InfoHub Logo

Ońtústik Qazaqstan oblysy, Shymkent qalasy
Qurban Amanov

Memlekettik rámizder – ulttyq maqtanysh.

Maqsaty:
İ.Eltańba, Tý, Ánuran týraly túsinikterin nyǵaıtý. Rámizderdiń paıda bolýy jáne tarıhtaǵy mańyzy jaıly túsinikterdi damytý.
İİ. Oqýshynyń este saqtaýyn damytý, óz oıyn durys jetkizýge yntalandyrý.
İİİ.Oqýshylardy Otan súıgishtikke, adamgershilikke, Otanyna, halqyna adal qyzmet etýge, eliniń Týyn, Eltańbasyn, Ánuranyn qasterlep, qurmetteýge, halqynyń tegin, tarıhyn bilýge tárbıeleý.

Sabaqtyń túri: Aýyzsha jýrnal.
Kórnekiligi: Rámizderge baılanysty túrli-tústi sýretter, býkletter, karta, maqal-mátelder, Otan, jer týraly naqyl sózder.

Kirispe bólim:
Bizder táýelsiz qazaq eliniń eń jas ulandarymyz. Sondyqtan óz jerimizdi, óz elimizdi ákeler men atalarymyz sıaqty qadirleýge, súıýge qorǵaýǵa tıis ekenimizdi esten shyǵarmaıyq.

Otan –jerim, Otan-sýym,
Otan qýat, nár beredi..
Otan-uran, Otan-týym,
Otan máńgi gúldenedi- demekshi, táýelsizdigimiz tuǵyrly bolyp, elimizdiń sımvoly –memlekettik rámizderdi qasterlep, qurmetteý bárimizdiń mindetti paryzymyz bolyp sanalady.

Memlekettik Rámizder – memlekettiń táýelsizdigin bildiretin sımvolıkalyq aıyrym belgileri. Memlekettik Rámizder belgili bir maǵyna bererlik ózara úılesimde ornalastyrylǵan jandy-jansyz zattardyń beınelerinen qurastyrylady. Mundaı beıneler úılesiminen memlekettiń, eldiń arman-muraty, ózin-ózi túısinýi kórinis beredi.

Memlekettik rámizder táýelsizdik nyshany retinde erekshe qadirlenip, olarǵa bıik mártebe beriledi, sondyqtan da memleket adamdarǵa memlekettik rámizderdi qasterleýdi paryz etedi. Olardyń túr-túsi men resmı qoldanylý tártibi Konstıtýsıada nemese konstıtýsıa zańda belgilenedi (bul Memlekettik Rámizderge bıik mártebe beredi) jáne zańmen qorǵalady. Memlekettik rámizderdi qadirleý azamattardyń memleket táýelsizdigin qurmetteýdi nyǵaıtyp, jasóspirimderdiń otansúıgishtik sezimin qalyptastyrady.

Memlekettik rámizder kóne zamandardaǵy rý-taıpany qorǵaýshy bolyp esepteletin totemdik ań-qustyń beınelerinen, rýdyń, áýlettiń mal-múlkine salynǵan en-tańbalarynan shyqqan. Myńdaǵan áskerler soǵys maıdanynda jaýdan óz sarbazdaryn ajyratý úshin aıyrym belgilerin paıdalandy. Ortaǵasyrlyq Batys Eýropada bet-júzine deıin temir saýytpen qymtalǵan rysarlardyń kim ekenin aıyrý qajettiliginen aqsúıekterdiń áýlettik tańbasy paıda boldy.

Odan buryn kóptegen kóne qalalardyń, qala-memleketterdiń óz tańbalary bolǵany tarıhtan belgili. B.z.b. 3-myńjyldyqta Shýmer memleketteriniń arystan basty qyran beınelengen tańbalary bolǵan. Grekıadaǵy Afıny úkisi, Korınftyń qanatty pyraǵy, Rodostyń raýshany, Samostyń taýys qusy , Vızantıanyń eki basty qyrany memlekettik rámizderge jatady. Ózin kók bóriniń urpaǵymyz dep sanaıtyn túrki jurty bóriniń basy beınelengen kók baıraq ustaǵan.
Qazaq halqynda árbir rýdyń mal-múlikke salatyn óz tańbasy boldy. Soǵys jaǵdaıynda mejeli jerge árbir rýdyń jasaǵy óz rýynyń tańbasy salynǵan baıraq ustap, han týynyń astyna jınalatyn bolǵan. Qazaqstan táýelsizdik alǵannan keıin onyń memlekettik Rámizderi bekitildi;

Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik Týy,
Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik Eltańbasy,
Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik Ánurany.

Jandarbek Málibekov pen Shotaman Ýálıhanov

Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik Eltańbasy — Qazaqstan Respýblıkasynyń negizgi memlekettik rámizderiniń biri. QR Prezıdentiniń “Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik rámizderi týraly” konstıtýsıalyq zań kúshi bar Jarlyǵymen (24.1.1996) belgilengen. Rámizdik turǵydan QR memlekettik gerbiniń negizi — shańyraq. Ol — gerbtiń júregi. Shańyraq — memlekettiń túp-negizi — otbasynyń beınesi. Shańyraq — Kún sheńberi. Aınalǵan Kún sheńberiniń qozǵalystaǵy sýreti ispetti, Shańyraq — kıiz úıdiń kúmbezi kóshpeli túrkiler úshin úıdiń, oshaqtyń, otbasynyń beınesi.

Tulpar — dala dúldili, er-azamattyń sáıgúligi, jeldeı esken júırik aty, jeńiske degen jasymas jigerdiń, qajymas qaırattyń, muqalmas qajyrdyń, táýelsizdikke, bostandyqqa umtylǵan qulshynystyń beınesi. Qanatty tulpar — qazaq poezıasyndaǵy keń taraǵan beıne. Ol ushqyr armannyń, samǵaǵan tańǵajaıyp jasampazdyq qıaldyń, talmas talaptyń, asyl murattyń, jaqsylyqqa qushtarlyqtyń keıpi. Qanatty tulpar Ýaqyt pen Keńistikti biriktiredi. Ol ólmes ómirdiń beınesi. Bir shańyraqtyń astynda tatý-tátti ómir súretin Qazaqstan halqynyń ósip-órkendeýin, rýhanı baılyǵyn, san syrly, alýan qyrly bet-beınesin pash etedi. Bes buryshty juldyz gerbtiń táji ispetti. Árbir adamnyń jol nusqaıtyn jaryq juldyzy bar. Qazaqstan Pespýblıkasynyń memlekettik Eltańbasynyń avtorlary — Jandarbek Málibekov pen Shotaman Ýálıhanov.

Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik Týy

Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik týy – Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik negizgi rámizderdiń biri. QR Prezıdentiniń “Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik rámizderi týraly” konstıtýsıalyq zań kúshi bar Jarlyǵymen (24.1.1996) belgilengen. Memlekettik tý kógildir tústi tik buryshty kezdeme. Onyń ortasynda araıly kún, kúnniń astynda qalyqtaǵan qyran beınelengen. Aǵash sabyna bekitilgen tusta — ulttyq oıýlarmen kestelengen tik jolaq órnektelgen. Kún, araı, qyran jáne oıý-órnek — altyn tústi. Týdyń eni uzyndyǵynyń jartysyna teń. QR memlekettik týynyń avtory — sýretshi Sháken Nıazbekov.

Biryńǵaı kók-kógildir tús tóbedegi bultsyz ashyq aspannyń bıik kúmbezin elestetedi jáne Qazaqstan halqynyń birlik, yntymaq jolyna adaldyǵyn ańǵartady. Bultsyz kók aspan barlyq halyqtarda árqashan da beıbitshiliktiń, tynyshtyq pen jaqsylyqtyń nyshany bolǵan. Geraldıka (gerbtaný) tilinde — kók tús jáne onyń túrli reńki adaldyq, senimdilik, úmit sıaqty adamgershilik qasıetterge saı keledi. Ejelgi túrki tilinde “kók” sózi aspan degen uǵymdy bildiredi.

Kók tús túrki halyqtary úshin qasıetti uǵym. Túrki jáne álemniń ózge de halyqtaryndaǵy kók tústiń mádenı-semıotıkalyq tarıhyna súıene otyryp, memlekettik týdaǵy kógildir tús Qazaqstan halqynyń jańa memlekettilikke umtylǵan nıet-tileginiń tazalyǵyn, asqaqtyǵyn kórsetedi dep qorytýǵa bolady. Nurǵa malynǵan altyn kún tynyshtyq pen baılyqty beıneleıdi. Kún — qozǵalys, damý, ósip-órkendeýdiń jáne ómirdiń belgisi. Kún — ýaqyt, zamana beınesi. Qanatyn jaıǵan qyran qus — bar nárseniń bastaýyndaı, bılik, aıbyndylyq beınesi. Ulan-baıtaq keńistikte qalyqtaǵan qyran QR-nyń erkindik súıgish asqaq rýhyn, qazaq halqynyń jan-dúnıesiniń keńdigin pash etedi.

Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik Ánurany

sózi: Jumeken Nájimedenov, Nursultan Nazarbaev
áni: Shámshi Qaldaıaqovtiki

Altyn kún aspany,
Altyn dán dalasy,
Erliktiń dastany,
Elime qarashy!
Ejelden er degen,
Dańqymyz shyqty ǵoı.
Namysyn bermegen,
Qazaǵym myqty ǵoı!

Qaıyrmasy:

Meniń elim, meniń elim,
Gúliń bolyp egilemin,
Jyryń bolyp tógilemin, elim!
Týǵan jerim meniń - Qazaqstanym!

Urpaqqa jol ashqan,
Keń baıtaq jerim bar.
Birligi jarasqan,
Táýelsiz elim bar.
Qarsy alǵan ýaqytty,
Máńgilik dosyndaı.
Bizdiń el baqytty,
Bizdiń el osyndaı!

Qaıyrmasy:
Meniń elim, meniń elim,
Gúliń bolyp egilemin,
Jyryń bolyp tógilemin, elim!
Týǵan jerim meniń - Qazaqstanym!

Qorytyndy: Memlekettik rámizderdi qadirleý táýelsiz Qazaqstannyń árbir azamatynyń qasıetti boryshy. Memlekettik rámizderdi qurmetteý – eldi, halyqty, tarıhty, ádet - ǵurypty, salt - dástúrdi qasterleý bolyp tabylady.

Barsha halyq tanyǵan
Bizdiń úmit, tilekti.
Shyrqalǵanda ánuran
Shattyq kerner júrekti
Jeńis týyn kótergen
Jarystarda san qıly,
Jetip bizge shetelden
Kókke ánuran shalqıdy.
Shámshi atanyń sazdy úni
Jiger berip qaıratty,
Bárimizdi máz qylyp,
Jańǵyrtady aımaqty.