alergıany qalaı emdeıdi?

Birinshiden, adamǵa alergıa beretin zattar men faktorlardy joıý kerek. Ekinshiden, alergıa týdyratyn zattardy anyqtap, ony alergendermen emdeımiz. Buny arnaıy «alergenniń ımmýnoterapeıasy» dep ataıdy. Bul emdi adam alergıamen aýyrmaı turǵanda, qalypty jaǵdaıda qabyldaıdy. Negizi aýrý asqynǵan kezde alergıany emdeıtin kóp dáriler bar. Eń jıi qoldanatyn dáriler — «antıgıstamındik top» dep atalady. Esekjem, atopıalyq dermatıt, taǵy da basqa jaǵdaılarda, teride qyshý paıda bolǵanda biz kóbinese antıgıstamındik birinshi topty dárilerdi paıdalanamyz. Iaǵnı, tavegıl, sýprastın, fenıstıl, dıazolın, psılo bálzam degen sıaqty túrlerli bar. Tynys joldarynda alergıa paıda bolǵanda, mysaly, túshkirý, kózden, murynnan sý aǵyp, kóz qyshyǵynda ekinshi, úshinshi toptyq antıgıstamındik dáriler paıdalanylady. Oǵan setırızın, loratadın, dezloratadın, feksofenadın degen dáriler jatady.

Zattyq alergıalarǵa — shań-tozań, dári, taǵamdyq, taǵy da basqa kóp alergıalar jatady. Eń kúshti alergıa balalarǵa sıyrdyń sútinen, jumyrtqa men jańǵaqtan bolady. Sosyn faktorly alergıa bar. Iaǵnı zat emes, sýyqtan, kúnnen, ıisten, stress sıaqty kózge kórinbeıtin zattardan bolatyn alergıa. 

Psıhologıa ne deıdi?

Kez-kelgen aýrýdyń túp-tamyryn beısanalyq bolmysymyzdan izdeý kerek deıtin ǵalymdar bar. Lýıza Heı, V.Jıkarensev, Lız Býrbo syndy psıhologtar alergıa — «adamnyń beısanalyq turǵyda ómirindegi bir jaǵdaıǵa qarsylasýy, kóńili tolmaýy» deıdi. Sol jaǵdaıdy anyqtap, qabyldasa, alergıadan jazylyp ketedi eken.

Sonymen qatar.. 

•  Alkagol alergıany asqyntady; 

•  Balalardyń dıatezi de alergıanyń bir túri; 

•  Maýsymdyq pollınozdan zardap shegetin bolsańyz, klımat ózgertip kórińiz. (Meılinshe ylǵaldy aımaqqa kóshý kerek); 

•  Sút — belsendi alergen (osy málimetti alǵash estigende tańdanǵanmyn); 

•  Balaǵa sıtrýs jemisterin shektep berińiz (alergıasy barlar múldem tatyp almasyn);     

•  Júktilik kezinde antıgıstamındik preparat ishýge bolmaıdy(dáriger basqa dáriler usynady); 

•  Ata-anasynda alergıa bolsa, balaǵa mindetti túrde beriledi;

•  Sýyqqa da alergıa bolady; 

•  Kálsı aǵzadaǵy gıstamınderdiń azaıýyna áser etedi;

Qysqasha alergıa týraly ǵalymdar zerttep jazǵan álemt osyndaı. Eger ózińizde alergıa bolsa, ýaqyt ótkizbeı tezirek emdelgenińiz jón.

Halel Dosmuhamedov atyndaǵy
Atyraý memlekettik ýnıversıteti
Jýrnalısıka kafedrasy Samǵat Nargız

---