Mektep tájirıbesine ózgeris qajettiligin negizdeý úshin sheteldiń ozyq ádisteri
Mektep tájirıbesine ózgeris qajettiligin negizdeý úshin sheteldiń ozyq ádisteri
HHİ ǵasyr álemdegi túrli ózgeristerge negizdelgen. Bilim men ǵylymnyń dáýirleý kezeńi beleń alyp turǵan zamanda, bilim salasyna ózgeris engizý oıy ushqary únemi izdenis ústinde júretin muǵalimniń ǵana qolynan keledi. Ol úshin muǵalimge tolyqqandy jaǵdaı jasalýy kerek. Qazirgi kezeńde álemde bolyp jatqan túrli ózgerister barlyǵymyzdy bir jaǵynan alańdatyp bir jaǵynan qyzyqtyryp otyr. Biz ony qabyldaı otyryp, oryndaýǵa mindettimiz dep oılaımyn.
Bilim men tárbıe jumysyn damytýda qansha qıyndyq bolǵanyna qaramastan álem elderi bilim berý júıesinde túrli reformalar júrgizip jatyr. Biz sol reformalardy oryndaý maqsatynda osy oqytýdaǵy Kembrıdj tásilin meńgerip, jańalyqtardy qoldap otyrýymyz kerek. Sonda ǵana bizdiń jumysymyzda oń ózgerister serpin alady. Jalpy qoǵam damýynda bilim berý salasyndaǵy tyń jańalyqtar ártúrli maqsattardy kózdep, ártúrli tásildermen engizilýde. Ár eldiń reformalary bizdiń bilim berý júıemizge de tyń serpin berýde. Barlyq damyǵan elderdiń sapaly, biregeı bilim berý júıesi men bilim berý deńgeıi bar.
Al bilim berý deńgeıi degenimiz ekonomıkalyq jáne ǵylymı - tehnıkalyq progrestiń kózi, memleket pen qoǵam damýynyń kepili. Bilim berý salasynda kenjelep qalý elimizdiń básekege qabilettiligine, ultymyzdyń bolashaǵyna keri áser eteri haq. Sol úshin ne isteýimiz kerek? Árıne, bilim berý sapasyn arttyrýymyz qajet. Qaı zertteýlerge qarasaq ta, elimizdiń oqýshylary dúnıejúzilik TIMSS - 2007, PIZA - 2009, 2012 saraptamalarynda eń tómengi nátıjeni kórsetken. Al UBT qorytyndysyna kelsek, túlekterdiń 52 paıyzynyń bilimi qanaǵattanarlyqsyz deńgeıde. «Máńgilik el» ıdeıasynyń negizgi maqsaty oqýshylarǵa rýhanı adamgershilik tárbıe men myqty bilim berý kerek. Osy jolda ozyq tájirıbeler men oqytýdyń jańa tásilderin engizýdiń mańyzy zor. Oqytýdaǵy jańalyqtar men ózgeristerge mán berip, bilim berý reformalary nátıjeli bolý úshin eksperıment qajet. Damyǵan elderdiń barlyǵynda reforma tek eksperıment arqyly júzege asady.
Oqýshylary turaqty túrde eń joǵary nátıje kórsetip otyrǵan Fınlándıa, Qytaı, Japonıa, Germanıa, Sıngapýr sekildi taǵy basqa elderde bilim eń bastysy sapasy jaǵynan barynsha damyǵan. Mysaly Japon eliniń bilim berý júıesi álemde alǵashqylardyń qatarynda. «Sebebi nede?» degen suraqqa jaýap izdep kórsek, Kúnshyǵys eli 12 - jyldyq orta bilim berý júıesine jarty ǵasyr buryn kóshken. Mektepte oqý aptasy bes kún. Oqýshylardyń mektepte ózin jaqsy sezinýine tolyq jaǵdaı jasalǵan, balalardy balabaqshamen qamtamasyz etý, bilim júıesin aqparattandyrý, joǵary bilimmen qamtý sekildi sheshýshi máseleler boıynsha aldyńǵy qatarda. Búgingi japon mektebi ár balaǵa eń aldymen eldiń ulttyq rýhyn dáripteıdi, ekinshiden, adamgershiliktiń tıisti normalaryn qalyptastyrady, úshinshiden, ulttyq minez - qulyq belgilerin sińiredi. Mine úsh maqsatty iske asyrý úshin japon mektepteriniń oqý josparynda ártúrli gýmanıtarlyq pánderdi oqytýǵa kóbirek kóńil bólinedi. Nátıjesinde, oqýshynyń erkin sóıleý, shapshań oılaý, shyǵarmashylyq bilim, bilik, daǵdylary damıdy.
Tarqatyp aıtar bolsam, oqýshynyń ózindik pikiri qalyptasyp, ózin qoǵamnyń aınalasynda bolyp jatqan oqıǵalarǵa degen ózindik kózqarasy men júıeli oılaý qabileti damıdy. Japondyqtardyń urpaq tárbıesindegi negizgi ustanymdaryn tanyp - bilgen soń, bulardyń bizdiń jumysymyzǵa da jat emestigin túsindim. «Tań shapaǵy» elinde bilim salasyn qarjylandyrý bizge qaraǵanda 20 ese artyq. Onda 9 jyldyq bilim berý aqysyz júzege asyrylady. Al qalǵan 3 jylda kásipke beıimdeledi. Bastaýysh mektep 6 jyl, qalǵan 3 jylda negizgi mekteptiń bilimi beriledi.
12 jyldyqty bitirgen oqýshy belgili bir kásip ıesi atanady. Bir qalashyqta tursa da qatar balalardyń bir mektepke barýy sırek kezdesedi. Óıtkeni árkim óz beıimine qaraı ártúrli mektepte oqıdy. Munyń tıimdiligi oqýshy óz múmkindigin damyta otyryp, belgili bir kásipti jete meńgerý arqyly joǵary oqý oryndaryna túsýge múmkindik alady. Olar balany «tereń oılan, ózdigińnen sheshim qabylda, qıyndyq týdyratyn nárselerdiń ońaı jolyn tap, ádemilikti túsin, túr sıpatyńnan góri janyń sulý bolsyn, denniń saýlyǵy bolsyn, óte tózimdi, shydamdy, kúshti bol» dep, qarapaıym ustanymdar arqyly tárbıeleıdi. Japondyqtar osy ustanymdardy oqý úrdisinde turaqty paıdalanyp, júzege asyrady. Bul álemdik nanotehnologıanyń eń úzdik úlgilerin jasap shyǵaryp jatqan japondyqtardyń bilim deńgeıinen anyq ańǵarylady. Qazirgi tańda bizdiń elimizde de ulttyq tárbıeniń ulaǵatyn shákirtter boıyna sińirýdi, halyqtyń salt - dástúrin, ádet - ǵurpyn úıretýdi oqý baǵdarlamalaryna engizýge mán berilýde.
Munyń dáleli «Mádenı mura» baǵdarlamasy iske asyp, etnopedagogıka máselelerine oń kózqaras qalyptasyp keledi. Japon bilim berý júıesiniń taǵy bir ereksheligi oqýshylardy óz bilimine senýge, óz qıynshylyqtaryn óz kúshterimen jeńýge baýlıdy. Óz bilimimen joǵary oqý ornyna túsip, keıin qyzmette de joǵarylaı alady. Al bilim alýǵa den qoımaǵan oqýshylar aqyly ýnıversıtetterge túskenimen, qyzmette ósýine kepildik joq. Bizdiń elde oqýshylar kóbine óz qalaǵan mamandyqtaryna túse almaıdy. Buǵan áser etetin faktorlardy taldap kórsetýdiń qajeti shamaly. Osyndaı júrek qalaýynan tys mamandyq ıesi bolǵan maman erteńgi kúni ónimdi eńbek etpeıtini taǵy bar.
HHİ ǵasyr álemdegi túrli ózgeristerge negizdelgen. Bilim men ǵylymnyń dáýirleý kezeńi beleń alyp turǵan zamanda, bilim salasyna ózgeris engizý oıy ushqary únemi izdenis ústinde júretin muǵalimniń ǵana qolynan keledi. Ol úshin muǵalimge tolyqqandy jaǵdaı jasalýy kerek. Qazirgi kezeńde álemde bolyp jatqan túrli ózgerister barlyǵymyzdy bir jaǵynan alańdatyp bir jaǵynan qyzyqtyryp otyr. Biz ony qabyldaı otyryp, oryndaýǵa mindettimiz dep oılaımyn.
Bilim men tárbıe jumysyn damytýda qansha qıyndyq bolǵanyna qaramastan álem elderi bilim berý júıesinde túrli reformalar júrgizip jatyr. Biz sol reformalardy oryndaý maqsatynda osy oqytýdaǵy Kembrıdj tásilin meńgerip, jańalyqtardy qoldap otyrýymyz kerek. Sonda ǵana bizdiń jumysymyzda oń ózgerister serpin alady. Jalpy qoǵam damýynda bilim berý salasyndaǵy tyń jańalyqtar ártúrli maqsattardy kózdep, ártúrli tásildermen engizilýde. Ár eldiń reformalary bizdiń bilim berý júıemizge de tyń serpin berýde. Barlyq damyǵan elderdiń sapaly, biregeı bilim berý júıesi men bilim berý deńgeıi bar.
Al bilim berý deńgeıi degenimiz ekonomıkalyq jáne ǵylymı - tehnıkalyq progrestiń kózi, memleket pen qoǵam damýynyń kepili. Bilim berý salasynda kenjelep qalý elimizdiń básekege qabilettiligine, ultymyzdyń bolashaǵyna keri áser eteri haq. Sol úshin ne isteýimiz kerek? Árıne, bilim berý sapasyn arttyrýymyz qajet. Qaı zertteýlerge qarasaq ta, elimizdiń oqýshylary dúnıejúzilik TIMSS - 2007, PIZA - 2009, 2012 saraptamalarynda eń tómengi nátıjeni kórsetken. Al UBT qorytyndysyna kelsek, túlekterdiń 52 paıyzynyń bilimi qanaǵattanarlyqsyz deńgeıde. «Máńgilik el» ıdeıasynyń negizgi maqsaty oqýshylarǵa rýhanı adamgershilik tárbıe men myqty bilim berý kerek. Osy jolda ozyq tájirıbeler men oqytýdyń jańa tásilderin engizýdiń mańyzy zor. Oqytýdaǵy jańalyqtar men ózgeristerge mán berip, bilim berý reformalary nátıjeli bolý úshin eksperıment qajet. Damyǵan elderdiń barlyǵynda reforma tek eksperıment arqyly júzege asady.
Oqýshylary turaqty túrde eń joǵary nátıje kórsetip otyrǵan Fınlándıa, Qytaı, Japonıa, Germanıa, Sıngapýr sekildi taǵy basqa elderde bilim eń bastysy sapasy jaǵynan barynsha damyǵan. Mysaly Japon eliniń bilim berý júıesi álemde alǵashqylardyń qatarynda. «Sebebi nede?» degen suraqqa jaýap izdep kórsek, Kúnshyǵys eli 12 - jyldyq orta bilim berý júıesine jarty ǵasyr buryn kóshken. Mektepte oqý aptasy bes kún. Oqýshylardyń mektepte ózin jaqsy sezinýine tolyq jaǵdaı jasalǵan, balalardy balabaqshamen qamtamasyz etý, bilim júıesin aqparattandyrý, joǵary bilimmen qamtý sekildi sheshýshi máseleler boıynsha aldyńǵy qatarda. Búgingi japon mektebi ár balaǵa eń aldymen eldiń ulttyq rýhyn dáripteıdi, ekinshiden, adamgershiliktiń tıisti normalaryn qalyptastyrady, úshinshiden, ulttyq minez - qulyq belgilerin sińiredi. Mine úsh maqsatty iske asyrý úshin japon mektepteriniń oqý josparynda ártúrli gýmanıtarlyq pánderdi oqytýǵa kóbirek kóńil bólinedi. Nátıjesinde, oqýshynyń erkin sóıleý, shapshań oılaý, shyǵarmashylyq bilim, bilik, daǵdylary damıdy.
Tarqatyp aıtar bolsam, oqýshynyń ózindik pikiri qalyptasyp, ózin qoǵamnyń aınalasynda bolyp jatqan oqıǵalarǵa degen ózindik kózqarasy men júıeli oılaý qabileti damıdy. Japondyqtardyń urpaq tárbıesindegi negizgi ustanymdaryn tanyp - bilgen soń, bulardyń bizdiń jumysymyzǵa da jat emestigin túsindim. «Tań shapaǵy» elinde bilim salasyn qarjylandyrý bizge qaraǵanda 20 ese artyq. Onda 9 jyldyq bilim berý aqysyz júzege asyrylady. Al qalǵan 3 jylda kásipke beıimdeledi. Bastaýysh mektep 6 jyl, qalǵan 3 jylda negizgi mekteptiń bilimi beriledi.
12 jyldyqty bitirgen oqýshy belgili bir kásip ıesi atanady. Bir qalashyqta tursa da qatar balalardyń bir mektepke barýy sırek kezdesedi. Óıtkeni árkim óz beıimine qaraı ártúrli mektepte oqıdy. Munyń tıimdiligi oqýshy óz múmkindigin damyta otyryp, belgili bir kásipti jete meńgerý arqyly joǵary oqý oryndaryna túsýge múmkindik alady. Olar balany «tereń oılan, ózdigińnen sheshim qabylda, qıyndyq týdyratyn nárselerdiń ońaı jolyn tap, ádemilikti túsin, túr sıpatyńnan góri janyń sulý bolsyn, denniń saýlyǵy bolsyn, óte tózimdi, shydamdy, kúshti bol» dep, qarapaıym ustanymdar arqyly tárbıeleıdi. Japondyqtar osy ustanymdardy oqý úrdisinde turaqty paıdalanyp, júzege asyrady. Bul álemdik nanotehnologıanyń eń úzdik úlgilerin jasap shyǵaryp jatqan japondyqtardyń bilim deńgeıinen anyq ańǵarylady. Qazirgi tańda bizdiń elimizde de ulttyq tárbıeniń ulaǵatyn shákirtter boıyna sińirýdi, halyqtyń salt - dástúrin, ádet - ǵurpyn úıretýdi oqý baǵdarlamalaryna engizýge mán berilýde.
Munyń dáleli «Mádenı mura» baǵdarlamasy iske asyp, etnopedagogıka máselelerine oń kózqaras qalyptasyp keledi. Japon bilim berý júıesiniń taǵy bir ereksheligi oqýshylardy óz bilimine senýge, óz qıynshylyqtaryn óz kúshterimen jeńýge baýlıdy. Óz bilimimen joǵary oqý ornyna túsip, keıin qyzmette de joǵarylaı alady. Al bilim alýǵa den qoımaǵan oqýshylar aqyly ýnıversıtetterge túskenimen, qyzmette ósýine kepildik joq. Bizdiń elde oqýshylar kóbine óz qalaǵan mamandyqtaryna túse almaıdy. Buǵan áser etetin faktorlardy taldap kórsetýdiń qajeti shamaly. Osyndaı júrek qalaýynan tys mamandyq ıesi bolǵan maman erteńgi kúni ónimdi eńbek etpeıtini taǵy bar.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
-
Sabaqtyń taqyryby: Kompúterdiń negizgi jáne ishki qurylǵylary
