Mellıken - Ioffe tájirıbesi
Sabaqtyń taqyryby: Mellıken - Ioffe tájirıbesi.
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Árbir stýdenttiń jáne búkil grýppanyń oqý materıalyn meńgerý deńgeıin anyqtaý, bilimderin tekserý, stýdentterdiń esepterdi shyǵara bilý daǵdylaryn damytý jáne bekitý.
Damytýshylyq: Ujymdyq jumys oryndaı bilý daǵdylaryn qalyptastyrý, stýdentterdiń ózdiginen oılaý, óz jetistikterin sezinýdi úıretý.
Tárbıelik: Alǵan bilimdi kúndelikti ómirmen baılanystyra otyryp, paıdalana bilýge, ǵylymǵa qyzyǵýshylyqtaryn oıatý, óz bilimin izdenýge daǵdylandyrý.
Sabaqtyń kórnekiligi: Interaktıvti taqta, elektrometr, elektrostatıkalyq mashına, shyny, mata qıyndysy, testter, rebýs, krosvord.
Sabaqtyń túri: Roldik oıyn sabaǵy.
Sabaqtyń ádisteri: Zertteý, áńgimelesý, jyldam oılanýǵa, keleli máselelerdi qoıa bilýge úıretý ádisteri, deńgeılik tapsyrmalar oryndaı bilý.
Pán aralyq baılanysy: fızıka, matematıka, tarıh.
Sabaqty ótý jospary:
kezeń. Uıymdastyrý. (8 mın)
kezeń. Jańa materıaldy túsindirý. (35 mın)
kezeń. Ótilgen taqyrypty qorytyndylaý. (6 mın)
kezeń. Jańa sabaqty pysyqtaý. (8 mın)
kezeń. Bilimderin baǵalaý. (4 mın)
kezeń. Úı tapsyrmasyn berý. (4 mın)
kezeń. Sabaqty aıaqtaý. Qorytyndylaý. (5 mın)
Sabaqtyń barysy:
Muǵalimniń kirispe sózi:
Oqytýdyń jańa ádisterin, sonyń ishinde ásirese ınovasıalyq ádisti qoldanýdyń nátıjesinde stýdentterdiń ózindik oılaý qabileti jetildiriledi, pánge degen kózqarasyn sapaly túrde ózgertedi. Stýdentterdiń sapalylyǵy artýymen birge olardyń óz betterinshe oılaý qabileti artyp, bilim alýǵa degen yntalylyǵy artady. Stýdentterdiń jalpy pánge degen yntalylyǵyn arttyrý barysynda zerthanalyq - mashyqtaný dáristerin jıi ótkizýdiń mańyzy zor. Sebebi, stýdentter óz betterinshe tájirıbe júrgizýdiń nátıjesinde oqý barysynda alǵan bilimderin zerthanalyq mashyqtaný barysynda jetildirip, kásibı mamandyǵyn jaqsy ıgeredi.
Bul sabaqta stýdentter anyqtama búrosy, oıly ortalyq, eksperımentator, tarıhshy bolyp 4 - ke bólinedi.
1. Anyqtama búrosy: ol bastapqy qajetti berilgenderdi aıtyp otyrady.
Mysaly: Zarád degenimiz ne?
Elektrostatıkalyq ózara áser degendi qalaı túsinýge bolady? t. b. Anyqtama búrosynyń maqsaty túrli anyqtamalarmen, ensıklopedıalarmen, ádebıettermen jumys isteý bolyp tabylady.
2. Oıly ortalyq: Bul ortalyq joǵaryda týyndaǵan suraqtar boıynsha gıpotezalar men ǵylymı oılar, zańdylyqtar usynady.
3. Tarıhshy: «Elektr zarády» - elektron - ıantardyń paıda bolý tarıhyn baıandasa, Kýlon zańy men Ioffe - Mıllıken tájirıbeleriniń mańyzyn tarıhı turǵyda túsindiredi.
4. Eksperımentator: elementar bólshektiń Ioffe - Mellıken tájirıbesiniń nátıjesinde anyqtalǵanyn demonstrasıalaıdy.
1. Elektr zarády, elektr zarádynyń saqtalý zańy, elektrostatıkanyń negizgi zańy. Denelerdiń bári usaq, odan da usaq bólshekterge bólýge kelmeıtin, elementar bólshekter d. a. bólshekterden turatynyn bilemiz. Barlyq denelerdiń massasy bar, sondyqtan olar bir - birine búkil álemdik tartylys zańy boıynsha tartylady. Eger bólshekter birimen - biri ara qashyqtyqtarynyń artýyna qaraı baıaý kemıtin jáne búkil álemdik tartylys kúshinen kóptegen ese asyp túsetin kúshpen ózara áserlesetin bolsa, onda bul bólshekterdiń elektr zarády bar dep ataıdy. Al bólshekterdiń ózderi zarádtalǵan d. a. Elektr zarádtarynyń eki tańbasy bolady. Barlyq atomdyq ıadrolardyń quramyna kiretin elementar bólshekterdiń protondardyń zarádyn oń zarádtar dep, al elektrondardyń zarádyn teris zarádtar dep ataıdy. Qorshaǵan ortanyń denelerimen árekettespeıtin deneler júıesin oqshaýlanǵan nemese tuıyqtalǵan dep ataıdy. Bul júıedegi elektrlený qubylysy elektr zarádynyń saqtalý zańyna baǵynady. Tuıyq júıede barlyq bólshekter zarádtarynyń algebralyq qosyndysy ózgerissiz qalady. Eger bólshekterdiń zarádtaryn q1, q2, …., qnarqyly belgilesek, onda q1+q2+q3+….+qn=const. Álemdegi elektr zarády saqtalady. Álemniń tolyq zarády nolge teń deýge bolady. Sebebi oń zarádtalǵan elementar bólshekterdiń sany teris zarádtalǵan elementar bólshekter sanyna teń. Tynyshtyqtaǵy eki núktelik zarádtalǵan denelerdiń ózara áserlesý zańy – elektrostatıkanyń negizgi zańy. Bul zańdy 1785 jyly Sharl Ogústen Kýlon taǵaıyndady. Sondyqtan elektrostatıkanyń negizgi zańy onyń atymen Kýlon zańy d. a. Qozǵalmaıtyn zarádtalǵan eki núktelik deneniń vakýmdaǵy ózara áserlesý kúshi olardyń zarádtarynyń modýlderiniń kóbeıtindisine týra proporsıonal jáne ara qashyqtyqtyń kvadratyna keri proporsıonal bolady. Bul kúshti kýlondyq kúsh d. a. F=k (q_1+q_2)/r^2.
Sabaqtyń maqsaty:
Bilimdilik: Árbir stýdenttiń jáne búkil grýppanyń oqý materıalyn meńgerý deńgeıin anyqtaý, bilimderin tekserý, stýdentterdiń esepterdi shyǵara bilý daǵdylaryn damytý jáne bekitý.
Damytýshylyq: Ujymdyq jumys oryndaı bilý daǵdylaryn qalyptastyrý, stýdentterdiń ózdiginen oılaý, óz jetistikterin sezinýdi úıretý.
Tárbıelik: Alǵan bilimdi kúndelikti ómirmen baılanystyra otyryp, paıdalana bilýge, ǵylymǵa qyzyǵýshylyqtaryn oıatý, óz bilimin izdenýge daǵdylandyrý.
Sabaqtyń kórnekiligi: Interaktıvti taqta, elektrometr, elektrostatıkalyq mashına, shyny, mata qıyndysy, testter, rebýs, krosvord.
Sabaqtyń túri: Roldik oıyn sabaǵy.
Sabaqtyń ádisteri: Zertteý, áńgimelesý, jyldam oılanýǵa, keleli máselelerdi qoıa bilýge úıretý ádisteri, deńgeılik tapsyrmalar oryndaı bilý.
Pán aralyq baılanysy: fızıka, matematıka, tarıh.
Sabaqty ótý jospary:
kezeń. Uıymdastyrý. (8 mın)
kezeń. Jańa materıaldy túsindirý. (35 mın)
kezeń. Ótilgen taqyrypty qorytyndylaý. (6 mın)
kezeń. Jańa sabaqty pysyqtaý. (8 mın)
kezeń. Bilimderin baǵalaý. (4 mın)
kezeń. Úı tapsyrmasyn berý. (4 mın)
kezeń. Sabaqty aıaqtaý. Qorytyndylaý. (5 mın)
Sabaqtyń barysy:
Muǵalimniń kirispe sózi:
Oqytýdyń jańa ádisterin, sonyń ishinde ásirese ınovasıalyq ádisti qoldanýdyń nátıjesinde stýdentterdiń ózindik oılaý qabileti jetildiriledi, pánge degen kózqarasyn sapaly túrde ózgertedi. Stýdentterdiń sapalylyǵy artýymen birge olardyń óz betterinshe oılaý qabileti artyp, bilim alýǵa degen yntalylyǵy artady. Stýdentterdiń jalpy pánge degen yntalylyǵyn arttyrý barysynda zerthanalyq - mashyqtaný dáristerin jıi ótkizýdiń mańyzy zor. Sebebi, stýdentter óz betterinshe tájirıbe júrgizýdiń nátıjesinde oqý barysynda alǵan bilimderin zerthanalyq mashyqtaný barysynda jetildirip, kásibı mamandyǵyn jaqsy ıgeredi.
Bul sabaqta stýdentter anyqtama búrosy, oıly ortalyq, eksperımentator, tarıhshy bolyp 4 - ke bólinedi.
1. Anyqtama búrosy: ol bastapqy qajetti berilgenderdi aıtyp otyrady.
Mysaly: Zarád degenimiz ne?
Elektrostatıkalyq ózara áser degendi qalaı túsinýge bolady? t. b. Anyqtama búrosynyń maqsaty túrli anyqtamalarmen, ensıklopedıalarmen, ádebıettermen jumys isteý bolyp tabylady.
2. Oıly ortalyq: Bul ortalyq joǵaryda týyndaǵan suraqtar boıynsha gıpotezalar men ǵylymı oılar, zańdylyqtar usynady.
3. Tarıhshy: «Elektr zarády» - elektron - ıantardyń paıda bolý tarıhyn baıandasa, Kýlon zańy men Ioffe - Mıllıken tájirıbeleriniń mańyzyn tarıhı turǵyda túsindiredi.
4. Eksperımentator: elementar bólshektiń Ioffe - Mellıken tájirıbesiniń nátıjesinde anyqtalǵanyn demonstrasıalaıdy.
1. Elektr zarády, elektr zarádynyń saqtalý zańy, elektrostatıkanyń negizgi zańy. Denelerdiń bári usaq, odan da usaq bólshekterge bólýge kelmeıtin, elementar bólshekter d. a. bólshekterden turatynyn bilemiz. Barlyq denelerdiń massasy bar, sondyqtan olar bir - birine búkil álemdik tartylys zańy boıynsha tartylady. Eger bólshekter birimen - biri ara qashyqtyqtarynyń artýyna qaraı baıaý kemıtin jáne búkil álemdik tartylys kúshinen kóptegen ese asyp túsetin kúshpen ózara áserlesetin bolsa, onda bul bólshekterdiń elektr zarády bar dep ataıdy. Al bólshekterdiń ózderi zarádtalǵan d. a. Elektr zarádtarynyń eki tańbasy bolady. Barlyq atomdyq ıadrolardyń quramyna kiretin elementar bólshekterdiń protondardyń zarádyn oń zarádtar dep, al elektrondardyń zarádyn teris zarádtar dep ataıdy. Qorshaǵan ortanyń denelerimen árekettespeıtin deneler júıesin oqshaýlanǵan nemese tuıyqtalǵan dep ataıdy. Bul júıedegi elektrlený qubylysy elektr zarádynyń saqtalý zańyna baǵynady. Tuıyq júıede barlyq bólshekter zarádtarynyń algebralyq qosyndysy ózgerissiz qalady. Eger bólshekterdiń zarádtaryn q1, q2, …., qnarqyly belgilesek, onda q1+q2+q3+….+qn=const. Álemdegi elektr zarády saqtalady. Álemniń tolyq zarády nolge teń deýge bolady. Sebebi oń zarádtalǵan elementar bólshekterdiń sany teris zarádtalǵan elementar bólshekter sanyna teń. Tynyshtyqtaǵy eki núktelik zarádtalǵan denelerdiń ózara áserlesý zańy – elektrostatıkanyń negizgi zańy. Bul zańdy 1785 jyly Sharl Ogústen Kýlon taǵaıyndady. Sondyqtan elektrostatıkanyń negizgi zańy onyń atymen Kýlon zańy d. a. Qozǵalmaıtyn zarádtalǵan eki núktelik deneniń vakýmdaǵy ózara áserlesý kúshi olardyń zarádtarynyń modýlderiniń kóbeıtindisine týra proporsıonal jáne ara qashyqtyqtyń kvadratyna keri proporsıonal bolady. Bul kúshti kýlondyq kúsh d. a. F=k (q_1+q_2)/r^2.
Nazar aýdaryńyz! Jasyryn mátindi kórý úshin sizge saıtqa tirkelý qajet.
You Might Also Like
-
«Qoǵamdy aqparattandyrý kezeńinde oqýshylardyń shyǵarmashylyq áleýetin damytýda İT – tehnologıalarynyń múmkindikterin paıdalaný joldary»
