InfoHub Logo

Taqyryby: «Jańaarqa ólkesiniń jer bederi men geologıalyq qurylymy»
İ Kirispe bólimi
1) Týǵan ólkem Jańaarqa

Bul jobamnyń maqsaty osy Jańaarqa ólkesi jaıly mol maǵlumatty elimizdiń bolashaq jastaryna bergim keledi.

Tarıhy kóne dáýirlerden syr shertetin, tulparynyń tuıaǵy dúnıeni dúrkiretip, álem tarıhynda erekshe oryn alǵan Saqtar men Ǵundar, Kók bóriniń rýhynan jaratylǵan Kók Túriktiń jalǵasy bolyp tabylatyn halqymyzdyń ózindik taǵylymdy tarıhy ózgege maqtanysh ózimizge úlgi tutarlyq. Qaıtalanbas salt - dástúri men ádet - ǵuryppen erekshelenetin Qazaq halqynyń talaı ǵasyr ıemdenip kele jatqan kimdi bolmasyn keńdigimen kóz tartqyzar saıyn dalasynyń árbir aımaǵy men taý - tasy úlken zertteýge suranarlyq shejirege toly.

Osyndaı shejirege baı, san ǵasyrdan syr sherter qasıetti, kıeli óńirdiń biri, áıgili Saryarqanyn jýan ortasynan oryn alǵan Jańaarqa jeri

Shuraıly da shyraıly Jańaarqa ólkesi – san daralardyń kıeli ordasy, altyn besigi, ata mekeni. Bul qasıetti topyraq - san ǵasyrdy boılap tarıhtyń talaı qupıasy saqtaǵan, búgingi kúnderi dalasy án men jyrǵa aınalǵan, berekeli eńbek órbitken óńir.

Jańaarqa tarıhy úshin búkil qazaq eli úshin maqtanyshqa aınalǵan, sulýlyqtyń sımvoly bolǵan, segiz qyrly bir syrly, qoǵam memleket qaıratkeri, daýylpaz aqyn Sáken Seıfýllınniń alatyn oryny erekshe, onyń zamandasy, eline adal qyzmet etken Janaıdar Sádýaqasovtyń da jasaǵan eńbegi zor dep aıtqym keledi.

İİ Negizgi bólim
1) Jer bederi, geologıalyq qurylymy
Jańaarqa jeri óte erte zamanda taýly ólke bolǵan. Biraq, mıllıondaǵan jyldar boıy jel, jańbyr, qar men aǵyn sýlar, ystyq pen aıaz qatty áser etip, bıik taýlar mújilip, buzylyp, alasaryp, shoqylarǵa aınalǵan. Aralary keń, tegistelgen jazyqtar bolyp qalyptasqan. Aýdanynyń jer kólemi Ortalyq Qazaqstannyń uzaq shoqyly ólkesiniń ońtústigindegi Sarysý Teńiz kóterilimi aýmaǵynda, shól jáne shóleıt beldemderde ornalasqan. Jer bederi ádette alasa taýly, kúmbez pishindes tóbeli, jondy, qyrqaly usaq shoqyly jazyq. Eń bıik taý massıvi - Aqtaý Jańaarqa aýdanynyń shyǵysynda ońtústik - shyǵysqa qaraı 20km-ge sozylyp jatyr. Eni 10km, birneshe qyrqadan turady. Qıyrshyq tasty, qara qońyr topyraqta kóbinese jýsan, betege ósedi. Ańǵarlary shalǵyndy topyraqty. Ortalyq jáne shyǵys qyrqalary joǵary protezoıdyń aq kvarsıtinen, batys qyrqasy qyzyl kvarsıtinen quralǵan.

2) Paıdaly qazbalar
Paıdaly qazbalardan Jańaarqa jeri erte zamannan ken oryndaryna baı: temir, marganes, vólfram, molıbden, mys, qorǵasyn, myrysh, barıt, kúmis, qurylys materıaldary t. b. kezdesedi. İri ken baılyqtarynan Jáırem polımetal keni men Atasý rýdaly aýdanyn erekshe atap ótýge bolady. Jáırem kenishindegi óndirýge tutarlyq rýdalar bir - birinen oqshaýlanǵan shyǵys, batys, qıyr batys dep atalatyn 3 ýchaskede ornalasqan. Bularda 17 rýda qabaty anyqtaldy. Rýdanyń qorǵasyndy - myryshty, taza barıtteri, myryshty - olıgonıtti, totyqqan qorǵasyndy - myryshty tıpteri bar. Rýda mıneraldary: galenıt, sfalerıt, melnovıt, olıgonıt, barıt, pırıt. Rýdadan qorǵasyn, myrysh, barıt, bularǵa qosymsha mys, kúmis, kadmıı alynady. İri ken oryn sanalatyn Jáırem polımetal keniniń rýdasyn ashyq ádispen óndirýge bolady. Barlanǵan marganes keniniń qory 1 mlrd. tonnaǵa jýyq. Qazir kásiporynnyń quramynda Qıyr Batys, Batys, Úshqatyn kenishteri jumys isteıdi

İİİ Qorytyndy bólim
1) Jańaarqa ólkesiniń bolashaǵy bizdiń jastardyń qolynda. Meniń esimim Babasheva Ásel Amangeldiqyzy. Men úshin bizdiń elimizdiń bolashaǵy óte mańyzdy. Bizdiń elimiz, bizdiń jerimiz, bizdiń Táýelsiz Qazaqstan! Ejelden beri bizdiń ata - babamyz táýelsizdik úshin, jer úshin kúresken. 1991 jyldan bastap prezıdenttiń bastaýymen kóptegen oqý oryndary, sport keshenderi, medısınalyq ortalyqtar salynyp, halyqqa kómek kórsetýde. Onyń bári ne úshin?! Bilim berý men medısınalyq qyzmet kórsetýler jastarǵa tegin. Bunyń bári elbasymyzdyń jastardy, bolashaqty oılaıtynynyń aıqyn kórinisi. Biz jasóspirimder, óz elimizdiń basty generatorymyz. Biz erteń kózdi ashyp - jumǵansha, elimizdi betke ustar azamattary bolyp shyǵa kelemiz. Ár ındıvıdým óz bolashaǵyn óz kózimen elesteıdi. Eldiń bolashaǵy bizdiń qolymyzda – jastarda. Biz óz bolashaǵymyzdy óz qolymyzben jasaımyz!