Mektepaldy daıarlyq tobymen bastaýysh býyn arasyndaǵy sabaqtastyq
Shyǵys Qazaqstan oblysy, Semeı qalasy
№25 jalpy orta bilim beretin mektep.
«Bóbek» shaǵyn ortalyǵynyń
mektepaldy daıyndyq top tárbıeshisi
Tazabekova Shuǵyla Nurlybekqyzy
Mektepaldy daıarlyq tobymen bastaýysh býyn arasyndaǵy sabaqtastyq.
Sabaqtastyq jumysyndaǵy ortaq maqsat: mektepke oqýǵa balalardy tabysty daıyndaýdyń jolynda olardyń ıntellektýaldyq jáne jan - jaqty damýyn qamtamasyz etetin birińǵaı bilim men tárbıe keńistigin qalyptastyrý. Mektepte sapaly bilim alý mektepaldy daıyndyǵyna jáne balabaqsha men bastaýysh mekteptiń sabaqtastyǵymen tyǵyz baılanysty.
Bilim salasyndaǵy ózara baılanys burynnan talap etiletin, alaıda ol kezde baǵdarlamalar kóp jyl boıy ózgermeıtin, sondyqtan ata - ana da, mektepke deıingi mekeme de bastaýysh mektep talabyn bilip otyratyn. Al qazir baǵdarlamalar, tehnologıalar únemi ózgerýde.
Uly pedagog A. A Sýhomlınskıı «Balanyń aqyl oı damýynyń, qyzyǵýshylyǵyn, qabiletin, beıimin bilmeı ony oqytýǵa, tárbıeleýge bolmaıdy» - degen naqty tujyrymy sabaqtastyqtyń kerektigin kózdeıdi.
Á. Bıdosov óz málimdeýinde “Sabaqtastyq degenimiz – mektep jasyna deıingiler men bastaýysh mekteptegi pánderdi oqytýdyń ár túrli satysynda balalardyń bilimderiniń arasynda qajetti baılanystar men qatynastar ornatý”.
Sabaqtastyq degenimiz – eki býyn arasyndaǵy ortaq mindetter, ortaq júıe, bilim berýdiń ádistemelik júıesiniń árbir komponentiniń úılesimdigi. Iaǵnı sabaqtastyqtyń túpkilikti maqsaty - balany júıeli, satyly damytý, bir býynnan ekinshi býynǵa neǵurlym sátti ótýin uıymdastyrý. Mektepke deıingi mekeme men mektep arasyndaǵy baılanys formalarynyń sabaqtastyǵyn eki ózara baılanysty kóriniske bólýge bolady: aqparattyq – aǵartýshylyq jáne praktıkalyq.
Birinshi kórinisi, muǵalimder men tárbıeshilerdiń oqý - tárbıe jumysynyń mindetterimen ózara tanysýyn, mektepaldy toptary men mekteptiń birinshi synyby baǵdarlamalar mazmunyn zertteýdi boljaıdy. Osy maqsatqa baılanysty mynadaı formalary muǵalimder men tárbıeshilerdiń birikken pedagogıkalyq keńesterinde balalardyń mektepke daıyndyǵy máselesi boıynsha qatysýy, dáristermen ózara almasýy jáne t. b. jumystardy júzege asyrýy jatady.
Ekinshi, tájirıbelik kórinis – bir jaǵynan muǵalimderdiń mektepaldy daıarlyq top ıaǵnı, ózderiniń bolashaq oqýshylarymen aldyn ala tanysýy, ekinshi jaǵynan, tárbıeshilerdiń burynǵy tárbıelenýshilerdi baqylap otyrýymen beınelenedi. Berilgen mazmundy júzege asyrý formalary: muǵalimderdiń bolashaq oqýshylarmen tanysý úshin mektepke deıingi mekemelerdegi daıyndyq toptarǵa júıeli qatysýy, olardyń is - áreketin baqylaý, balalardyń bilim deńgeı nátıjelerimen jáne minezdemelerimen tanysýy bolyp tabylady.
Mektepke deıingi mekemeniń maqsaty
Bala densaýlyǵyn saqtaý, nyǵaıtý;
psıhologıalyq damýyna jaǵdaı jasaý (este saqtaý, oılaý, qabyldaý)
mektepte oqýǵa daıyndaý (mektep, mektep erejesi, qońyraý, úzilis, ashana)
Mektepke deıingi mekemeniń mindetteri:
- salaýatty ómir súrý saltynyń qundylyǵyna balalardy qatystyrý;
emosıonaldyq aman - saýlyǵyn qamtamasyz etý, ár túrli kórkemdik is - áreket túrine jaǵdaı jasaý;
- talabyn, bilýge qumarlyǵyn, erkindigin damytý;
- aınaladaǵy álem jaıynda bilimin qalyptastyrý;
Mektepke deıingi mekeme men bastaýysh synyptyń sabaqtastyq boıynsha jumysyn uıymdastyrý:
mektepte oqyp úırenýine jaǵdaı jasaý;
mektepte oqýǵa psıhologıalyq daıyndyǵyn qalyptastyrý;
bala damýynyń údiksiz bilim berý júıesin qurý.
Eki uıym arasyndaǵy áreket:
Mektepke deıingi mekeme — tanymdyq áreket — maǵlumat alady, taldaıdy, oınaıdy, bilim alyp, tájirıbe jasaıdy. Bastaýysh synyp — oqý áreketi — oqı alýǵa úırenedi, oqyǵysy keledi, jańa mazmundy meńgeredi, jańa túsinikter qalyptasady. Mektepaldy daıyndyq tobynyń balalardyń negizgi qyzmeti oıyn ekeni esten shyǵarylmaý kerek. Tek tanymdyq, damytýshylyq oıyndardyń kómegimen bilim negizi qalyptasa bastaıdy
Mektepke deıingi mekeme, bastaýysh býyn men ata - ana arasyndaǵy sabaqtastyq saqtalǵanda balanyń mektepke jalpy, arnaıy jáne psıhologıalyq jaǵynan qamtamasyz etiledi.
Mektep jasyna deıingi balalardy mektepke daıyndaý aýqymdy másele. Kóptegen jumysty talap etedi. Mektepke deıingi mekeme men mektep arasynda ózara baılanysty ornatý. Kóptegen ata - analar balanyń mektepke barýy úshin tek áripterdi tanyp, sanaı alsa bolǵany dep tujyrymdaıdy. Árıne, bul da mańyzdy faktor alaıda, balanyń mektepke psıhologıalyq jaǵynan daıyndyǵyna nazar aýdarmaıdy. Bul kezeń balalar úshin óte aýyr. Árıne, mektepke deıingi mekemede ózindik ádis - tásilderin qoldanady, psıholog – pedagog ta balalarmen jumys júrgizip mektepke daıyndyǵyn tekseredi. Balanyń mektepke psıhologıalyq jaǵynan daıyndyǵy degen ne? Bul balanyń mektep baǵdarlamalaryn qabyldaýynda psıhıkalyq jaǵynan daıyn bolýy.
- Erik - jigeriniń daıyn bolýy
- Motıvasıalyq daıyndyq
- Intellektýaldyq daıyndyq
- Fızıkalyq daıyndyq
- Kommýnıkatıvtik daıyndyq
- Usaq saýsaq bulshyq et motorıkalarynyń jetilýi.
Intellektýaldy tolysý – bul nazardy toptastyra alý, qubylystar men jańalyqtar arasynda baılanystar ornata bilý, logıkalyq este saqtaýdyń dárejesin kótere bilý, úlgiler, mysaldar keltirý, aqyl - oıdy damyta bilý qabileti 6 - 7 jasqa bala bilýi kerek: Óziniń meken - jaıyn, turatyn jeriniń ataýyn qala, aýyl. Memleketiniń ataýyn, bas qalasyn. Óziniń ata - anasynyń aty – jónderin, qaıda, kim bolyp jumys jasaıtynyn. Jyl mezgilderdiń aýysýyn.
Aı, apta ataýlaryn. Aǵashtar men gúlder ataýlaryn. Úı jáne jabaıy janýarlardy ajyrata bilý.
Motıvasıalyq tolysý - (balanyń oqýǵa degen yntasynyń bolýy) ıaǵnı balanyń – oqýshy atanýy jaıynda tilegeniń bolýy. Mekteptiń bala úshin bilim ordasy ekenin túsinýi. Mektep jaıynda balaǵa tek jaǵymdy habar berý.
Erik jigeriniń tolysýy - balanyń aldyna maqsat qoıa bilýi. Óziniń áreketiniń nátıjesin baǵalaı alýy. Úlkender talap etken talapty oryndaı alýy. Balanyń erik jigeriniń qalyptasýyna beıneleý óneri sýret salý, músindeý, japsyrý jáne qurastyrý áser etedi.
Balanyń ómirde bolatyn árbir jaǵdaıdy qabyldaýynda, oǵan degen áserin bildire alýynda kórinis tabady. Zeriktiretin óte uzaq jumysty atqarýda, kúızelis jaǵdaılaryna tótep berýde mańyzy zor.
Qarym - qatynas daıyndyǵy (kommýnıkatıvtik daıyndyq)- balanyń ózin - ózi basqara alýy ıaǵnı ujymdyq qarym - qatynasqa túse alýy. Iaǵnı balalarmen birlesip jumys jasaı bilýge, kerek kezde óziniń kózqarasynyń durystyǵyn qorǵaı bilýi nemese qateligin moıyndaýy. Qatarlastarymen bolatyn qarym - qatynastyń qajettiligin, balalar tobyna sińisip ketýdi, muǵalimder men oqýlyqtardaǵy tapsyrmalardy túsinýin tuspaldaıdy.
Fızıkalyq damý jaǵynan daıyndyq - densaýlyǵynyń jaramdy bolýy. Shydamdylyq, shynyqqan bir orynynda 35 - 40 mınýt otyra alýy. Júıeli bilim alýda balanyń jumys jasaı alý qabileti onyń jas ereksheliginiń qajettiligine saı fızıkalyq damýynyń deńgeıi.
Usaq saýsaq bulshyq et motorıkasynyń jetilýi - 6 - 7 jasqa qaraı bala qaryndash pen qylqalammen ártúrli ádis - tásildi qoldana erkin sýret sala bilýi. Sýrette birneshe zattardy beıneleı alyp, tutas bir mazmunda sýret sala bilý. Shtrıhtaý, sýretterdi kontýr shetine shyǵarmaı boıaý. Tor kóz, qısyq jol, uzyn jol dápterlerinde baǵdarlap jumys jasaı bilý.
Joǵaryda aıtylǵan faktorlar (yqpaldar) eskerilse mektepke deıingi mekememen, bastaýysh býyn men ata - ana arasyndaǵy sabaqtastyq saqtalǵanda balanyń mektepke jalpy, arnaıy jáne psıhologıalyq jaǵynan daıyndyǵy durys qamtamasyz etiledi.
№25 jalpy orta bilim beretin mektep.
«Bóbek» shaǵyn ortalyǵynyń
mektepaldy daıyndyq top tárbıeshisi
Tazabekova Shuǵyla Nurlybekqyzy
Mektepaldy daıarlyq tobymen bastaýysh býyn arasyndaǵy sabaqtastyq.
Sabaqtastyq jumysyndaǵy ortaq maqsat: mektepke oqýǵa balalardy tabysty daıyndaýdyń jolynda olardyń ıntellektýaldyq jáne jan - jaqty damýyn qamtamasyz etetin birińǵaı bilim men tárbıe keńistigin qalyptastyrý. Mektepte sapaly bilim alý mektepaldy daıyndyǵyna jáne balabaqsha men bastaýysh mekteptiń sabaqtastyǵymen tyǵyz baılanysty.
Bilim salasyndaǵy ózara baılanys burynnan talap etiletin, alaıda ol kezde baǵdarlamalar kóp jyl boıy ózgermeıtin, sondyqtan ata - ana da, mektepke deıingi mekeme de bastaýysh mektep talabyn bilip otyratyn. Al qazir baǵdarlamalar, tehnologıalar únemi ózgerýde.
Uly pedagog A. A Sýhomlınskıı «Balanyń aqyl oı damýynyń, qyzyǵýshylyǵyn, qabiletin, beıimin bilmeı ony oqytýǵa, tárbıeleýge bolmaıdy» - degen naqty tujyrymy sabaqtastyqtyń kerektigin kózdeıdi.
Á. Bıdosov óz málimdeýinde “Sabaqtastyq degenimiz – mektep jasyna deıingiler men bastaýysh mekteptegi pánderdi oqytýdyń ár túrli satysynda balalardyń bilimderiniń arasynda qajetti baılanystar men qatynastar ornatý”.
Sabaqtastyq degenimiz – eki býyn arasyndaǵy ortaq mindetter, ortaq júıe, bilim berýdiń ádistemelik júıesiniń árbir komponentiniń úılesimdigi. Iaǵnı sabaqtastyqtyń túpkilikti maqsaty - balany júıeli, satyly damytý, bir býynnan ekinshi býynǵa neǵurlym sátti ótýin uıymdastyrý. Mektepke deıingi mekeme men mektep arasyndaǵy baılanys formalarynyń sabaqtastyǵyn eki ózara baılanysty kóriniske bólýge bolady: aqparattyq – aǵartýshylyq jáne praktıkalyq.
Birinshi kórinisi, muǵalimder men tárbıeshilerdiń oqý - tárbıe jumysynyń mindetterimen ózara tanysýyn, mektepaldy toptary men mekteptiń birinshi synyby baǵdarlamalar mazmunyn zertteýdi boljaıdy. Osy maqsatqa baılanysty mynadaı formalary muǵalimder men tárbıeshilerdiń birikken pedagogıkalyq keńesterinde balalardyń mektepke daıyndyǵy máselesi boıynsha qatysýy, dáristermen ózara almasýy jáne t. b. jumystardy júzege asyrýy jatady.
Ekinshi, tájirıbelik kórinis – bir jaǵynan muǵalimderdiń mektepaldy daıarlyq top ıaǵnı, ózderiniń bolashaq oqýshylarymen aldyn ala tanysýy, ekinshi jaǵynan, tárbıeshilerdiń burynǵy tárbıelenýshilerdi baqylap otyrýymen beınelenedi. Berilgen mazmundy júzege asyrý formalary: muǵalimderdiń bolashaq oqýshylarmen tanysý úshin mektepke deıingi mekemelerdegi daıyndyq toptarǵa júıeli qatysýy, olardyń is - áreketin baqylaý, balalardyń bilim deńgeı nátıjelerimen jáne minezdemelerimen tanysýy bolyp tabylady.
Mektepke deıingi mekemeniń maqsaty
Bala densaýlyǵyn saqtaý, nyǵaıtý;
psıhologıalyq damýyna jaǵdaı jasaý (este saqtaý, oılaý, qabyldaý)
mektepte oqýǵa daıyndaý (mektep, mektep erejesi, qońyraý, úzilis, ashana)
Mektepke deıingi mekemeniń mindetteri:
- salaýatty ómir súrý saltynyń qundylyǵyna balalardy qatystyrý;
emosıonaldyq aman - saýlyǵyn qamtamasyz etý, ár túrli kórkemdik is - áreket túrine jaǵdaı jasaý;
- talabyn, bilýge qumarlyǵyn, erkindigin damytý;
- aınaladaǵy álem jaıynda bilimin qalyptastyrý;
Mektepke deıingi mekeme men bastaýysh synyptyń sabaqtastyq boıynsha jumysyn uıymdastyrý:
mektepte oqyp úırenýine jaǵdaı jasaý;
mektepte oqýǵa psıhologıalyq daıyndyǵyn qalyptastyrý;
bala damýynyń údiksiz bilim berý júıesin qurý.
Eki uıym arasyndaǵy áreket:
Mektepke deıingi mekeme — tanymdyq áreket — maǵlumat alady, taldaıdy, oınaıdy, bilim alyp, tájirıbe jasaıdy. Bastaýysh synyp — oqý áreketi — oqı alýǵa úırenedi, oqyǵysy keledi, jańa mazmundy meńgeredi, jańa túsinikter qalyptasady. Mektepaldy daıyndyq tobynyń balalardyń negizgi qyzmeti oıyn ekeni esten shyǵarylmaý kerek. Tek tanymdyq, damytýshylyq oıyndardyń kómegimen bilim negizi qalyptasa bastaıdy
Mektepke deıingi mekeme, bastaýysh býyn men ata - ana arasyndaǵy sabaqtastyq saqtalǵanda balanyń mektepke jalpy, arnaıy jáne psıhologıalyq jaǵynan qamtamasyz etiledi.
Mektep jasyna deıingi balalardy mektepke daıyndaý aýqymdy másele. Kóptegen jumysty talap etedi. Mektepke deıingi mekeme men mektep arasynda ózara baılanysty ornatý. Kóptegen ata - analar balanyń mektepke barýy úshin tek áripterdi tanyp, sanaı alsa bolǵany dep tujyrymdaıdy. Árıne, bul da mańyzdy faktor alaıda, balanyń mektepke psıhologıalyq jaǵynan daıyndyǵyna nazar aýdarmaıdy. Bul kezeń balalar úshin óte aýyr. Árıne, mektepke deıingi mekemede ózindik ádis - tásilderin qoldanady, psıholog – pedagog ta balalarmen jumys júrgizip mektepke daıyndyǵyn tekseredi. Balanyń mektepke psıhologıalyq jaǵynan daıyndyǵy degen ne? Bul balanyń mektep baǵdarlamalaryn qabyldaýynda psıhıkalyq jaǵynan daıyn bolýy.
- Erik - jigeriniń daıyn bolýy
- Motıvasıalyq daıyndyq
- Intellektýaldyq daıyndyq
- Fızıkalyq daıyndyq
- Kommýnıkatıvtik daıyndyq
- Usaq saýsaq bulshyq et motorıkalarynyń jetilýi.
Intellektýaldy tolysý – bul nazardy toptastyra alý, qubylystar men jańalyqtar arasynda baılanystar ornata bilý, logıkalyq este saqtaýdyń dárejesin kótere bilý, úlgiler, mysaldar keltirý, aqyl - oıdy damyta bilý qabileti 6 - 7 jasqa bala bilýi kerek: Óziniń meken - jaıyn, turatyn jeriniń ataýyn qala, aýyl. Memleketiniń ataýyn, bas qalasyn. Óziniń ata - anasynyń aty – jónderin, qaıda, kim bolyp jumys jasaıtynyn. Jyl mezgilderdiń aýysýyn.
Aı, apta ataýlaryn. Aǵashtar men gúlder ataýlaryn. Úı jáne jabaıy janýarlardy ajyrata bilý.
Motıvasıalyq tolysý - (balanyń oqýǵa degen yntasynyń bolýy) ıaǵnı balanyń – oqýshy atanýy jaıynda tilegeniń bolýy. Mekteptiń bala úshin bilim ordasy ekenin túsinýi. Mektep jaıynda balaǵa tek jaǵymdy habar berý.
Erik jigeriniń tolysýy - balanyń aldyna maqsat qoıa bilýi. Óziniń áreketiniń nátıjesin baǵalaı alýy. Úlkender talap etken talapty oryndaı alýy. Balanyń erik jigeriniń qalyptasýyna beıneleý óneri sýret salý, músindeý, japsyrý jáne qurastyrý áser etedi.
Balanyń ómirde bolatyn árbir jaǵdaıdy qabyldaýynda, oǵan degen áserin bildire alýynda kórinis tabady. Zeriktiretin óte uzaq jumysty atqarýda, kúızelis jaǵdaılaryna tótep berýde mańyzy zor.
Qarym - qatynas daıyndyǵy (kommýnıkatıvtik daıyndyq)- balanyń ózin - ózi basqara alýy ıaǵnı ujymdyq qarym - qatynasqa túse alýy. Iaǵnı balalarmen birlesip jumys jasaı bilýge, kerek kezde óziniń kózqarasynyń durystyǵyn qorǵaı bilýi nemese qateligin moıyndaýy. Qatarlastarymen bolatyn qarym - qatynastyń qajettiligin, balalar tobyna sińisip ketýdi, muǵalimder men oqýlyqtardaǵy tapsyrmalardy túsinýin tuspaldaıdy.
Fızıkalyq damý jaǵynan daıyndyq - densaýlyǵynyń jaramdy bolýy. Shydamdylyq, shynyqqan bir orynynda 35 - 40 mınýt otyra alýy. Júıeli bilim alýda balanyń jumys jasaı alý qabileti onyń jas ereksheliginiń qajettiligine saı fızıkalyq damýynyń deńgeıi.
Usaq saýsaq bulshyq et motorıkasynyń jetilýi - 6 - 7 jasqa qaraı bala qaryndash pen qylqalammen ártúrli ádis - tásildi qoldana erkin sýret sala bilýi. Sýrette birneshe zattardy beıneleı alyp, tutas bir mazmunda sýret sala bilý. Shtrıhtaý, sýretterdi kontýr shetine shyǵarmaı boıaý. Tor kóz, qısyq jol, uzyn jol dápterlerinde baǵdarlap jumys jasaı bilý.
Joǵaryda aıtylǵan faktorlar (yqpaldar) eskerilse mektepke deıingi mekememen, bastaýysh býyn men ata - ana arasyndaǵy sabaqtastyq saqtalǵanda balanyń mektepke jalpy, arnaıy jáne psıhologıalyq jaǵynan daıyndyǵy durys qamtamasyz etiledi.
You Might Also Like
