InfoHub Logo

Sabaqtyń taqyryby: Mahambet Ótemisulynyń ómiri men shyǵarmashylyq joly
Sabaqtyń maqsaty: 1) aqyn ómiri týraly qosymsha málimetter berý,
2) óleńderiniń ıdeıalyq taqyryptyq mazmunyn ashý,
3) týǵan elin, jerin súıýge, qorǵaýǵa, batyldyqqa tárbıeleý.
Túri: izdendirý.
Ádisi: baıandaý, taldaý, jınaqtaý.
Kórnekiligi: Mahambettiń, Isataıdyń, Jáńgir hannyń sýretteri, kitaptar kórmesi, slaıd betsheleri.
Sabaqtyń barysy:
İ. Uıymdastyrý.
İİ. Úı tapsyrmasyn tekserý.
XIX ǵasyr ádebıeti ókilderiniń shyǵarmalaryna sholý.

İİİ. Jańa sabaq: Muǵalimniń kirispe sózi.
Qazaq eli ǵasyrlar boıy ańsaǵan Táýelsizdikke qolymyz jetti. Osy Táýelsizdikke jetý jolynda talaı tarıhı ór tulǵalarymyz ómirin qıdy. Rýhty qalyptastyratyn úlgi eterlik tulǵalar tarıhymyzda jeterlik. Sonyń biri ári biregeıi - Mahambet Ótemisuly.
Mahambet Ótemisuly 1804 jyly Batys Qazaqstan oblysy Jánibek aýdanynda Narynnyń Beketaı qumynda týǵan. Ótemistiń on balasy bolǵan. Sonyń biri, ıaǵnı ekinshisi Mahambet bolǵan. Ol jas kúninde han ordasynda tárbıelengen. Sebebi, onyń ata - tegi bı bolǵan. Keıin Mahambet halyqtyń muńyn, zaryn kórip, júregimen joqtaǵan. Kóterilis bastaǵany úshin, 1829 jyly abaqtyǵa qamalady. Sol kezde kóptegen kóterilisti bastaýshy Isataı Taımanuly bolatyn bolsa, qostaýshy Mahambet bolǵan. Mahambet 1846 jyly óz úıinde qastandyqpen qaza tabady. Beıiti Atyraý oblysy Mahambet aýdany Qaraoı degen jerde ornalasqan.

Mahambet - halyq aqyny. Onyń armany - han ordasyn shabý, Baımaǵambet sultannyń basyn alý, eń úlken armany - Reseıdiń qol astynda qalǵan Edildi qaıtaryp alyp, oǵan el qondyrý, eldi malǵa toltyrý.

Edildiń boıy - en toǵaı,
El qondyrsam dep edim.
Jaǵalaı jatqan sol elge,
Mal toltyrsam dep edim.- dep halyqqa teńdik áperýdi ańsaıdy.
Mahambet shyǵarmalarynyń taǵy bir qyry - obraz somdaý sheberligi. Shyǵarmadaǵy Isataı batyrdyń, Jáńgir hannyń Baımaǵambet sultannyń jáne óziniń - Mahambet aqynnyń - beıneleri jasalǵan. Iaǵnı Mahambet - kúreske shaqyrýshy bolsa, Isataı Mahambet ıdeıasyn júzege asyrýshy, biriniń jolynda ekinshisi jan bergen naǵyz dostyqtyń úlgisi ekenin de aıtqan jón. Al Mahambettiń Jáńgir hanǵa ótkir óleń arnaýynyń sebebi, patshaly Reseıge adal qyzmet etip, halyqty otarlyq saıasattan qorǵaı almaýyna baılanysty. Ne aıtsa da halyq kókeıindegi sózdi aıtty.
Synyptaǵy oqýshylardy eki topqa bólemin:
1 - top: «Ádebıetshiler» toby
2 - top: «Tarıhshylar» toby

İV. «Jyldar sóıleıdi» strategıasy
1663 - 1756 jyldar - Tóle bı ómir súrgen jyldar;
1667 - 1764 jyldar – Qaz daýysty Qazybek bı ómir súrgen jyldar;
1644 - 1700 jyldar - Áıteke bı ómir súrgen jyldar;
1834 jyl - Birjan saldyń týǵan jyly;
1166 jyl - Ahmet Iassaýıdiń qaıtqan jyly;
1465 - 1560 jyldar - Shalkıiz jyraý ómir súrgen jyldar;
1668 - 1781 jyldar Buhar jyraý Qalqamanuly ómir súrgen jyldar;
1723 jyl - Jońǵar qalmaqtarynyń qazaq jerin basyp alý maqsatymen jasaǵan eń kúshti shabýyly bolǵan jyl («Aqtaban shubyryndy, Alqakól sulama»);
1743 jyl - qalmaq elimen dıplomatıalyq qarym - qatynas ornatqan jyl;
1755 jyl - Jońǵar qalmaqtaryna Qytaı shabýyl jasaǵan jyl;
1723 - 1741 jyl - qazaqtardyń qalmaqtarǵa sońǵy joryǵy;
1511 - 1523 jyldar - «Jeti jarǵy» zańynyń bıligi júrgen kez;
1748 - 1819 jyldar - Shal aqynnyń ómir súrgen jyldary;
1818 - 1881 jyldar - Shortanbaı Qanaıuly ómir súrgen jyldar;
1802 - 1871 jyldar - Dýlat Babataıuly ómir súrgen jyldar;
1804 - 1846 jyldar - Mahambet Ótemisuly ómir súrgen jyldar;
Qaı toptyń oqýshylary kóp jaýap berse, soǵurlym kóp bal alady.

V. Dáptermen jumys.
Hronologıalyq kestemen jumys:
Jyldar. Negizgi oqıǵalar.
1804 jyly Mahambet Ótemisuly Batys Qazaqstan oblysy Naryndaǵy Beketaı qumynda týǵan
1824 - 1828 jyldar Mahambet Jáńgir han ordasynda
1829 jyl Kalmykov qamalynda tutqynda
1830 jyl Túrmeden qashyp shyǵady
1833 - 1836 jyldar Kóteriliske daıyndyq
1836 jyl 14 kókek Qıalymola kóterilisi
1837 jyl 15 qarasha Gekke bastaǵan jazalaýshy otrádpen shaıqas
1838 jyl12 shilde Isataıdyń qazasy
1834 jyl naýryz Mahambettiń tutqyndalýy
1846 jyldyń qarasha aıynda 42 jasynda Mahambet dúnıe salady.

Vİ. Oqýlyqta berilgen óleńderin taldaý.
Vİİ. Sabaqty bekitý: Oqyta úıretý oıyny arqyly júzege asyrylady. Oqýshylar taqyryp boıynsha qıyn suraqtar qurastyryp, muǵalimge tapsyrady. Suraqtar qurastyrylyp bolǵan soń, oqýshylar kez kelgen suraqty alyp, daýystap oqyp, tlyq jaýap berýge tyrysady.
Vİİİ. Sabaqty qorytyndylaý: Eki topqa tapsyrma jazylǵan paraqtar taratylady.
İH. Oqýshylardyń bilimin baǵalaý.
H. Úı tapsyrmasy: Mahambettiń bir óleńin jattaý, erlik týraly maqal - mátelder daıyndap kelý.