InfoHub Logo

Mekteptegi qarym - qatynas. Daý - damaı psıhologıasy
Óziniń ishki saraıyna, kóz júgirte biletin árbir adam – psıhologıanyń dap - daıyn turǵan dárisi. K. D. Ýshınskıı
Qarym - qatynas – birikken is - áreket qajettiligin týǵyzatyn, adamdar arasyndaǵy baılanystyń damýyn ornatatyn kúrdeli kóp josparly proses. Adamdardyń tanymdyq habarlar almasýy, ózara túsinisýi, bir - birin qabyldaýy.

Qarym - qatynastyń úsh jaǵy bar:
• ınteraktıvti
• kommýnıkatıvti
• perseptıvti

Qarym - qatynastyń deńgeıleri:
• mezo
• mıkro
• makro
• standartty
• shablondy
• jabaıy
• rýhanı
• isker
• oıyn

Qarym - qatynastyń túrleri:
• áleýmettik
• baǵdarlaýshy
• bastyq baǵdarlaýshy
• toptyq
• toparalyq
Mektep qabyrǵasyndaǵy qarym - qatynasty myna shema boıynsha
bólýge bolady:
muǵalim - oqýshy
oqýshy - oqýshy
muǵalim - ata - ana
muǵalim - oqýshy - ata - ana
muǵalim - ata - ana - ákimshilik
muǵalim - oqýshy - ákimshilik
muǵalim - oqýshy - ata - ana - áleýmet

Daý - damaı (konflıkt) - árqıly múddege baǵyttalǵan taraptardyń qarama - qaıshylyqty taıtalasy.

Daý - damaı tıpteri:
- TULǴANYŃ ÓZ BOIYNDAǴY
- TULǴALAR ARASYNDAǴY
- TOPTAR BAILASYNDAǴY
- TOP İSHİNDEGİ
- TOPTAR ARASYNDAǴY

Daý - damaı (konflıkt) sebepteri:
1. psıhologıalyq
2. fızıologıalyq
3. materıaldyq
4. áleýmettik

Daý - damaı (konflıkt) túrleri:
BİTİSTİRÝSHİ DAÝ - KONSTRÝKTIVTİ
júıeniń ózgermeli qorshaǵan orta sharttaryna ıkemdesýge qolaıly jaǵdaılar jasaýda járdemin kórsetedi.
BUZAQY DAÝ DEKONSTRÝKTIVTİ
Belgili qurylym tıimdiligin tómendetip, onyń birtindep joıylýyna sebepshi bolady
Janjalǵa aralasýshy adamdar:
• BUZAQY - DESTRÝKTIVTİ
• JAǴYMPAZ - KONFORMDY
• BİTİSTİRÝSHİ - KONSTRÝKTIVTİ

Daý - damaıly jaǵdaılarǵa baqylaý qoıýdyń bir qatar joldary bar:
1. bolýy múmkin janjaldyń aldyń alyp, oǵan qatysýshylar
jóninde málimetter toptaý;
2. janjaldy basqarymsyz qaldyrýǵa baǵyttalǵan áreketterge jol bermeý;
3. daý - damaı sheshimine beıtarap bedel ıelerin tartý;
4. daýly eki tarapqa da tıimdi sheshim múmkindikterin qarastyrý;
5. iskerlik, áriptestik qatynasqa qoldaý berip, ony bitistirip, keıin bolatyn alaýsyzdyq kóńil - kúı sharpýlarynyń kózin basý.

Daý - damaıdan shyǵý ádisteri
1. ózara janjaldy áreketterden (óz bedeli men tabystaryn áserleı kórsetý,
basqany kemite, ádeıi daýǵa shaqyrý) qashý;
2. «problemany birlikti sheshý» erejesin (basqa esebinen paıda nıettemeý,
eki tarapqa da tıimdi sheshim jolyn oılastyrý) ustaný;
3. kelisim (kompromıs) – eki taraptyń da kózqaras, pikirleriniń úılesim tabýy;
4. úshinshi taraptan kómek suraý – tikeleı daý - damaıdan tys, beıtarap bedel ıelerin eki tarap múshelerin bitistirýge shaqyrý.

Daý - damaıdy boldyrmaýǵa arnalǵan usynystar:
1. Muǵalimder jáne oqýshylar arasyndaǵy kelispeýshilikter qalypty jaǵdaı. Biraq, onyń az bolǵany durys.
2. Konflıktti jaǵdaıatyn qorytyndysyn shyǵarýdan, aldyn alý jón. Konflıktti aldyn alý strategıasy: kıkiljińderdi jáne kelispeýshilikterdi únemi mezgilimen sheshýge tyrysý.
3. Eki adam sózge kelispeı jatsa, kináli aqyldycy. Muǵalimmen oqýshynyń arasynda - kináli muǵalim; muǵalimmen dırektordyń arasynda – kináli dırektor.
4. Barlyq konflıktti jaǵdaılarda dırektor birinshiden mektep múddesin qorǵaý kerek.
5. Muǵalimderdi aldynda turǵan maqsattarmen aldyn ala tanystyrý.
6. Jumysshyny oryndamaǵan emes, oryndaǵan jumystaryna qaraı baǵalaý.
7. Oqýshylardyń kózinshe muǵalimderge eskertý jasamaý.
8. Ujymdaǵy áleýmettik jáne psıhologıalyq jaǵdaıdyń bir qalyptylyǵy.

9. Daý - damaıdyn qorqynyshtysy – artynan qozǵalýy.
10. Konflıkt – ol aısberg. Kórinetin joǵary jaǵy – mańyzdy emes. Ár daýdyń tamyryn tabýǵa tyrysyńyz.

Almaty oblysy, Aqsý aýdany, Arasan aýyly,
Barlybek Syrttanov atyndaǵy orta mektebiniń
psıholog - ózin - ózi taný pániniń muǵalimi
Nıazova Svetlana Toqtarqyzy