InfoHub Logo

Mektep jasyndaǵy balanyń jeke tulǵalyǵyn qalyptastyrý men damytýdyń negizderi

Qazaqstan Respýblıkasynyń 2050 jylǵa deıingi strategıalyq damý baǵdarlamasynda bilim berýdi ınovasıalandyrýǵa saı ıkemdeý úshin bilim berý júıesin aqparattandyrý, jańa talapqa saı damytý talaby qoıylyp otyr. Osy talapqa saı búgingi tańda bilim berýde jeke tulǵany damytý, ózindik kózqarasy bar balany oqytý men tárbıeleý joldaryn aıqyndaý qajettigi aıqyn.

Qaı eldiń bolmasyn ósip - órkendeýi, ónýi, álemde ózindik oryn alýy onyń ulttyq bilim júıesiniń qalyptasýyna, damý baǵytyna tikeleı baılanysty. Sondyqtan da, memleket basshylyǵy bolashaqta qazaq eliniń kósegesin kógertip, ǵylymyn kórkeıter degen úmitpen tulǵalyǵy bar shyǵarmashyl balalarǵa úlken nazar aýdarýda, qoldaý kórsetýde. Osy oraıda qandaı da bolmasyn bilim berý mekemesi oqýshylarǵa memlekettik bilim standartyna saı bilim berýmen shektelip qalmaı, olardy ǵylymı izdenis jumystarǵa tartyp, shyǵarmashylyq, daryndylyq qabiletterin damytý baǵytynda jumys júrgizýi tıis.

Mektep jasyndaǵy balanyń tulǵalyǵyn qalyptastyrýda nege basa aýdarýymyz kerek. Soǵan toqtalaıyq.
Mektep jasyndaǵy balalardyń tulǵalyǵyn damytýda jáne olardyń shyǵarmashylyǵyn qalyptastyrýda aldymen:
1) Motıvterin;
2) Qajettilikterin;
3) Qyzyǵýlaryn eskerý kerek ekeni túsinikti boldy.
Bular mektep jasyndaǵy damýynyń negizderi bolyp tabylady.

1 - keste. Mektep jasyndaǵy balanyń damýynyń negizderi.
Motıvter
↓
Mektep jasyndaǵy balanyń damýynyń negizderi
↓----------------------------------------------↓
Qyzyǵýlar ------------------------- Qajettilikter

Sebebi ár balany – dara dep qarasaq olardyń «daralyǵy» nemese ózindik ereksheligi motıvteri men dúnıetanymynan, seniminen, talǵam, muratynan, baǵyttylyǵynan, qajettiligi men qyzyǵýynan jaqsy baıqalady.
Adamdy áreketke baǵyttaıtyn, qajetin óteýge talaptandyratyn bir túrtki bolady. Bul túrtkini psıhologıada motıv (sebep) dep ataıdy.
Motıvter degenimiz – is - áreket pen minez - qulyqtyń sanaly túrde jasalynýy. Sóıtip motıv retinde alýan túrli jaılar kórinis beredi. Tulǵany qandaı da bolmasyn is - áreketke ıtermeleıtin negizgi qozǵaýshy motıv onyń túrli qajetteri, ıaǵnı bir nársege muqtajdanýy. Ómir súrý úshin adamdar tamaqqa, kıimge, jáne t. b. tolyp jatqan qajettilikterin qanaǵattandyrýǵa tıisti.
Mektep jasyndaǵy balanyń motıvi – onyń bir nárseni kerek etýi, muqtaj bolýy. Pedagog eń birinshi balanyń osy «motıvin» tabýy kerek.
Qajettilik degenimiz - ómir men damýdyń belgili bir jaǵdaıynda adamnyń mindetti túrde kerek etetin qajetsinýleri. Qajettilik adamnyń boıynda belsendilik sezimin oıatady. Adamdar ómir súrý úshin qoǵamdyq óndiristi damytady. Qajettilik te óndiristiń ósýimen birge damyp otyrady.

Qajettilikter belgili dárejede adamnyń kúıinish - súıinishine, oılaýyna jáne erik - jigerine áser etedi. Qanaǵattandyrýdyń túri men tásiline qaraı, qajettiliktiń oryndalý nemese oryndalmaýyna baılanysty adamdar mazasyzdaný nemese tynyshtaný, raqattaný nemese azap shegý sezimderine tap bolady. Mektep jasyndaǵy balanyń qajettiligi – onyń belsendiligin damytady, erik - jigerin oıatady. Pedagog pedagogıkalyq is - áreketinde únemi osyny eskerýi kerek.
Qajettilikterdiń túrleri. Adamnyń qajettilikteri alýan túrli. Olardy toptarǵa bóle otyryp, materıaldyq, rýhanı jáne qoǵamdyq qajettilikter dep kórsetýge bolady.
Materıaldyq qajettilikter balanyń ómir tirshiliginiń (bul tamaqqa, kıimge, turǵyn úıge, turmystyq zattarǵa t. b. zattarǵa qajettilikter) negizine baılanysty.
Mektep jasyndaǵy balalardyń rýhanı jáne áleýmettik qajettilikteri durys qalyptasqan jaǵdaıda materıaldyq qajettilikterin oryndy qanaǵattandyrylady.